Jak meteory na niebie

   Mamy rocznicę wyzwolenia Pragi z rąk niemieckiego okupanta. Wkrótce połowa września. Wtedy, w czterdziestym czwartym, czas ten niósł nadzieję dogorywającej powstańczej Warszawie. Przez Wisłę, na lewą stronę miasta, przebili się pierwsi zwiadowcy z radzieckiej armii. Obiecali rychłą pomoc. 

 Na lądowanie berlingowcom wyznaczono przyczółek czerniakowski. Chociaż nabrzeże było silnie atakowane przez Niemców, nikt nie wątpił, że zdeterminowani powstańcy zdołają odeprzeć okupanta z tego rejonu, by umożliwić desantowi bezpieczne dotarcie do brzegu.

 To nadzwyczaj odpowiedzialne zadanie otrzymał powstaniec, o którym, na barykadach, opowiadano legendy. Nazywał się Andrzej Romocki, pseudonim: „Andrzej Morro”. Dowodził plutonem „Rudy” w batalionie „Zośka”

 Już w konspiracji dał się poznać jako nadzwyczaj zdolny i odpowiedzialny dowódca, wzór patriotyzmu, dyscypliny i koleżeńskiego oddania.

W powstaniu był taki sam. O swoich żołnierzy dbał bardziej niż o siebie. Jego łączniczki nie tylko meldunki musiały przenosić, ale też zbierać najdrobniejsze informacje dla dowódcy o tym, jak czują się, co jedzą i o czym myślą jego chłopcy, rozrzuceni na strzeleckich posterunkach.

 To oddział Andrzeja Morro, jako jedyny, przedostał się „górą”z upadającej Starówki do bezpiecznego jeszcze Śródmieścia, przemykając pomiędzy hordami Niemców i Ukraińców,  nie korzystając z podziemnych kanałów.

 Meldunki swoje podpisywał krótko: „A. Morro”, co przysporzyło mu dodatkowy jeszcze pseudonim: „Amorek”. Zapewne, dowcipnie, nawiązano w ten sposób do jego nieprzeciętnej powierzchowności, bo chłopak był wyjątkowo przystojny.

„…Porucznik Morro przemówił do nas krótko, podkreślając ważność zadania, które na nas czeka. Twarze chłopców, wpatrzone w dowódcę, wyrażały  gotowość na wszystko. Pod rozkazami „swojego Amorka” daliby się zaprowadzić na koniec świata. Postawa Andrzeja w niczym nie kojarzyła się teraz z pieszczotliwym przezwiskiem, które mu nadali koledzy. Stał wysoki, smukły, w panterce, w hełmie pokrytym pokrowcem na głowie, na ramieniu szmajser, granaty u boku. Z ogniem zapału w oczach wyglądał jak uosobienie rycerza, walczącego o wolność i ideały, ale nie tylko wyglądał – był nim. Między szarym tłumem żołnierzy a ich dowódcą była jedność, to porozumienie, jakie może dać tylko uwielbienie, miłość i zaufanie do prawdziwego wodza, umiał przewodzić swoim żołnierzom i kochał ich…”

  Chłopcy wpatrywali się w wody Wisły przez całą noc. Niemieckie rakiety co i rusz rozświetlały  mrok. Artyleria przeczesywała ciemności. Rzeka była bacznie obserwowana. Nie tylko powstańcy spodziewali się przeprawy.

 Nagle, nad samym ranem, zauważono łodzie. Płyną! Lecz, cóż to? Jeszcze na wodzie berlingowcy otwierają zmasowany ogień na pozycje powstańców.  Chłopcy, jeden po drugim padają trafiani celnym ogniem. Co się dzieje?

 Samo życie. Paskudny figiel losu. A może tylko zwykłe niedopatrzenie tych, co pośredniczyli w nawiązaniu pierwszych kontaktów, pomiędzy walczącą Warszawą a wkraczającą na Pragę Armią Czerwoną.

