Drogie Panie polonistki z Radiowej Jedynki...

Polonistą nie jestem, ale w odróżnieniu od pań polonistek z poradnika językowego w Radiowej Jedynce, pewne rzeczy wyjaśnić potrafię. Słuchacze dopytywali się o pewne subtelności związane z wymową i pisownią spółglosek “h” i “ch”. Ale panie polonistki trochę namąciły.

Otóż warto wiedzieć, co umknęło panim polonistkom, że są dwie wymowy spółgłoski “h”: dźwięczna – [h] i bezdźwięczna [ch]. Nie wszyscy Polacy tę różnicę uwzględniają, ale ja osobiście odróżniam wymowę w słowach 'hańba” i “chęć”. Język polski ma generalną tendencję, np. w odróżnieniu od angielskiego, do ubezdźwięczniania spółgłosek, bo tak po prostu łatwiej, gdyż dźwięczność wymaga dodatkowej energii, a słowa w jezyku polskim są dłuższe. Zatem spółgłoski w wygłosie na końcu wyrazu ubezdźwięczniają się.

Przyjrzyjmy się jak to działa:

Weźmy slowo “dekada”. Druga spółgłoska “d” jest tu dźwięczna. Ale zmieńmy mu środowisko, kontekst - jak zwykle, podkreślam rolę kontekstu, jako zasady ogólnej przy interpretowaniu czegokolwiek.

I wtedy mamy: “po upływie paru dekad” - spółgłoska “d” ulega w wygłosie ubezdźwięcznieniu i otrzymujemy spółgłoskę bezdźwięczną [t]. Ale wydłużmy kontekst: - “po upływie paru dekad i stuleci” - pod wpływem samogłoski “i” spółgłoska “d” ulega ponownemu udźwięcznieniu.

Słuchaczy interesowało dlaczego, skoro można pisać : “aha” i “acha”, to dlaczego można pisać tylko “ach” i “och”, a nie można pisać “oh” i “ah”. Sprawa prosta – na końcu wyrazu występuje w polskiej wymowie, a w konsekwencji i w pisowni bezdźwięczność. Generalnie chodzi o siłę regulacji strumienia powietrza i ustawienia aparatu mowy.

Kontekst is the king.