Króciutko, rusofilom pod rozwagę

Kult Iwana IV Groźnego (w Polsce XVII w. zwanym „tchórzliwym”) wykorzystał  Stalin dla usprawiedliwienia wszechobecnego terroru.

Reformy Iwana Groźnego wywołały wielkie niezadowolenie wśród bojarów. Car wykorzystał poparcie średniej szlachty do rozprawy z opozycją.  Zimą 1564 r. Iwan opuścił Moskwę, przeniósł dwór do Aleksandrowskiej Słobody i zrzekł się tronu, wywołując tym powszechny zamęt i trwogę. Do cara wyprawiła się liczna delegacja poddanych z prośbą o pozostanie na tronie i nieopuszczanie ludu w potrzebie oraz o ukaranie nieposłusznych bojarów. Iwan wyraził zgodę, zażądał od bojarów specjalnych pełnomocnictw i powrócił do Moskwy pozostawiając w Aleksandrowskiej Słobodzie nowy, opryczny dwór, urzędy oraz wojsko. W ten sposób, dla celów asekuracyjnych, powstała druga, tymczasowa stolica państwa, do której sprowadzono żołnierzy z innych ziem i wybrano z nich opryczników.  Opriczny „tysiąc” powołano jako uprzywilejowaną gwardię przyboczną cara, jednak pojęcie opriczniny dotyczyło także rozległych terytoriów specjalnie wydzielonych dla tej instytucji, z których wysiedlono większość bojarów, a ich majątki rozdano oprycznikom.
Nowe opriczne wojsko, wybrane spośród nisko urodzonej szlachty, stało się narzędziem walki z feudalno-arystokratyczną opozycją, która nazywała je „nędznym niezdarnym chłopstwem” i „marnymi ludźmi”. Car wyznaczał opryczników osobiście, nowo wybrani gwardziści przysięgali, oprócz bezwzględnego posłuszeństwa, demaskowanie zagrażających carowi „zamysłów”, donoszenie o wszystkim, czego się dowiedzą oraz niekontaktowanie się z ziemszczyzną. Byli także pierwszą grupą, która przysięgała wierność nie tylko monarsze i jego interesom, ale też suwerennemu państwu. Ich charakterystyczny ubiór: czarne, proste, niemal zakonne opończe, narzucane na bogate, wyszywane złotem strój, często określano słowem pochodzącym z tatarskiego – t’ma, oznaczającym „okręg wojskowy” lub „ciemność”. Jeździli na czarnych koniach, do siodeł mieli przytwierdzone symbole: miotełkę, znak oczyszczania kraju ze zdrady i psią głowę, znak, iż winni kąsać i gryźć zdrajców jak psy (psia głowa była często również interpretowana jako symbol wierności). Oprycznicy pełnili swoje funkcje z niesłychanym, niczym nieusprawiedliwionym i wymyślnym okrucieństwem. Ewenementem na skalę Europy była rzeź Nowogrodu: w 1570 roku. Karna wyprawa opryczników na miasto skutkowała ludobójstwem  -  duchowieństwo i bogatych mieszkańców miasta zatłuczono pałkami, mieszczan wraz z żonami i dziećmi publicznie torturowano i topiono w rzece pod lodem. Splądrowano i ograbiono wszelkie zabudowania i dobytek. Oprycznicy  zrujnowali kraj do tego stopnia, iż  car w 1572 r. rozwiązał tę zbrodniczą organizację, większość jej funkcjonariuszy poddając represjom. Ten okres w dziejach Rosji odznaczył się dzięki nim wszechobecną anarchią, terrorem i ruiną – ucisk pańszczyźniany wzrósł, system feudalny się umocnił, a państwo moskiewskie zostało całkowicie podporządkowane carowi. Za naturalne przedłużenie opryczniny jako fenomenu politycznego i kulturowego, uważa się powszechnie tzw. „czerezwyczajkę” – CzeKa i wszystkie jej późniejsze mutacje, aż po dzisiejszą FSB.

Gdyby Henryk Sienkiewicz żył dzisiaj pisałby powieści historyczne tak jak to aktualnie czyni Jacek Komuda historyk, znawca Rzeczypospolitej szlacheckiej oraz Kozaczyzny zaporoskiej. Miłośnik szabli i koni. Jego czterotomowy  historyczny eastern o zdobyciu Moskwy pt. „Samozwaniec” posiada wątek „opryczników”, z którymi dzielnie poczynał sobie główny bohater  stolnikowiec Jacek Dydyński z Dydni. Powieść nie jest dziełem politycznie poprawnym bowiem bijemy się w piersi za grzechy przodków. Jednak kto przeczyta „Wilcze gniazdo”, Warchoły i pijanice, „Imię bestii”, „Bohuna”, „Galeony wojny”, „Banitę”, „Zborowskiego”, „Czarną szablę”, „Krzyżacką zawieruchę”, ”Opowieści z dzikich pól”  etc., etc. ten zrozumie zasadę pana Jacka Komudy. „Historia jest sama w sobie barwna, co powoduje, że jest doskonałą podstawą do pisania książek.” Przynajmniej dla mnie, autor udowodnił , że „w realiach historycznych można umiejscowić naprawdę porywająca fabułę, którą czyta się jak najlepszy kryminał”! Taka historia jest faktycznie ciekawsza od tej, którą znamy z podręczników szkolnych. „Moskiewska ladacznica”  jest częściowo kontynuacją  czterech tomów „Samozwańca” bo zawiera dalsze dzieje niektórych bohaterów.

PS

„Mości panowie bracia Polacy, wielce mnie mili dobrodzieje i przyjaciele nasi! Piję za zdrowie i wieczną przyjaźń Rusi z Rzeczpospolitą. Zdrowia żełaju batiuszce naszemu Korolowi Zygmuntowi i młodemu kniażycowi Władysławowi. Niech żyje pan nasz, ojczulek umiłowany. Nie do wiary! Kniaź Wasyl Szujski, który jeszcze trzy miesiące wcześniej obiecywał dostarczyć Dymitra Samozwańca w klatce, a Polaków przezywał Łżelachami i dziecinami teraz pił ich zdrowie z carskiej czary. Z tej samej , w której odbierał garście niderlandzkich dukatów od Borysa Godunowa. Teraz na uczcie w pałacu swego brata, cedził z niej nektar polsko-moskiewskiej przyjaźni. (…)”. A jak było dalej kto zna historię ten wie, a kto nie zna/nie pamięta polecam „Samozwańca”.