 Dlaczego nikt nie uprzedził desantowców, że powstańcy mają na sobie niemieckie mundury? Panterki i hełmy pochodziły z zajętych jeszcze na Stawkach niemieckich magazynów wojskowych. Wszyscy żołnierze Zgrupowania „Radosław” byli jednolicie umundurowani. Tylko  biało-czerwone opaski na rękawach odróżniały ich od wojsk okupanta. Opaski z czasem spłowiały i zszarzały, tracąc wyrazistość. Wszechobecny  kurz z rozbijanych bombami murów i kłęby czarnego dymu z płonących kamienic  zasnuwały wszystko wokół, zacierając barwy, kształty i kontury.

 Andrzej Morro nie mógł patrzeć na to, co się działo z jego ludźmi. Wyskoczył na murek, wystawiając się oczom dobijających do brzegu żołnierzy i krzyczał do nich po rosyjsku i polsku, by nie strzelali do powstańców. Pojawiła się nawet flaga biało-czerwona, naprędce zaimprowizowana z jakichś, znalezionych pod ręką, szmat.

 „Andrzeja Morro” zauważono natychmiast. Strzał był celny. Prosto w serce.

Wkrótce jednak wszystko się już wyjaśniło. Berlingowcy ze zdumieniem patrzyli na powstańców : „Dlaczego macie na sobie niemieckie mundury?”

 Powstańcy warszawscy, jak wiemy, nie cieszyli się sympatią powojennych władz. Z czasem, bardzo powoli, stosunek do nich i ich walki, zaczął przybierać inną, łagodniejszą formę. Andrzej Romocki – A.Morro, był wymazany z pamięci potomnych dłużej niż jego koledzy. Raz, że osoba jego, charakter i w ogóle, rodzinna, przebogata przeszłość patriotyczna, nie wpisywały się w ideologiczny rys aktualnego wzorca, dwa: zginął w okolicznościach, o których wolano zapomnieć. Krwawa ofiara Kościuszkowców nie miała prawa być skażona najmniejszym nawet cieniem.

 Doszło do tego, że istnieją dwie legendy o śmieci Andrzeja Morro. Jedna, politycznie „bezpieczna” i druga, osnuta pajęczyną obaw, strachu i niejasności.

 Oto pierwsza:

"...Nagle zaklekotała seria z erkaemu. Świetlne kule przeleciały wzdłuż ulicy. Już wiedzą o nas. "Słoń" kazał obsadzić murki na przedpolu białego domku. Znowu cisza. Wiatr powiewa podnosząc pył piasku. Nagle pojawiła się złota czupryna "Andrzeja Morro." 
- Co u was? 
- Spokojnie. 
- Musicie obsadzić stanowiska bliżej brzegu. Niedługo powinni lądować. Ja niedawno byłem prawie przy kościele. Niemcy chyba wycofali się za most. - Andrzej wskoczył na murek. - Zróbcie stanowisko przy tych dużych kamieniach - rzekł - powiedział wskazując reką miejsce. Pobiegłem wzrokiem za jego palcem. Padł strzał. Odruchowo schyliłem się. Ech, tylko jeden, pewno przypadkowy. Nagły okrzyk "Słonia" przeszył dziwną ciszę. 
- Sanitariuszka! - Głos wydobywał się prawie ze szlochem. - Biegiem, Andrzej ranny! Uwaga ostrzał! 
Z mojego stanowiska widzę tylko wydmę piasku, murek przesłania mi miejsce, gdzie przed chwilą stał Andrzej. Zosia wstała z kolan. Widzę jej twarz szarą, nieruchomą. 
- Trzeba przenieść rannego do szpitala - krzyczy "Słoń." Nagle milknie widząc wpatrzony w niego wzrok Zosi. 
- Andrzej nie żyje. - Głos jej jest spokojny, tylko łzy płyną po jej policzkach. Właściwie dopiero teraz naprawdę dociera do mnie rzeczywistość. Wszystko odbyło się tak nagle, tak prosto, że zakrawa na fikcję. Nie w boju, nie w ataku, nie w huraganowym ogniu, tylko ot tak, jakby od niechcenia... jeden strzał i cisza... i nie ma już tak wspaniałego człowieka, odważnego dowódcy... 
- "Jur" zobacz na rzekę, płyną łodzie! - "Halicz" podbiega do mnie, schodzimy na brzeg. Jedna już dobiła. Wyskakuje trzech żołnierzy. Zielone mundury, miękkie rogatywki. Dziwny orzeł przyczepiony nad daszkiem. Już wiem. Bez korony. Coś mi błyska z historii, orzeł piastowski. Dwóch ma pistolety maszynowe. Trzeci, z dużym pistoletem u pasa, zbliża się do mnie, jego niebieskie oczy badawczo patrzą na mnie, jakby chcąc przewidzieć moje przywitanie i nagle padamy sobie w ramiona. Czuję oddech blisko mojego ucha. 
- Słuchaj, ja też jestem z AK, z Wołynia, ale nie mówcie tego przy żołnierzach..."

