Ukraina.

Kilka dni temu wróciłem z trzeciego już w tej połowie roku, tygodniowego wyjazdu na Ukrainę. Są to swego rodzaju „misyjne” wyjazdy grupowe, związane z porządkowaniem starych polskich cmentarzy a raczej często ich resztkówek, miejsc pamięci. Pokazanie lokalnej społeczności, że ktoś o tych cmentarzach pamięta. Wielu zresztą potencjalnych miejsc pamięci nie znamy, bo kilka lat temu, po incydencie z ukraińskim pomnikiem w Hruszowicach na Podkarpaciu, ukraińskie władze centralne pod wpływem ichniego IPNu zabroniły poszukiwań i ekshumacji. Ale jest wiele miejsc, kiedyś anonimowych pochówków Polaków zamordowanych przez UPA, które zostały kiedyś wskazane przez lokalnych mieszkańców, jakieś osoby dobrej woli.

Ten nasz ostatni pobyt wiązał się z pomieszkiwaniem i w Krzemieńcu, rodzinnym mieście Juliusza Słowackiego, i w Ostrogu, jeszcze bardziej historycznej miejscowości, gdzie od lat 30-tu niestrudzony ksiądz Witold, o ognistym wzroku i mocnym charakterze, z Podhala zresztą, działa m.in. na polu wydawniczym / wydał już ponad 130 numerów czasopisma społeczno-religijnego „Wołanie z Wołynia” oraz masę reprintów przedwojennych książek/. Powszechnie znany w środowisku Kresowym, doceniony przez państwo polskie, bezkompromisowy więc czasami źle postrzegany przez władze ukraińskie, dla pewności działania przyjął nawet ukraińskie obywatelstwo . Niestety, coraz bardziej zapada na zdrowiu.

W Krzemieńcu działa znakomicie prowadzona i powszechnie znana,  szkółka języka polskiego, od kilku lat w znakomitych warunkach lokalowych, sfinansowanych przez mieszkającego i czuwającego obok przemiłego , tamtejszego , ale pochodzącego z Polski przedsiębiorcę, Mariana Kanię.  W porywach w zajęciach uczestniczyło i 200 osób.  Część  uczniów w przeszłości kontynuowało studia w Polsce by później powrócić i zasilić życie społeczne Ukrainy.

Ale dlaczego to co powyżej piszę. Otóż by przejść króciutko do tego co najważniejsze, a najważniejsze są tu przecież relacje pomiędzy ludźmi, np. bieżące relacje pomiędzy Ukraińcami a Polakami, w tle zbrodni wołyńskich.

Otóż myślę sobie, na podstawie relacji ze strony ludzi którzy na Ukrainę jeżdżą już wiele lat, że problem jest tu bardziej ze strony najwyższych władz i instytucji ukraińskich, ze strony Kijowa i też np. władz lwowskich / partie identyfikujące się z ideologią Bandery , UPA i OUN-u , nie zdobyły nigdy więcej niż 15-20 % ukraińskich głosów wyborczych, lecz rozkłada się to tak, że mają niewielkie poparcie na wschodzie Ukrainy i odpowiednio większe na sąsiadujących z nami zachodzie Ukrainy z centrum we Lwowie . Jednak mają duży wpływ w ukraińskim parlamencie, gdzie „dla świętego spokoju” inni przyklepują im ustawy, czasami dla nas Polaków bardzo kontrowersyjne/.

Na „dole”, na wsiach i miasteczkach, problemów jest znacznie mniej. Wiele lat jeżdżące tam osoby relacjonują, że prawie nigdy nie spotykają się z jakąś niechęcią czy obstrukcją, jeśli potrzebują coś załatwiać np. u władz lokalnych / chociaż niekiedy lokalni włodarze bywają ostrożni, bo muszą liczyć się z „ważnymi instytucjami” /. A zdarzały się nawet pojedyncze przypadki, że tam gdzie nie ma już śladu Polaków, jacyś Ukraińcy dobrej woli coś robią i porządkują, tam gdzie są ślady polskich cmentarzy. Przyglądając się kontaktom stałych bywalców tych stron z Polski z miejscowymi Ukraińcami , nie zaobserwowałem jakichś zgrzytów, ba, władze mniejszych miejscowości często kierują się swoją pragmatyką i te kontakty bywa że inicjują. Np. teraz zupełnie ad hoc mer jednej z małych miejscowości, Podhajce, miejscu urodzenia i dorastania aktora Tadeusza Łomnickiego /1927-1992, np. film "Potop", wg. Sienkiewicza, Pan Wołodyjowski /, wiedząc o naszych podróżach wyprawił dla nas miłe przyjęcie w miejscowym zajeździe. Kontakt będzie kontynuowany z pożytkiem dla poszanowania polskich śladów na miejscowym cmentarzu jak i cmentarzach okolicznych.

