P.S. (4) Trzecie podejście Iła (około godz. 8:25) i odejście TU-154M znad "Siewiernego"

W poprzednim odcinku ("P.S. 3") cytowałem kilka relacji z których wynikało, że Ił-76 podchodził do XUBS około godziny 8:25, na dziesięć minut przed tym, jak miał się tam pojawić Tupolew. Było to jego trzecie podejście. - Trzecie?! - może się ktoś żachnąć. - Skąd by się wzięło trzecie? Przecież na pytanie Roberta Grzywny, czy "Rosjanie przylecieli już?" Remigiusz Muś wyraźnie odpowiada: "Ił dwa razy podchodził i chyba gdzieś odlecieli". Odpowiem na to innym pytaniem – A dlaczego Drugi Pilot w ogóle się pyta o lądowanie Rosjan? Około godziny 8:26 (kiedy pada to zdanie) PLF-101 jest już przecież na kręgu, gdzieś między drugim, a trzecim zakrętem kręgu – pisałem o tym w " P.S. 2 " - więc piloci powinni widzieć doskonale co dzieje się w powietrzu, zaledwie kilkanaście kilometrów od nich. Bo w takiej odległości od "Siewiernego" wówczas się znajdują. Nie tylko powinni. Doskonale widzą co dzieje się wokół. Jak piszą w swojej książce autorzy "Ostatniego Lotu" (str. 175 – 176): polski TU-154M jest wyposażony w system antykolizyjny TCAS (…). Na ekranie urządzenia wyświetlane są informacje – znaczniki – samolotów znajdujących się w pobliżu, to znaczy nawet w odległości stu kilometrów. Piloci mogą określić czy te maszyny lecą poniżej, czy powyżej tupolewa. Gdyby jakiś samolot niebezpiecznie zbliżał się do prezydenckiego Tu-154M, to pojawiałby się na wskaźniku wizualny komunikat nakazujący pilotowi wznoszenie lub obniżanie.

Żeby więc odpowiedzieć na pytanie dlaczego Grzywna pyta o Rosjan i czemu Muś mu tak odpowiada, trzeba opowiedzieć tę historię po kolei.

Około godziny 8:20 Tupolew miał rozpocząć podejście na XUBS od zachodu (patrz P.S. 2), ale do tego nie doszło. Początkowo sądziłem, że powodem tego było nagłe pojawienie się mgły. Myliłem się. Po powtórnej analizie stenogramów i zeznań świadków, bardziej prawdopodobne wydaje mi się to, iż Tupolew musiał poczekać na holdingu, aż swoje podejście zakończy inny samolot.

Czy tym samlotem mógł być Ił-76?

Prześledźmy jego wojaże.

Frołow, po drugim swoim podejściu (które, moim zdaniem,]]> miało miejsce o 7:55]]>) najprawdopodobniej poleciał (odchodząc w kierunku na zachód) na spotkanie PLF-101, by potem pilotować go do samego Smoleńska. ]]>Tak twierdzi kpt. pilot Michał Wiland]]> (4,5 tys. godzin nalotu na Tu-134):

I ten Ił-76 leciał przed naszym Tu-154M już od Białorusi, o czym możemy się dowiedzieć, studiując dokładnie stenogram z CVR. W stenogramie rozmów z naszego samolotu jest również krótki zapis z iła, który rozmawia z kontrolą białoruską, która następnie przekazuje go kontrolerom smoleńskim.

Spójrzmy do stenogramów z kokpitu.

Nawigator (pyta w pewnym momencie Dowódcę): Arku zniża! Czyżby też leciał do Katynia?

Samolot o którym mowa w tym pytaniu musi zatem ("też") iść tym samym kursem, którym planuje lecieć Tu-154M.

Inne dowody obecności w przestrzeni wokół Tu-154M (która powinna być przecież wolna gdy nadlatuje Głowa Państwa) jakiegoś innego samolotu to choćby te słowa Drugiego Pilota: W pobliżu on jest.

Ślady obecności Frołowa pojawią się w rozmowach pilotów później jeszcze kilkakrotnie.

Spróbujmy przedstawić je, zachowując następstwo czasowe.

