Motyle na śniegu

  Ile lat może mieć chłopczyk ze zdjęcia? Uważam, że nie mniej niż dziewięć, a zważywszy, że wysoki wzrost nie należał do cech jego przodków, pokusić się można o dodanie mu jeszcze paru lat.

 Alex Kurzem nie wie, w którym roku się urodził. Twierdzi, że wtenczas, kiedy robiono fotografię miał tych lat nie więcej jak sześć albo siedem.

 Dlaczego wiek chłopca jest tak ważny? Z dwóch przyczyn, jak mi się wydaje. Pierwsza z nich to usilna próba odsunięcia choćby cienia odpowiedzialności, którą daje świadomość wynikająca z wieku.

 Kiedy jest się uczestnikiem, a nawet współwykonawcą nagannych działań, im młodszy jest wiek i skromniejsze zaangażowanie, tym odpowiedzialność za czyn staje się mniejsza.

]]>http://pl.wikipedia.org/wiki/Alex_Kurzem]]>

On nie strzelał do tamtego chłopaka przywiązanego do drzewa. Tylko udawał, że to robi. Celował w bok!

 Był przecież taki mały jeszcze. Sześć lat! Ukarano go za brak celności. Musiał się postarać!

I druga przyczyna, dla której wiek ma znaczenie. To wówczas, kiedy dorosły już człowiek staje się jedynym świadkiem odległych ale nadzwyczaj znaczących wydarzeń, a swoim zeznaniem wspomaga akt oskarżenia. Jego pamięć opiera się o rozumienie tamtych, często traumatycznych sytuacji i zajść, a wiarygodność weryfikującą zapamiętane szczegóły, zapewnić może jedynie, wynikająca z ówczesnego  wieku dojrzałość.

 Tu, każdy rok jest ważny. Świadomość dziewięciolatka jest wiarygodniejsza od „rozeznania” jakie daje umysł sześcioletniego dziecka.

   Swoją drogą, to nic gorszego nie mogło przytrafić się  żołnierzom z łotewskiego Schutzmannschaftsbatalion „Kurzeme”, jak to przygarniecie bezdomnego sieroty, który pozycją oddziałowej „maskotki”, przykrył rzeczywistą rolę, napisaną mu przez los.

 Stał się mimowolnym świadkiem i „kronikarzem”  wszystkich dokonań tego oddziału „Schuma” .

  Gdyby wiedzieli! Żeby mogli przewidzieć, że po wielu latach,  to właśnie on opowie o zdarzeniach, które oglądał i  wyliczy na palcach zbrodnie swoich „opiekunów”, w których sam uczestniczył, a niektóre nawet współorganizował.

  Poza sierżantem Kulisem, żaden z Łotyszy nie miał pojęcia, że Maskotka – niebieskooki blondas o ślicznej buzi, jest tak naprawdę „wszawym, brudnym, żydowskim parchem”, kimś, kto nie ma prawa do życia na „faszystowskiej”, opanowanej przez Niemców i ich ideologię, ziemi.

  Matka chłopca i dwójka jego rodzeństwa, wraz z póltoratysięczną żydowską społecznością pobliskiego Kojdanowa stali się ofiarą sojuszniczego dla Łotyszy oddziału. Egzekucję na nich wykonała litewska formacja Sonderkommando. Los ojca Alexa Kurzema był wówczas nieznany.

  Paradujący w mundurze SS malec, był cieszącym oczy hitlerowców zjawiskiem. Uszyto mu na miarę cały galowy strój, ze skórzanym płaszczem oczywiście i dodatkowo, wyposażono w autentyczną, choć lekką i niewielką, ale jak najbardziej śmiercionośną broń.

 Potrafił jej użyć, kiedy zachodziła potrzeba. Oddział w którym służył miał pełne ręce roboty, bo tropienie partyzantów, walka z nimi i częste akcje pacyfikacyjne białoruskich wsi, nie dawały chwili wytchnienia.

 Chłopiec jednak, choć zmęczony i wylękniony, nie próbował nawet zmienić swojego losu. Kiedy po kilkunastu miesiącach trafił pod  opiekę szacownej, wiele znaczącej dla wojska rodziny i zamieszkał w Rydze, nie godził się z takim stanem rzeczy.

 Żołdackie życie komanda „Kurzema” bardziej mu odpowiadało.

Ale przecież on miał wtedy ledwo osiem, dziewięć lat! Był dzieckiem! Był zaledwie małym  chłopcem!

 Hmmm.

Moje rozterki biorą się z intuicyjnych podszeptów.

Bo: albo byłeś, Alexie Kurzemie małym, nieświadomym, naiwnym i głupiutkim dzieciakiem, który szczęśliwym zbiegiem okoliczności uszedł z rąk siepaczy i wraz z wymazaniem z pamięci własnego imienia, pogrzebałeś całą swoją traumatyczną przeszłość, a twoje wspomnienia są bajania godne, albo…

Świadomie i wyrachowanie szedłeś zawiłą ścieżką, lawirując pomiędzy zagrożeniami, pogodzony z rzeczywistością i manipulując wszystkimi, pojawiającymi się na tej drodze, dążyłeś do szczęśliwego dla siebie finału.

 W latach wojny, bystrość umysłu pomogła w przetrwaniu niejednemu dziecku. Znane są losy wielu tych, którym się udało. Po wojnie stawali się bohaterami powieści i filmów.

Alex Kurzem  wraz ze swoją przybraną łotewską rodziną faszystów, ewakuował się z Rygi  uciekając przez Sowietami. Po latach spędzonych w amerykańskiej strefie, razem i innymi bieżeńcami, wsiadł na statek płynący do Australii.