Ze swojej strony, pamiętając przecież o zbrodniach UPA, bestialstwie banderowców i tragicznym losie naszych rodaków podczas rzezi wołyńskiej w 1943 r, o tym nie wolno nam zapomnieć nigdy i trzeba o tym mówić, kim byśmy byli nie robiąc tego gdy sytuacja tego wymaga, unikam przenoszenia tych myśli na młode pokolenie Ukraińców. Tak mam. Ba, momentami uważam to  wprost za nadużycie  . Bardzo nieperspektywiczne. I szkodliwe nieuprawnienie. Oni o tych sprawach zresztą, po prostu nie wiedzą. Ten co w tym brał udział, po prostu się tym nie chwalił, ani wobec dzieci ani swoich wnuków. A szkole przecież tego nie uczyli i nie uczą, nie jest to powód do chwały, a raczej próby zapomnienia i gmatwania, zacierania historii. W ichnich książkach te zbrodnie nie są opisywane. Trzeba też pamiętać, że UPA, zwarta ideologiczna jak niemieckie SS, liczyła bodajże 30-40 tys. ludzi na dwadzieścia kilka milionów Ukraińców. Jeśli się mylę, to ktoś mnie poprawi. Formacja zwarta , bezwzględna i krwawo mordujące, ale to nie byli „wszyscy Ukraińcy”.

I była to formacja mordująca, oprócz Polaków i wszystkich innych nacji na terenie Wołynia / np. żydów, Czechów /, także tych Ukraińców, co nie chcieli na wezwanie wziąć w tym udziału lub wprost pomagających, poprzez ostrzeganie, ukrywanie , pomoc w ucieczce. Jest minimum około 1000 takich świadectw, a przecież długie lata nikt się z tym nie obnosił, a o dużej części takich śmierci z natury rzeczy się nie wie, czas zatarł ślady, świadkami często byli tylko oprawcy. Kilka setek takich potwierdzonych świadectw jest upamiętnionych na polu pamięci w Toruniu, obok uczelni i sanktuarium prowadzonych przez redemptorystów. Dla mnie to jest ważne, i uważam że należy o tym pamiętać.

Przyprawianie gęby UPA wszystkim Ukraińcom jako nacji, uważam za nie na miejscu, czasami wręcz działanie po myśli sowietów i Putina.

Pamiętając o zbrodniach UPA trzeba szukać pól porozumienia z tymi co tego chcą, jak robi to kilkunastu polskich księży o których wiem i ich działania szanuję i wewnętrznie akceptuję.

Jest jeszcze sprawa aktualnych nastrojów na Ukrainie i cerkiew ukraińska, ot, okiem zwykłego człowieka, laika, ale przecież z natury pobytów obserwatora . Ale to już krótko w następnym tekście.

Przypomniała mi się teraz taka scenka, sprzed 6-7-iu / ? / lat , gdy z kimś pierwszy raz byłem na Ukrainie. A jestem absolutnie przekonany o słuszności słów śp. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego, że sowiety myślą by wrócić do swoich zdobyczy, i po opanowaniu Ukrainy, przyjdzie kolej na Polskę, / tylko że nami podzielą się wtedy z Niemcami /. Otóż w pewnym mieście niedaleko polskiej granicy, Wołyń,  rozmawialiśmy z przypadkowo poznanym Ukraińcem, właścicielem kina. Nie miał powodów by bujać, bo byliśmy przejazdem i nie mieliśmy z sobą żadnych spraw. Tłumaczył nam pewne meandry rzeczywistości, np. to, że on ma biznesowe przełożenie na Kijów, ktoś z Kijowa jest jego „patronem” i bez tego na to kino nie miałby szans. Padło też, zapamiętałem, że pewne rzeczy funkcjonują „geograficznie i politycznie” . „Np . my tu jesteśmy „od Petlury”/ w poglądach, jk /. „Podlegając” pod Lwów, z tymi poglądami, tu bym sobie biznesowo bardzo nie pożył. Bo Lwów jest bardziej „od Bandery”, i wspiera swoich”.

Każdy kraj ma swoje lokalne niuanse i specyfikę.