[recenzja]Teresa Oleś-Owczarkowa „Mrówki w płonącym ognisku”

Pierwsze – to wspomnienia autorski. Wieś czasów jej dzieciństwa i jeszcze wcześniejszych. Historie, które zaczynają się kilka lat przed wojną, przez wojnę są przełamane, by zmienionym biegiem płynąć w komunizmie. Wieś pod Zawierciem, później już dzielnica Zawiercia. Bieda, pijaństwo, Niemcy i Sowieci. Beztroskie wspomnienia z dzieciństwa mieszają się z ponurymi, czasem wręcz kryminalnymi historiami. Wtedy „Mrówki…” czyta się jak opowiadania Nowakowskiego. Do tego dochodzi zapis zmian. Dla mnie samego rzecz ciekawa. Od kilku lat odwiedzam podwarszawską wieś, w której spędzałem wakacje w dzieciństwie. Wracam tam i nie wiem, gdzie są krowy, gdzie konie i kury. A raczej wiem bardzo dobrze, ale nie mogę pogodzić się z tym brakiem w krajobrazie i słyszanych dźwiękach. A co dopiero, gdy ktoś patrzy na to w perspektywie kilka razy dłuższej. Tym właśnie skusiła mnie książka, to chciałem przeczytać.

Tymczasem wspomnienia i opisy są pretekstem do dalszych rozważań. Dopóki mowa o kondycji dzisiejszego społeczeństwa/człowieczeństwa, pół biedy. Nie zawsze się zgadzam, nie zawsze rozumiem, ale to można wyjaśnić różnicą pokoleniową. Tak więc czytam i przyjmuję do wiadomości. Jednak jest jeszcze w tej budowli piętro trzecie – przemyślenia filozoficzne i metafizyczne. I te, szczerze mówiąc, budzą mój już nie tyle niepokój, co sprzeciw. Pani Oleś-Owczarkowa bowiem z jednej strony mocno odwołuje się do ludowej pobożności, a z drugiej łączy ją i z dziedzictwem przedchrześcijańskiego pogaństwa, i z jakimiś echami von Danikena. Można oczywiście, ale po co?

Składniki są wymieszane i wzajemnie się przenikają. Jeśli ktoś ma jakieś związki z wsią lub też się nią po prostu interesuje, znajdzie tu sporo dla siebie. Ale właśnie – chyba nie całkiem zgodnie z intencją autorki – polecam tę książkę z powodu jej wartości etnograficznej, socjologicznej, ale już niekoniecznie – filozoficznej.