Ilu mamy panów

I kolejny trudny temat, który siedzi w nas głęboko, a którego zupełnie nie zauważamy. Po klęsce w II wojnie, tracąc w niej elity, z czasem coraz bardziej stawaliśmy się narodem chłopskim, ale z tradycjami szlachecko-inteligenckimi. Oznacza to, że dwie „klasowe” wartości nadal pod pachami nieświadomie walczą między sobą oraz że w tej materii wciąż silniejszy jest PRL, niż zdrowy rozsądek. Mało kto też zdaje sobie sprawę, że taki stan ducha, bo ma ona przełożenie na świadomość, bardzo odpowiada dawnym zaborcom i okupantom, którzy nas w to wpędzili, a którzy są beneficjentami wcześniejszej zbrodni. Można więc wymordować tradycyjne elity i odwrócić parytet władzy, ale nie widać, aby ktokolwiek w Polsce tym kulturowym splocie zauważał nieprawdopodobną skalę sprzeczności?

Zaczęło się od 1945 r. i burzenia dotychczasowego porządku i zabijania prawdziwych „polskich panów”, choć już ich nie było. Gdy, w ten czy inny sposób, zlikwidowano niemal wszystkich, a opozycja stała się partyjnie reglamentowana, okazało się, że panowie jednak są. Odnaleźli ich i zdemaskowali robotnicy i chłopi, jako „właścicieli Polski Ludowej”. Nowi panowie nie chcieli być mordowani, musieli więc poszukać sobie nowych winnych i skazanych. Chcąc zachować głowy, cały rewolucyjny impet skierowali na zewnątrz, na cały Trzeci Świat, który chciał się wyzwolić z kolonializmu. Oczywiście nie stało się to w Polsce, lecz w Związku Sowieckim, który miał świadomość, że zatrzymanie rewolucji oznacza jej klęskę. Polska była trybikiem w machinie. Zwycięstwo Związku Sowieckiego w II wojnie otworzyło więc szeroko bramy do wielkiego świata i uratowało sowiecko-azjatycką rewolucję przed uduszeniem się we własnym kraju.

W takim samym stopniu Moskwa, jak później Pekin, zaczęli pasożytować na piętrzących się w Trzecim Świecie ruchach narodowowyzwoleńczych. Gdy złapano przyczółki, ale mimo to wyniki okazały się niezadowalające, zmieniono taktykę i uderzono w samo źródło kapitalizmu – Zachód. I to był celny strzał. Od lat sześćdziesiątych degenerująca się cywilizacja zachodnia samoczynnie wymalowywała swój obraz, który później w Stanach Zjednoczonych zostanie nazwany „końcem ideologii i końcem Boga”… No cóż, komuniści i potem liberałowie, dla których świat rodzi się wraz z ich narodzinami i umiera razem z ich śmiercią, nie przewidzieli, że będzie równie dobrze trwał bez ich udziału. W ten sposób narobiono niesamowitego bałaganu na całym świecie, w którym zaczęły dominować: gangsterka, kłamstwo, cwaniactwo i próżność.

Żyjemy w świecie pozbawionym znaków drogowych i zasad ruchu, w którym nie ma już regulatorów. „Wolność”, w wielomiliardowej społeczności zachodniego świata, traktuje się jako wyzwolenie od wszelkich zasad i praw, zanika poczucie odpowiedzialności, każdy chce być panem i, w świecie pozbawionym niewolnictwa, posiadać rzesze poddanych. Tak samo jest w Polsce i to wszystko, poszerzone globalnie i jednocześnie, za pomocą kompleksów, zminimalizowane regionalnie, siedzi w polskiej mentalności – chcemy, a nie możemy. Byliśmy przecież panami, to dlaczego nimi nie możemy być nadal? Widzimy, jak dawne imperia szanują się wzajemnie; jak Anglicy, Niemcy i Francuzi rozumieją rosyjskie problemy, jak artykułują etapy, przez które słaba Rosja musi przejść, aby nic się nie zmieniło. Chcemy bardzo do ”ekskluzywnego klubu”, no bo przecież nam się należy, ale nie zauważamy, że podtrzymując swą nową chłopskość zostaliśmy sklasyfikowani jako rynek zbytu, podnóżek i etatowi robotnicy. I nic więcej. Oni swoje znaki drogowe i struktury polityczne zachowali, my nie. I na tym polega różnica miedzy nami: oni są, nas nie ma. Warto jednak zdać sobie sprawę, że nie człowiek rządzi na tym świecie. Gdyby przyroda poddała się ludzkiej utopii, słońce mogłoby wschodzić kiedy chciało, rzeki płynąć pod górę a czas biec według własnego widzimisie. Świat jest jednak przestrzenia zamkniętą, w której tylko wzajemna rozumna współpraca może zapewnić człowiekowi przeżycie. Ta refleksja nie doszła jednak jeszcze do głosu.