Około godziny 8:21 – 8:23 (skoro ASKIL przechodził o 8:15) Tupolew znajduje się już na drugim zakręcie kręgu i zmienia kurs, lecąc w kierunku trzeciego zakrętu nadlotniskowego. Zniża przy tym do 500 metrów.

AA: 200 metrów.
Korsaż: PLF 1-0-1, wysokość 500?
Pierwszy Pilot: Podchodzimy do 500 metrów.
Korsaż: Zrozumiałem.

W TVN24, na początku czerwca 2010 roku, ten fragment został następująco skomentowany przez jednego z pilotów latających na Tupolewach – ]]>majora Grzegorza Pietruczuka]]> :

Informacja o 200 metrach odnosi się być może do innego samolotu, bo Tu-154 jest w tej chwili powyżej 500 metrów.

I jeśli nawet słowa (200 metrów za chwilę) przypisać Arturowi Ziętkowi (jak chcą analitycy CVR-3) to słowa o 200 metrach przy podchodzeniu TU-154M do 500 m., pozostają.

Także to dopiero na tym odcinku (pomiędzy drugim a trzecim zakrętem) załoga dowiaduje się od kontrolera lotów i niemal równocześnie od dowódcy Jaka-40 o n.b 044 - Artura Wosztyla, (oraz prawdopodobnie także o 8:23 z warszawskiego COP) o gwałtownej zmianie pogody na Siewiernym. Mówi o tym wyraźnie w swoim zeznaniu Remigiusz Muś: - W momencie, kiedy załoga powinna wykonać zejście do lądowania, kontroler przekazał im informację o pogarszających się warunkach pogodowych 500 metrów na prawdopodobnie 80 metrów.(...) W międzyczasie mój dowódca załogi przekazał załodze Tupolewa na tej samej częstotliwości informację, że naprawdę się pogarsza pogoda.

Informacja o potężnej fali mgły dociera zatem na pokład Tutki dopiero pomiędzy godziną 8:23, a 8:25!

Po upływie kilku minut, od nawiązania pierwszego kontaktu Tu-154M z załogą Jaka-40/044 - kiedy Tupolew znajduje się jeszcze na wysokości powyżej 500 metrów, a jest około godziny 8:25-8:27, Robert Grzywna ponownie łączy się z Remigiuszem Musiem (nawigatorem "dziennikarskiego" samolotu). Pyta go o grubość warstwy chmur. Otrzymuje odpowiedź: "na 500 metrach byliśmy jeszcze nad chmurami", co potwierdza, że PLF-101 dopiero zniża do 500 metrów.

Jednak tuż przed tym drugim połączeniem z Jakiem ma mieć miejsce ten oto, legendarny już dialog, w okołosmoleńskiej przestrzeni powietrznej:

X-1: (niezrozumiale) zakończyłem zrzut, zniżanie na wschód.
X-2: Pozwolili

To tłumaczyłoby pytanie Grzywny o Rosjan zadane na sam koniec jego rozmowy z Musiem. Pyta go o Iła (A Rosjanie już przylecieli?), gdyż widzi pewną sprzeczność między komunikatem ("zniżanie"), a tym co widzi na ekranie TCAS. Frołow bowiem i tym razem odchodzi. Muś natomiast widocznie nie zauważył tego trzeciego podejścia. Dlatego mówi o dwóch poprzednich, których był świadkiem pół godziny wcześniej (Ił dwa razy odchodził i chyba gdzieś odlecieli). Słowa te zgadzają się (to "odejście") z tym co załoganci Tutki widzą na ekranie radaru, bo kwitują to tylko krótkim "Dzięki".

Ważne jest w tym wszystkim jednak co innego: TU-154M oraz Ił, lecą w tym momencie równolegle do siebie – Ił podchodząc od zachodu do pasa XUBS, oraz Tupolew lecący wówczas od drugiego, ku trzeciemu z zakrętów kręgu.

Konsekwencje takiego równoległego lotu nie mogły pozostać obojętne na dalsze decyzje PLF-101. Zwłaszcza, że po kolejnych kilku minutach (od 2 do 4), kiedy już nasz samolot wejdzie w zakręt (trzeci / czwarty) Remigiusz Muś zaalarmuje Dowódcę Tutki: "Arek, teraz widać dwieście"...

