Felonia - zdrada sojusznika na polu walki

W doktrynie sowieckich/rosyjskich służb wywiadowczych istnieje termin „główny przeciwnik”, którym obdarza się kraj uważany na Kremlu za najistotniejszą blokadę dla rosyjskich ambicji imperialnych i osiągnięcia statusu mocarstwa globalnego. Przed II wojną światową miano „głównego przeciwnika” nadano Imperium Brytyjskiemu, po wojnie, w latach 1945-1947, kiedy imperium już słabło, „głównym przeciwnikiem” uznano Stany Zjednoczone z racji ich „niekłamanej i potwierdzonej w ostatnich latach dominacji w świecie kapitalistycznym”.[1] W 1949 roku termin rozszerzono na Sojusz Atlantycki uznając NATO za twór „głównego przeciwnika”. I tak zostało. Rozpadł się Związek Sowiecki, przepoczwarzały się sowieckie służby, ale „główny przeciwnik” został ten sam. Zwłaszcza, że poprzez NATO zyskał nowych sojuszników – byłe kraje z sowieckiej orbity władzy. Z punktu widzenia Kremla miało to złe i dobre strony. Teoretycznie zbliżało siły „głównego przeciwnika” do granic Rosji, ale jednocześnie ułatwiało jego wywiadowczą penetrację poprzez dawne aktywa w służbach byłej „rodziny krajów socjalistycznych”. Służby te zmieniły wprawdzie szyldy, ale nie personel. Pozostały też dawne tradycje, przyjaźnie i lojalności. Dobitnym przykładem tego procesu jest ujawniona ostatnio formalna, usankcjonowana umową, współpraca polskiej Służby Kontrwywiadu Wojskowego z rosyjską Federalną Służbą Bezpieczeństwa.

Zgodnie z doniesieniami medialnymi, współpracę tę można podzielić na trzy okresy. Pierwszy, niejako „na kocią łapę”, od 10 kwietnia 2010 roku, kiedy zapewne obowiązywało jedynie werbalne porozumienie, drugi między 2011 a 2013 rokiem, gdy obowiązywała formalna umowa, ale podpisana niezgodnie z polskimi regulacjami prawnymi, oraz trzeci po 21 maja 2013 roku, kiedy SKW i FSB podpisały umowę ponaglone wydanym dzień wcześniej dekretem prezydenta Władimira Putina.[2]

Ramy współpracy na mocy werbalnych lub formalnych umów nie są do końca znane, ale obejmowały „współdziałania przeciwko zagrożeniom dotyczącym którejkolwiek ze stron”.[3] Jeżeli taki był zakres umów, to był on delikatnie mówiąc asymetryczny. Zagrożenia dla Polski, w których pomocna mogła być Rosja były raczej mgliste, natomiast dla Rosji NATO i Stany Zjednoczone były niezmiennie „głównym przeciwnikiem”. Każda informacja uzyskana za pośrednictwem SKW była cenna. Ponadto tak zakreślona współpraca była dla funkcjonariuszy SKW rozgrzeszeniem z działalności szpiegowskiej na rzecz Rosji. Od chwili zawarcia umowy informator FSB już nie szpiegował, on współpracował z sojuszniczą służbą!

Nie wiadomo jak w praktyce wyglądała ta współpraca, ale nieco wskazówek zawartych jest w interpelacji nr 14981 posła Marka Opioły do prezesa Rady Ministrów złożonej 22 lutego 2013 roku.[4] Poseł PiS stwierdza w niej, że „działania szefa SKW budzą uzasadnione wątpliwości, co do ich zgodności z naszymi narodowymi celami strategicznymi”. Wątpliwości te opisał w 27 punktach. Już w pierwszym punkcie wyraził niepokój, że w ciągu 5 lat, czyli od 2008 roku, kontrwywiad  wojskowy „zrealizował tylko jedną sprawę kontrwywiadowczą”, a i to „rozpoczętą za poprzedniego kierownictwa służby”. W świetle umowy o współpracy fakt, że SKW nie ścigała i nie ujawniała rosyjskich działań wywiadowczych na terenie Polski, staje się jednak zrozumiały. Przecież nie można ścigać współpracowników, którzy starają się zlikwidować zagrożenia dla własnego kraju!

W okresie analizowanym przez  posła Opiołę, w Afganistanie przebywał polski kontyngent działający między innymi jako polsko-amerykańskie Siły Zadaniowe Biały Orzeł.[5] Żołnierze i lokalne sztaby sił polskich i amerykańskich działały wspólnie wymieniając wszelkiego rodzaju informacje, a tymczasem SKW zaakceptowała ofertę wykorzystywania rosyjskich satelitów do przesyłania tajnych informacji. Sądzić, że Rosjanie nie podjęli próby ich przejęcia i odczytania, to naiwność prosząca się o interwencję lekarza. Dla rosyjskich służb istotna była każda informacja o amerykańskich działaniach i żołnierzach, nawet pozornie błaha i prywatna. Rosjanie prowadzili już wojnę informacyjną (cyberprzestrzeń Estonii zaatakowali w 2007 roku) i gromadzili wszelkie wiadomości nie tylko o operacjach amerykańskich jednostek, ale również o życiu prywatnym żołnierzy, zwłaszcza tych ze sił specjalnych.

