"Czas niedokonany" Bronisława Wildsteina i kilka innych przemyśleń literackich.

Nareszcie mogłem wziąć do ręki kilka zbierających kurz na półkach książek: Czas niedokonany i Czas niedokonany i Ukrytego Bronisława Wildsteina oraz Wieżę komunistów Witolda Gadowskiego, jeszcze z pierwszą oryginalną okładką.

Największe wrażenie zrobił na mnie oczywiście Czas niedokonany, nie tylko ze względu na epicki rozmach. Szkoda, że Ukryty jest w kilku miejscach wyraźnie niedorobiony, bo stanowiłby doskonałe dopełnienie Czasu...   

To co najbardziej podoba mi się w prozie Wildsteina, to precyzja i spójność narracji, brak irytujących eksperymentów z formą przy jednoczesnym mistrzostwie warsztatowym, ale przede wszystkim: poczucie całkowitej wiarygodności przedstawionego świata i znawstwa autora, poczucie które czytelnikowi może dać wyłącznie autor głęboko identyfikujący się wymyślaną przez siebie fikcją, posiadający genialną intuicję bądź też autentycznie przeżywający losy swojego kraju i narodu.

Niby fikcja, ale taka które zostawiła mnie z przekonaniem, że ani w Czasie niedokonanym, ani w Ukrytym nie ma żadnego zasadniczego fałszu, że wydarzenie w tych książkach przedstawione opisują prawdę o nas, naszych losach na najbardziej podstawowym poziomie istnienia wspólnoty. Nie chodzi jednak tylko o to, że Wildstein precyzyjnie opisuje procesy, mechanizmy, objaśnia powiązania.

Szczególny jest ze względu na rozpiętość czasową fabuły Czas niedokonany, ale chodzi o fundament, na którym Wildstein buduje swoje opowieści: "Tak, tak, nie nie, a co jest ponad to, pochodzi od złego". Zdrajcy, tchórze pozostają u Wildsteina zdrajcami i tchórzami pomimo że autor przedstawia ich ma tle dramatycznych czasów i pozwala - w bardzo wiarygodny sposób - tłumaczyć na tysiąc sposobów ich małe i wielkie draństwa. Jeśli pozwala rozliczyć się z życiem, to w duchu chrześcijańskiego, trudnego rachunku sumienia, a nie ckliwego i płytkiego happy endu czy dydaktycznego propagowania historycznej amnezji.

Dobro i zło ścierają się na kartach powieści Wildsteina bardzo wyraźnie, bardzo konkretnie: pod postacią zbrodniczych ideologii, ale także codziennych ludzkich wyborów. Poza tym Wildstein potrafi dobitnie przypomnieć o podstawowych zasadach rządzących naszym życiem, historią, zarówno na poziomie indywidualnym jak i zbiorowym: każdy człowiek ma wolną wolę, ale jednocześnie każdy jego wybór przynosi jeszcze bardziej konkretne skutki, przed którymi nie da się uciec, zło nie może wydać dobrych owoców i na odwrót. Judasz pozostanie Judaszem, tym "dla którego lepiej, żeby się nie narodził", drań draniem, gnojek gnojkiem. Nie ma u Wildsteina świństw bez konsekwencji, ludzkie upadki są dojmująco bolesne, ale jednocześnie wynikają nie z jakiegoś fatalizmu, ale z konkretnych życiowych wyborów. A wybór mamy zawsze, nawet na łożu śmierci możemy stanąć w prawdzie, która na wyzwoli.

Na koniec porównanie dwóch książek Wildsteina z Wieżą komunistów Gadowskiego, która również odsłania fascynująco-przerażające mechanizmy rządzące tym naszym grajdołkiem. I muszę powiedzieć, że powieść Gadowskiego - mimo, że szczerze polecam do kupienia i przeczytania - wyraźnie odstaje warsztatowo. Irytujące, że tak wybitny dziennikarz śledczy jak Gadowski mało precyzyjnie posługuje się językiem prawniczym. Poza tym rozpisuje się w wątkach romansowych, co mu wyraźnie nie wychodzi. Książkę i tak warto mieć na półce, ale już po kilkudziesięciu strona pojawia się pokusa prześledzenia przede wszystkim wątków tytułowej Wieży komunistów, czyli książki ("powieści w powieści"pisanej przez głównego bohatera.