 I legenda druga – wyklęta:

 "...Teraz wszyscy w napięciu czekaliśmy na desant: wszak przyczółek był oczyszczony z Niemców. Czemu go nie ma?

Obeszliśmy z Andrzejem ten kawałek wybrzeza w cichej nadziei, że może zobaczymy na Wiśle płynące ku nam pontony i… może znajdziemy rannego Xięcia? Nic z tego, przepadli – on i wielu jego żołnierzy.

 O świcie w lekkiej mgle zobaczyliśmy trzy łodzie szybko płynące ku brzegowi. Od razu rozległa się seria strzałów – i to strzałów z łodzi, a działa z drugiej strony Wisły rozpoczęły kanonadę. Niemcy zaś walili i do łodzi i na Pragę – prawdziwy chaos bitewny!

 Andrzej  wnet zrozumiał: ludzie przybyli łodziami wzięli powstańców za Niemców, bo przecież byli w niemieckich panterkach!

Trzeba było to wyjaśnić: szybko nawiązać kontakt z nimi. Naprędce sporządzono sztandar polski z białego prześcieradła i czerwonej podszewki. W kilka minut później Morro z trzema ochotnikami, między innymi z Burkiem, schodzą ku Wiśle. Ukryci za węgłem domu widzą ich powstańcy w blasku wschodzącego słońca. Tymczasem Niemcy biją coraz mocniej. Mijają długie minuty… Wyłania się kilka postaci i biegnie skokami do domku na Wilanowskiej. Wśród nich jest kilku berlingowców. Ale nie ma porucznika Morro i starszego strzelca Burka…"

Radość  i rozpacz. Są i to nie Ruscy, ale nasi – Polacy! … i… „Andrzej Morro” nie żyje!

„…Podchodzę do młodego plutonowego, na oko, najwyżej dwudziestoletniego. Zielony drelich, buty długie z parcianą cholewą, przy pasie nagan w kaburze, na głowie rogatywka z ptakiem nie przypominającym naszego orła. Oto są berlingowcy, wojsko tworzone w ZSRR, wokół którego sporo wątpliwości i nieufności stworzyła propaganda, tak obca, jak i swoja.

 Z rezerwą zadałem plutonowemu pytanie, czy rzeczywiście są wojskiem polskim, na co otrzymałem śpiewnym akcentem zdecydowane poświadczenie.

- Ale ten orzełek to taki niepolski?...

-Toż to kogut nie orzeł. Ale to nieważne. My jesteśmy takimi Polakami jak wy, tak samo czujemy, jak wy, i walczymy o taka samą Polskę niepodległą!

- A myśmy na was tak długo czekali…

Płowa czupryna i szczerość chabrowych oczu całkowicie mnie rozbroiły. Uścisnąłem i ucałowałem plutonowego. I jakoś lżej się zrobiło w tej całkiem ciężkiej sytuacji..."

 Łodzie z berligowcami przypłynęły jeszcze następnego dnia, 15 września. Przeprawa  jednak załamała się pod silnym ostrzałem niemieckim. Przybyło ich kilkuset. Przeżyła garstka. Niemcy pokonali desant.