Zadam proste pytanie. Czy w sytuacji gdy:

- w kierunku PLF-101 leci właśnie, kierując się Biełyj, odchodzący znad XUBS Ił-76;

- mgła zagęszcza się do poziomu wielokrotnie przekraczającego minima ("Arek teraz widać 200");

- kontrolerzy "Siewiernego" nie wiadomo z jakich względów wydają PLF-101 zgodę na lądowanie, nakazując mu zejście poniżej minimum lotniska ("A tam pięćdziesiąt metrów, kurwa, natychmiast");

- APM zostają wyłączone ("Nie, wyłącz, przegoń go");

- łączność z wieżą zostaje zerwana (]]>Siergiej Antufiew ]]>: A potem dyspozytor mówi: "Łączność się zerwała", kiedy samolot podchodził do lądowania);

- płk Zalewski z Centrum Operacji Powietrznych wydaje PLF-101 polecenie powrotu na Okęcie ("ja tu poleciłem, żeby Okęcie") a major Grzejdak z Centrum Hydrometeorologii "sugestię lądowania w Moskwie"

- to pytanie moje brzmi: czy w takiej sytuacji Arkadiusz Protasiuk, przewożąc Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych i niemal cały Sztab Generalny (nie mówiąc o pozostałych członkach Delegacji), mógł się zdecydować na próbę podejścia?!

No, dobrze – powie ktoś - a co ze stenogramami? Przecież tam zapisany jest zapis podejścia?

Proszę sobie przeczytać jeszcze raz CVR-3 – zapis od czwartego zakrętu do "katastrofy" – pod kątem wypowiedzi Dowódcy statku.

Otóż komunikacja tam zapisana jest moim zdaniem absurdalna. Na przykład kiedy Dowódca słyszy ostrzeżenie Musia o widoczności która spadła do dwustu metrów ma powiedzieć: "Przyciskamy" (słowo "Dzięki" mówi jakaś niezidentyfikowana osoba).

Ponadto analitycy z Instytutu Stehna tylko raz identyfikują głos Protasiuka w komunikacji z wieżą na tym ostatnim odcinku. Dzieje się to w momencie gdy samolot ma przelatywać nad dalszą radiolatarnią. Protasiuk ma powiedzieć wówczas "czietyrie." Słowa te całkowicie przeczą równoczesnemu komunikatowi KL Ryżenki (sic!) sytuującemu samolot w całkiem innej przestrzeni.

Poza tym, cała reszta komunikacji pomiędzy wieżą, a Tu-154M, jest ze strony PLF-101 prowadzona (wg. analityków) przez niezidentyfikowanego rozmówcę, który mówi na przykład:

"Шасси, закрылки выпущены, польский сто один" co jest slangowym komunikatem rosyjskich statków powietrznych oznajmiających, że “mam podwozie i klapy wypuszczone”. Według autorów "Zbrodni Smoleńskiej" (str.180) jest to charakterystyczna tylko i wyłącznie dla Rosji, zakodowana prośba o zgodę na lądowanie. A przecież zgoda ta została już, i to otwarcie - według pilotów Jaka-40 – wydana PLF-101 dużo wcześniej - pomiędzy trzecim a czwartym zakrętem Tutki. No a poza tym, dlaczego to Protasiuk (albo Grzywna) mieliby mówić rosyjskim slangiem lotniczym?

No, a co z rozmową załogi – może ktoś zapytać – ta zdaje się przecież wyraźnie rozmawiać o podejściu, a potem jeszcze Nawigator rytmicznie odlicza zniżanie?

Odpowiedź jest prosta. Skoro Tupolew odszedł znad XUBS to musiał przecież gdzieś zniżać, żeby wylądować...

Jacek Sasin: Ja rozmawiałem z takim emerytowanym pilotem z tego 36 pułku, który zresztą tysiące godzin wylatał na tym tupolewie. I on odsłuchiwał to nagranie z czarnej skrzynki, które pani Anodina puszczała tam na tej konferencji prasowej swojej. I tam jest takie uderzenie, które zostało zinterpretowane jako uderzenie o drzewo, prawda. On mówił, że to absolutnie nie jest prawda że to jest uderzenie o drzewo. Że to jest bardzo charakterystyczny odgłos kół, które uderzają o podłoże, prawda. Że jak ktoś latał tym samolotem, te tysiące godzin to dokładnie ten odgłos zna, prawda.