Krytycznie o dekalogu

Zacznę od ogólnego stwierdzenia czym dekalog jest . Jest to zlepek kilku nakazów i zakazów ,który spaja jedna konkluzja wyjaśniająca naturę rzeczywistości :”jest jeden Bóg”. Już to samo stanowiło by o ułomności. Bowiem inne konkluzje są dalece użyteczniejsze. Głównie te, które niełatwo się objawiają na każdym poziomie poznania. Chodzi i o miejsce człowieka i o charakter jego działalności, sposób zmieniania otoczenia, postrzegania statycznej i dynamicznej strony rzeczywistości . Więc nie dziwi, że dekalog skłonił ludzi nie tylko do upartego i zbędnego poszukiwania uniwersalnych reguł porządkujących ale i do widzenia świata tak jakby „istniało wielu Bogów” (którzy podzielili miedzy siebie strefy wpływu) , w tym jeden , który wreszcie kiedyś pozostałych pokona. Tymczasem nawet jedna przestroga dotycząca wyboru czy konstrukcji nie wiodących w zamknięty , ślepy zaułek mogła przed podobną aberracją uchronić. Postulat zrozumienia , wyczucia, używania rozumu i doświadczenia albo szukania dodatkowych wyborów czy nawet taka wysublimowana potrzeba unikania sztywnych jednoznacznych form. Jeśli z jednej strony pomijamy milczeniem tezy o mniejszym polu znaczeniowym ale niewątpliwej praktycznej codziennej użyteczności a artykułujemy taką , która zawsze wydaje się jedynie słuszną negacją przeciwnej ,gdzieś na ostatnim piętrze gmachu abstrakcji, wpadamy w pułapkę nadmiernej konkretyzacji. A przecież ,co gorsza, dekalog dokonał jeszcze swego rodzaju „uziemienia” Boga. Raz wiążąc go z faktem historycznym , który nawet z perspektywy Żyda wcale nie był jasnym wskazaniem. Dwa zupełnie omijając zagadkę innych nieludzkich rzeczywistości, a w religii żydowskiej taka się pojawiała – anioły, demony. Co doprowadziło do , co prawda nie zawsze głośno wypowiadanej, tezy o szczególnym ,wyróżnionym charakterze relacji człowiek-Bóg , gdzie człowiek szczególny , wybrany czy raczej wyselekcjonowany.

Tak najogólniej patrząc na dekalog trzeba go ocenić bardzo źle , jako fatalny fundament , który nawet gdyby był doskonałym kodeksem moralnym plasował by judaizm jako religię anachroniczną i szkodliwą w skutkach . Jakiż to bowiem pożytek gdy ktoś raz czy drugi drogę w ciemności wskaże, a światła poskąpi.

Gdy wniknąć w treść reguł pytanie pierwsze : czy wybrano rzeczywiście to co najważniejsze a kolejne czy sposób sformułowania jest fortunny . Jako element historycznej teraźniejszości ma dekalog niewątpliwie swoją wartość . Ale widzieć w nim kamień milowy postępu to już przesada. Już bowiem w tamtych czasach nie wszędzie racja była racją silniejszego a życie nie znaczyło wiele. Imperia nigdy nie grzeszą nadmiarem cnoty i moralności , nie jest uczciwie z ich kodeksami dekalog porównać.

„nie zabijaj” – to o wiele za mało. Cóż bowiem z dominacją ,niewolą , przemocą , która nie unicestwi lecz ograniczy lub okaleczy ,cóż z dzisiejszym światem bezdusznych maszyn i instytucji. I nie w tym rzecz aby wyliczać to co najgorsze ale o kierunek działania, który nawet w formie łagodnej zasługuje na potępienie. Przykazanie miłości , buddyjski szacunek dla żywego ,czującego i świadomego ,ba ...nawet Dionizos czy Krishna będą mądrym przewodnikiem, a żydowskie nie zabijaj to infantylne w dziedzinie moralnej.