 Powstańcy kanałami przedostali się na Mokotów. Tam nadal trwała walka.

Po wojnie, bez problemu odnaleziono miejsce pochówku Andrzeja Morro. Zidentyfikowano jego ciało bez trudu. Prócz jego żołnierzy,przy ekshumacji była też matka..Minęło przecież tylko kilka miesięcy…. Leżała przy nim płócienna torba, w której nosił żelazny zapas dla swoich żołnierzy: wedlowskie cukierki. Nadal były świeże.

„Andrzeja pochowano 31 października 1945 roku. Trumnę „Morro” owinięto biało-czerwoną flagą ze znakiem Polski Walczącej. Położono na niej jego hełm ze znakiem Grup Szturmowych, w pokrowcu z panterki, podziurawiony odłamkami. Trumnę niósł m.in. Jan Rodowicz „Anoda” i Bogdan Celiński „Wiktor”. Kondukt szedł od Wisły, poprzez Czerniaków, Śródmieście, koło kościoła Świętego Antoniego, ulicą Senatorską, przez ruiny getta, do Okopowej – przez całą Warszawę na cmentarz wojskowy – tak jak prowadził szlak bojowy Andrzeja – tylko w przeciwnym kierunku.”

 Czy zginął nadaremnie? Czy walczył w nieświadomości, ogłupiony zwodniczą polityką wysokich rangą dowódców AK, tak krytykowanych dzisiaj i z upodobaniem potępianych?

Warto poznać jego własną opinię. Na szczęście, zachowała się:

 „Ja w głębi samego siebie czuję i wiem, że powstanie było żywiołowym odruchem narodowej potrzeby przeciw terrorowi, przeciw poniewierce, przeciw śmiertelnemu wrogowi, który nas niszczył. I gdyby dziś, po tym wszystkim, co widziały na Woli i Starówce moje oczy, stanęła przede mną znów decyzja: iść do powstania czy nie, poszedłbym na nowo i wiem, że poszliby inni. Gloria victis - chwała zwyciężonym - będzie kiedyś wyryte także na warszawskich cmentarzach powstańczych, jeśli ulegniemy w tej walce."

 W niedzielę. 14 września, młodzież czcząca pamięć Powstańców Warszawskich, w szczególności bohaterskich żołnierzy z Batalionu „Zośka”, przypomni dzielnych Kościuszkowców – ochotników, pragnących wesprzeć walczących  o stolicę rodaków. Ukaże też,  po raz kolejny, powstańców, z heroizmem torujących drogę nadciągającemu desantowi i  uczci pamięć porucznika Morro w rocznicę jego śmierci, przedstawiając inscenizację wydarzeń, które rozegrały się nad Wisłą 70 lat temu.

     Wszyscy lubimy patrzeć w niebo. W dzień oglądać obłoki, nocą liczyć gwiazdy. Najpiękniejsze niebo jest u schyłku lata, w sierpniu i wrześniu. Tak wielkiej ilości gwiazd nie ma w innym czasie. Z podziwem patrzymy na niektóre z nich, rozbłyskujące nagle jaśniejszym blaskiem i szybujące w dół z ogromną prędkością, wprost ku śmierci. Meteory. 

Batalion "Zośka" informuje: 

14 września 2014 r . o godz. 17.00 odbędzie się inscenizacja przypominająca o desancie oddziałów Berlinga na Czerniaków w 1944 r. Po inscenizacji nastąpi złożenie kwiatów na płycie desantu oraz odbędzie się marsz im. Andrzeja Morro po miejscach uświęconych krwią Powstańców. W imieniu organizatorów serdecznie zapraszamy!

]]>http://www.rokwisly.pl/skierujcie-ogien-na-nas-wislo-opowiedz-polsce/]]>

]]>http://www.1944.pl/historia/powstancze-biogramy/Andrzej_Romocki]]>

]]>http://www.pw44.pl/czerniakow1.ht]]>

]]>http://histmag.org/Zolnierz-ktory-pozostal-harcerzem-Andrzej-Romocki-Mor...]]>