***

Pomieszanie kultury chłopskiej, czy może, gorzej – parobczarsko-proletariackiej, ze szlachecko-inteligencką zasilaną peerelowską mentalnością, jest tykającą bombą z opóźnionym zapłonem; jest dalszym ciągiem rewolucji z bolszewickich nożem w zębach i zgodą na niszczenie tego wszystkiego, co zbudowało tysiącletnie nasze doświadczenie. Petryfikacja tego stanu jest eliminacją doświadczenia dziejowego ludzkiej walki z przyrodą o swoje przetrwanie. I oczywiście nie chodzi tu o jakąś klasową walkę chłopa z panem, jak wdrukowała w nas komuna, lecz o zasady życia społecznego, które zostały ukształtowane przez tysiąclecia, jako odpowiedź na warunki postawione człowiekowi przez Boga. Chcemy czy też nie, hierarchia jest wpisana w nasze życie, ale nie może ona wynikać z urodzenia lub partyjnego nadania, lecz musi być powiązana z żywą tradycją i dobrym wykształceniem – musi zachować ciągłość a jednocześnie odpowiedzialność za państwo, kulturę, naród i rodzinę, a więc za dziedzictwo, które nas wyróżnia i identyfikuje. Nie komuna ma rządzić naszymi mózgami i zachowaniami, lecz musimy być panami sami dla siebie.

Nie chodzi też o polityczne rozładowanie napięć i złej energii gromadzonej przez długi czas trwania, lecz o wskrzeszenie zdrowego rozsądku, który może uratować ten głupiejący świat. Reakcja brak rozsądku połączonego ze złą energia, w przestrzeni kulturowej, ma siłę wybuchu bomby atomowej. Tak gloryfikowane uwłaszczenie chłopów w każdym podręczniku i wszystkich szkołach, które kończyliśmy (niezależnie od pokolenia), przedstawiane było jako wielkie osiągnięcie cywilizacji, którą na polskich ziemiach niby mieli wprowadzać zaborcy. W żadnym podręczniku nie wyczytamy, że powodem braku uwłaszczenia była nie zła wola pana, lecz blokada systemu. Dobrze ten problem opisywała Zofia Kossak w Dziedzictwie. Zresztą, ówczesne uwłaszczenie było tak samo trudne do wprowadzenia, jak dziś na przykład likwidacja korporacji. Warto też zauważyć, że na ziemiach podlegających zaborom, uwłaszczenie miało inny przebieg, niż w państwach, które je dokonały. Przywołajmy tu choćby samowolę, która w kraju podbitym przyzwolona była z urzędu. Uwłaszczenie miało przede wszystkim wymiar polityczny i było elementem walki z polską kulturą. Chłop nikogo nie obchodził. Niestety, jeszcze dziś jest to stwierdzenie obrazoburcze. I to jest nasza słabość.

Po uwłaszczeniu chłopów okazało się, że ani majątki dotychczasowej szlachty, ani pozostawieni na pastwę losu chłopi nie potrafili funkcjonować: szlachta, bo z dnia na dzień nie była w stanie przestawić się na inny system, a chłopi z braku wyobrażenia o prowadzeniu jakiegokolwiek gospodarstwa. Majątki szły w ruinę, szlachta chłopiała, a chłopom pozostał alkoholizm. Wszystkimi kierowała, w tej czy innej postaci, rozpacz i bezsilność, które tak bardzo potrzebne były zaborcy. Zresztą, ten sam model został powtórzony po 1945 r. kiedy proces likwidacji polskich elit został przedłużony na okres RPL, a władzę otrzymali niczego nieświadomi i najniżej wykształceni, którzy w źle pojętym interesie wsparli nowy system. I co się okazało, że oni też mieli swego pana i swoją pańszczyznę. I „nowy pan” wziął ich bardziej za mordę, niż stary. Gdy po latach katastrofa systemu „socjalistycznej” gospodarki przywaliła wrzask komunistycznej propagandy, padli wszyscy: właściciele PRL z całą klasą robotniczo-chłopską. Pańszczyzna jednak pozostała – nie jako grunt do obrobienia, lecz jako oferta polityczna dla kolejnego nowego pana. I nowy „pan” szybko się znalazł. Teraz wszyscy odrabiamy pańszczyznę. I to jest cena rosyjsko-bolszewicko-niemiecko-hitlerowskiego procesu eliminacji tradycyjnych polskich elit i tradycyjnego polskiego pana.

