Czy leming ma sumienie?

“Mieć” to mało odpowiednie słowo, ale trudno, niech będzie. A poza tym, czy istnieje coś takiego jak sumienie ? Trzeba by to sprawdzić.

Jeżeli przyjmiemy że istnieje, to musi być ono efektem jakiegoś rozwoju, a jeżeli mowa o rozwoju, to oczywiste jest, że może się rozwinąć, ale nie musi. Stawiam tezę, że lemingi pozbawione są sumienia, bo sumienie jest zdolnością umysłu do autorefleksji, samoświadomości i samooceny, a nie są to rzeczy, które człowiek posiada z automatu i musi je w sobie rozwinąć.

Jak to się dzieje ? W umyśle, w toku rozwoju i nabywania doświadczeń, tworzą się reprezentacje neuronowe wszelkich objawów świata zewnętrznego i przeżyć jednostki. Jeżeli doświadczenie jest bogate, różnorodne, to bogate będą umysłowe reprezentacje stanowiące zasób umiejętności i bogate będzie życie wewnętrzne jednostki i jej interakcje ze światem.

Ale wróćmy do lemingów.

Zakres doświadczeń i interakcji lemingów bywa z rozmaitych względów, rodzinnych, edukacyjnych, społecznych, ograniczony. Ograniczenia owe można jednak przełamać przez działania kompensujące np. w postaci lektur i formalnej edukacji szkolnej. Lektury bowiem tworzą w umyśle reprezentacje, których zabrakło w życiu jednostki, bo nie dostarczyło ich ubogie środowisko. No i tu mamy konkretną przyczynę stanu umysłu leming, bo ile książek czyta leming? I w jak bogatym w bodźce środowisku się obraca ?

Ale wróćmy do elementów aktualnego środowiska. Środowisko obecne kształtowane jest przez system konsumpcjonistyczny z jego specyficznym repertuarem bodźców. System ten tresuje umysł leminga i koncentruje jego uwagę na obiektach zewnętrznych i produktach i rozbudza w nim chciejstwo do ich posiadania. Przedmioty są oczywiście bardzo przydatne, jeśli są umiejętnie wykorzystywane do rozwijania rozmaitych umiejętności, ale samo ich posiadanie tego nie gwarantuje, tak jak posiadanie dużej ilości płyt nie rozwija umiejętności gry na instrumentach muzycznych. Nadmiar rozmaitości takich przedmiotów wręcz blokue możliwość zajęcia się rozwojem związanych z nimi umiejętności.

Tak więc umysł leminga fiksuje się na aspektach zewnętrznych i wizualnych otaczającego go świata towarów, z pominięciem treści i głębszych aspektów rzeczywistości. Leming widzi rzeczy lecz nie dostrzega relacji i powiązań między nimi ani powiązań między rzeczami i ludźmi. Umysł leminga staje się płytki, nie sięga głębszego poziomu - świata relacji.

Takie są aspekty defektów umysłu związane z postrzeganiem przedmiotów. Ale człowiek żyje przede wszystkim w świecie relacji międzyludzkich. Jak już wielokrotnie pisałem człowiek ma umiejętność zwaną teorią umysłu rozszyfrowywania intencji innych ludzi. Ta umiejętność może się rozwinąć lepiej lub gorzej zależnie od środowiska, w jakim żyjemy.

Ale jeśli rozmawiamy o sumieniu, to tu pojawia się kwestia autorefleksji i samoświadomości. No i tu ma leming problem, Jak wyżej wskazałem, leming postrzega głównie aspekty zewnętrzne, wizualne. Obserwuje obiekty i obserwując innych koncentruje się na obiektach zewnętrznych wobec swojej psychiki, bo ma w tym konkretny interes, a jego uwaga jest automatycznie sterowana przez bodźce z zewnątrz. Obserwacja świata zewnętrznego nie gwarantuje jednak w żaden sposób rozwoju umiejętnośći obserwacji swego życia wewnętrznego i rozwijania zdolności do autorefleksji, no bo jakie bodźce wchodzą tu w grę ?

Jeżeli obserwujemy kogoś to widzimy jego zachowania. Nie da się tego mechanizmu przełożyć na życie wewnętrzne, bo myśli nie widać, nie widać też neuronowych reprezentacji nabytego doświadczenia. Autorefleksja wymaga postrzegania własnych mysli, roszyfrowywania uczuć i motywów, analizowania długich ciągów i wątków myślowych. Leming jednak nie może wyjść z siebie, stanąć obok i obserwować swoje zachowania i swoje myśli. Gdy więc próbuje zacząć myśleć o sobie, to pojawia się w jego glowie totalny chaos. Leming nie wykształcił w sobie zdolności do autorefleksji i do introspekcji. Jest zwierzęciem totalnie ekstrawertycznym, ale w żaden sposób nie odnosi się do systemu norm funkcjonujących w życiu społecznym. Gdy środowisko próbuje zmusić go do refleksji, okazuje się, że “myślenie boli” i leming reaguje agresją lub wycofaniem się. A co dopiero z koniecznością wykształcenia narzędzi do samooceny, jakiej wymaga sumienie ? No i dlatego sumienia leming nie posiada.