 Mijały lata, a on nawet nie próbował odnaleźć swoich krewnych. Jeśli nawet rzeczywiście z odległości kilkudziesięciu metrów rozpoznał pośród mordowanych Żydów swoją matkę i rodzeństwo, to jednak nie miał pewności co do losów ojca. A przecież byli też inni krewni: ciotki, wujowie, ich dzieci.

 Nie czuł potrzeby powrotu do prawdziwych korzeni, bo jak twierdzi, nie znał swojego imienia i nazwiska, a jedyne zapamiętane słowo brzmiało” Kojdanowo”.

 Później, po latach, okazało się, że była to nazwa miejscowości,  w której żyła rodzina Alexa. Stara jej nazwa. Nowa brzmiała inaczej: Dzierżyńsk.

 Dopiero ciężka choroba spowodowała potrzebę rozliczenia się z losem.

Czy rzeczywiście? A może, pojawiające się znienacka zagrożenie o cechach szantażu, kiedy tajemniczy nieznajomy podsunął mu przed oczy fotografię o jednoznacznej wymowie?

 Nadeszły czasy szczególnych rozliczeń. Po Norymberdze, która ukarała jedynie najznaczniejszych w hierarchii hitlerowskich władz notabli, zachodni świat chciał jak najszybciej zapomnieć o koszmarach wojny.

 Niedosyt żądnych sprawiedliwości i odwetu Żydów, nabierał mocy wraz z rosnącym znaczeniem  Izraela i przybrał skalę ogólnoświatowych polowań na rozsianych po świecie, poukrywanych za woalem fałszywego wizerunku, faszystowskich zbrodniarzy.

 Opiekunowie Alexa, jako wpływowi i zaangażowani faszyści, byli  w mocy nie tylko zadbać o bezpieczeństwo swojego protegowanego, ale kierowali jego karierą, na skutek czego, nie tylko awansował do stopnia kaprala, bo dodatkowo stał się sławny, zdobywając rozgłos i sympatię daleko poza Łotwą. Był rozpoznawalny i bardzo popularny.

 Nazywał się wtedy, co prawda inaczej, bo „ochrzczono” go po łotewsku: Uldis Kurzemnieks, ale kto mógł zagwarantować, że ktoś wcześniej, czy później nie skojarzyłby buzi hitlerowskiej „maskotki” z dorosłą twarzą emigranta z Europy. Tym bardziej, że nazwisko kojarzyło się jednoznacznie.

  Chociaż wyemigrował na koniec świata, to  rozwój telekomunikacji sprawił, że nawet najodleglejsze miejsca na ziemi przestały być bezpiecznym i pewnym azylem.  Nawet Australia stała się bliższa i łatwiej osiągalna.

 Wszechobecne media, poprzez satelitarne przekazy, spacyfikowały Ziemię od krańca, do krańca.

   Kiedy ukazała się  „Maskotka” - książka o losach Alexa Kurzema, wzbudziła szok i niedowierzanie. Autorem był syn bohatera, któremu ojciec, którejś nocy,  powierzył tajemnicę swojego życia.

 Najbardziej sceptyczni co do prawdziwości przedstawionych zdarzeń okazali się być Żydzi z instytucji zajmującej się Holocaustem.

 Wyjątkowość formy opowiedzianej przez Alexa egzekucji Żydów,  okoliczności przygarnięcia do łotewskiej formacji i wiele innych opisanych sytuacji, wzbudzały dystans i pełną rezerwy  wstrzemięźliwość.

 Zwrot nastąpił w momencie odnalezienia rodziny Kurzema żyjącej na Białorusi.

 Okazało się, że ojciec, który przeżył wojenną gehennę , powrócił do Kojdanowa – Dzierżyńska. Po latach założył nową rodzinę. Do śmierci żył w przeświadczeniu, że jego pierwsza żona i trójka dzieci spoczywają w masowym grobie na obrzeżach miasteczka.

 Alex Kurzem – Uldis Kurzemnieks, to tak naprawdę Ilia  Galperin, syn Salomona.

 Historię chłopca opisują też dwaj dziennikarze: Piotr Głuchowski i Marcin Kowalski. Tytuł tego dzieła to: „Nie trzeba mnie zabijać”

Napisali świetną i miejscami pasjonującą książkę. Oparli fabułę o wywiad-rzekę, który przeprowadzili z Alexem Kurzemem, przetykając go gęsto istotnymi dla tła wydarzeń, historycznymi wyjaśnieniami, doskonale uzupełniającymi wiedzę czytelnika.

  Bohater tej powieści przybył do Polski, by podzielić się swoją historią. Wraz z nim przyjechała jego przyjaciółka. Wędrując z ekipą dziennikarzy przemierzyli nasz kraj wzdłuż: Od Wybrzeża po Oświęcim, odwiedzając po drodze co ciekawsze miejsca.

 Przez cały czas wizyty towarzyszył Kurzemowi włączony dyktafon. I pytaniom, i odpowiedziom nie było końca.

„ Czy był wtedy śnieg?” – to bardzo ważne!

„Motyle! Pamiętam chmarę żółtych motyli”!

 Widzę, w załączonym Iinku z wikipedii, że jednak motyle przegrały… odleciały, bo kto widział kiedy motyle na śniegu?

 Książka wzbogaciła Bibliotekę Gazety Wyborczej i wiedzę na temat poczynań łotewskich pomocników Hitlera, wzmaniając i uzupełniając przez to materiał dowodowy w procesach o zbrodnie Holocaustu.

Hmmm…

 Książkę tę zagubiłam zaraz po kupieniu. Który to był rok? 2008. Ukryła się skutecznie pośród zwałów tych innych, dawno przeczytanych. Sprawa zdezaktualizowała się więc nieco i pewnie dużo zmieniło się w życiu bohatera.