I teraz, jeżeli spojrzymy krytycznie na proletariacko-chłopsko-szlachecko-inteligencką mieszankę kulturową i zbełtanie dwóch specyfik: ludowej i reprezentacyjnej, to musimy przyznać, że żyjemy w przestrzeni, której nie sposób ani racjonalnie ułożyć, ani logicznie rozwiązać żadnego z problemów. Żyjemy w świecie, w którym wszystko zostało postawione na głowie, wszystko jest sprzecznością i nie ma żadnych dobrych rozwiązań. Nie dostrzegamy wartości swojej kultury, swojego dziedzictwa, ani nie potrafimy wykrzesać z siebie potrzebnej nam do rozwoju inicjatywy. Powtarzamy niedorzeczności wpojone nam przez złe nauczanie, oderwaną od rzeczywistości publicystykę oraz księżycową politykę, obcą naszej kulturze zachowania. W świat przyszłości wchodzimy z komunistycznym bagażem i bezkrytycznym uwielbieniem dla kultury zachodniej. Pierwszą, komunistyczną, formalnie odrzuciliśmy, ale nawyki i stary system myślenia przykleił się do nas, jak rzep do psiego ogona. W drugiej (zachodniej) nie braliśmy udziału, ale po proletariacku traktujemy ją jak swoją – odrzucając własną. Taki jest nasz dzisiejszy świat absurdu. Chcemy być kimś, kim być nie będziemy.

Ale jest jeszcze jeden problem, o którym owszem mówi się, ale w innym kontekście. Kultura niższa zawsze pożera kulturę wyższą, tak samo jak gorszy pieniądz zjada lepszy, bo jest powszechniejsza, bo nie wymaga wysiłku, jest bardziej komunikatywna itd. To jak różnica między piłką nożną a szachami. Gdy jednak zapytamy przysłowiowego chama, któremu nie jest nic potrzebne prócz „kasiorki”: chce pan być chamem, czy panem, zawsze wybierze tę drugą wersję. Wróbli zawsze jest więcej niż kanarków. Podobnie jest z językiem – to właśnie ten, którym się posługujemy decyduje, kim jesteśmy. Za jego pomocą rozpoznajemy świat, przekazujemy myśli, rozpoznajemy się i wychowujemy swoje dzieci.

***

Ukraińcy swoje państwo budują krwią, poświęceniem i zrozumieniem. Polacy, którzy swoją państwowość i kulturę budowali przez 1000 lat, straciwszy tradycyjne elity, jak dotąd, nie potrafią wspiąć się na poziom refleksji, którą reprezentują Ukraińcy. Polskie uwarunkowania geopolityczne nie zmieniły się od 300 lat, a więc jeżeli nie odtworzymy refleksji, którą zebrała nasza tradycyjna inteligencja i nie odtworzymy hierarchii intelektualnej, napięcia wewnętrzne, które w sobie nosimy, doprowadzą nas do katastrofy, a więc niemożliwości stworzenia czegokolwiek. I żeby było jasne, pisząc „tradycyjna inteligencja” nie chodzi o poziom przeciętnego inteligenta, lecz o ich najwyższe osiągnięcia, takie jak: myśl, która oddała zwycięstwo w 1920 r., zbudowała COP, port w Gdyni, polską przedwojenną szkołę, poczucie odpowiedzialności, podtrzymała etos inteligenta, Polskie Państwo Podziemne, enigmę, polski wywiad w okresie II wojny itd. Bo najbardziej dobitnym przykładem współczesnej niemocy jest podział polityczno-partyjny Polaków. Ponadto nie mamy wektorów, planu na przyszłość, wstydzimy się swojej kultury, a duża część Polaków nie chce być ani Polakami, ani nawet mieć swojego państwa. I jest to zaprzeczenie kilkuwiekowej walki pokoleń i pośmiertne zwycięstwo Stalina i Hitlera. Coś bardziej głupiego trudno sobie wyobrazić.