„nie kradnij” – hm.. w życiu społecznym ludzie podejmują szereg zbiorowych decyzji, powstaje pytanie o tryb , o władzę , reprezentację ,udział we wspólnym. Wątpię by własność była dobrze wybraną i wystarczającą podstawą społecznego porządku. Co łatwo zauważyć pytając skąd się własność wzięła. Pojawienie się tego przykazania było oznaką wyboru stabilizacji -nie siła wojskowa czy walory fizyczne ale posiadanie jako legitymacja władzy. W realiach koczowników można to uznać za postęp czy lepszy wybór. Jednak w czasach późniejszych nieraz się owo uświęcenie własności zemściło.

„nie cudzołóż, nie pożądaj” – instynkty, pragnienia,emocje – oj -więcej tego . I wyciąć nie sposób. I lepiej szukać granicy i formy nieszkodliwej lub zgoła pożytecznej . Jest i radość i inspiracja i oderwanie dające nowe perspektywy gdy rozum drzemie. Starczy by się w porę ocknął. Przekonać ludzi że kupowanie to najgorszy sposób, pomóc odkryć cóż znaczy dzielić się: i tym zwykłym codziennym ,i tym nie do końca jasnym co do skutków i oszałamiającym..
Granice zabawy i rywalizacji – to się nigdy nikomu nie udało dokładnie wskazać. A po co ? nie wszędzie sięga język czasem jak palec tylko coś niewyraźnie pokaże .. Dobre tu miejsce by wspomnieć o kolejnej wadzie dekalogu – jedne przykazania dają się z pożytkiem interpretować jak najszerzej inne , jak te dwa,inne już nie. Kolejny to dowód iż czysto ludzkim dekalog tworem bo czyż Bóg nie przewiduje skutków, które człowiek w stanie dojrzeć?

„czcij, nie używaj nadaremnie” – akcent źle położony, skrzywia znaczenie. Problem trafnie wychwycony lecz niefortunnie wypowiedziany. O ile drugie nie dziwi, bo kwestia trudna i nawet dziś teologom kłopot sprawia to czemu zwykły szacunek dla przodków trudno było w prostej sekwencji wyrazić?

Dziewiąte z dziesiątym razem niosą niepokojąco męsko –szowinistyczną treść:
„ani innej podobnej rzeczy „ - wiem że inaczej literalnie napisano ale właśnie tak wbija się do głowy – kobieta to tylko szczególna rzecz coś tylko więcej niż bydlę albo kawałek kruszcu tym niemniej podlegająca jak one prawu własności przede wszystkim.

„fałszywe świadectwo” – nie dajmy się zwieść interpretatorom. Nie guma , nie rozciągnie się, to nie o prawdę chodzi lecz o „uważanie” sądu i władzy. Dodam złośliwie że redaktor Mojżesz nie przewidział iż w przyszłości nie tylko bliźni może być stroną. Ekologów i miłośników zwierząt nie było.

„pamiętaj abyś święcił”-perełka- w sedno. Inspirujące i lakoniczne. Nie znam lepszego ujęcia w tak krótkiej formie. Niestety kwas innych reguł zaszkodził perełce i rabiniczne wieprze wdeptały pierwotny sens w...

Jest dekalog kamieniem węgielnym pierwszej totalitarnej konstrukcji. Może nawet mniej przez treść, której rozumienie różnie mogło ewoluować. Ale był już kontekst , byli kapłani i ołtarze ofiarne ,były zbrodnie i podstępy wyniesione do rangi cnoty ,autorytaryzm który sposób przekazu czyli słowo wypalone w kamieniu efektownie podkreślił. Kamień przepadł , przyjdzie czas że przepadną i słowa .. W czasie pasterki słuchałem kazania o słowie co nie jest martwym słowem księgi , chybione było. Nie w aktualizacji rzecz , lecz w tym że żywe słowo wkomponowuje się , łączy , osadza, owocuje i ciągle odradza a martwe podlega rozpadowi.