Kierownictwo SKW podjęło również decyzję, że sprzęt i personel operacyjny kontrwywiadu oraz Służby Wywiadu Wojskowego przerzucony zostanie do Afganistanu rosyjskimi samolotami transportowymi z rosyjskimi załogami. Jeżeli wśród sprzętu były jakiekolwiek urządzenia do utajniania łączności  w systemach NATO, lub inne tajne urządzenia polskie, amerykańskie lub sojusznicze, to nie ulega najmniejszej wątpliwości, że zostały one po drodze zbadane przez rosyjskich specjalistów. Nie ulega też wątpliwości, że podejmowano w drodze próby werbunku polskiego personelu operacyjnego. Każda służba każdego kraju skorzystałaby z takiej okazji.

Decyzje o wykorzystaniu rosyjskich satelitów oraz o transporcie sprzętu, zwłaszcza łączności i komputerowego, rosyjskimi samolotami czyniła z przebywających w Afganistanie polskich oficerów kontrwywiadu i wywiadu mimowolnych agentów, gdyż zebrane przez nich informacje, a także ustalenia poczynione ze stroną amerykańską lub innymi kontyngentami sojuszniczymi, trafiały najprawdopodbniej nie tylko do polskich, ale także do rosyjskich rąk.

Z interpelacji posła Marka Opioły wynika, że „współdziałanie” przewidziane umowami między SKW a FSB przebiegało prężnie i aktywnie. Kierownictwo SKW spotykało się często i „cyklicznie” z przedstawicielami rosyjskich służb specjalnych na terenie Polski i w Moskwie. Rosyjscy funkcjonariusze odwiedzali siedzibę SKW na ulicy Oczki w Warszawie. Ponadto SKW budowała „niejawny kanał łączności z rosyjskimi służbami specjalnymi bez informowania prezesa Rady Ministrów, ministra obrony narodowej oraz NATO”. Tajne kanały łączności między służbami to nic nowego. CIA i KGB miały taką tajną łączność zwaną „kanałem Gawriłowa”,[6] ale wykorzystywano ją incydentalnie, za wiedzą i aprobatą najwyższych czynników, dla ściśle określonych celów z zadaniem wyjaśnienia spraw, które groziły poważnymi konsekwencjami politycznymi.

Federalna Służba Bezpieczeństwa korzystała też z udogodnień ułatwiających rosyjskim służbom penetrację Polski. Kierownictwo SKW zlikwidowało, przykładowo, Zarząd Studiów i Analiz, który badał zagrożenie wywiadowcze na kierunku wschodnim oraz przygotowywał perspektywiczne analizy. W komórkach zajmujących się rozpracowywaniem rosyjskich służb obcinano etaty, ograniczano osłonę radiowywiadowczą budynków rządowych położonych w pobliżu rosyjskiej ambasady w Warszawie, zezwolono na szkolenie funkcjonariuszy SKW w Moskwie, co ułatwiało niepomiernie rosyjskim służbom  skuteczny werbunek.

Na interpelację Marka Opioły odpowiedział po trzech tygodniach minister spraw wewnętrznych Bartłomiej Sienkiewicz, który w imieniu premiera stwierdził, że rozwianie poselskich wątpliwości „nie jest możliwe, gdyż odbyłoby się z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych.”  Poseł PiS uparcie zażądał jednak od premiera odpowiedzi na cztery pytania, w tym, czy „sojusznicy Polski w NATO” wiedzą o „współdziałaniu” kierownictwa SKW z rosyjskimi służbami, czy aprobują tę współpracę oraz czy jej efekty są omawiane podczas cyklicznych spotkań z przedstawicielami Sojuszu Atlantyckiego? Tym razem minister Sienkiewicz zwlekał ponad miesiąc i jego odpowiedź miała tylko jedno zdanie sprowadzające się do stwierdzenia, że wszystko już wyjaśnił w poprzednim piśmie. Nie zaprzeczył jednak zarzutom stawianym kierownictwu SKW przedstawionym w 27 punktach interpelacji posła Opioły i nie zakwestionował ich prawdziwości.

Współpraca służb specjalnych krajów sojuszniczych sformalizowana drogą stosownych umów to rzecz normalna, operacyjne współdziałanie służb krajów sobie niechętnych, a nawet wrogich, na obszarze, gdzie mają one wspólne interesy nie jest niczym szczególnym, chociaż jest to zazwyczaj współdziałanie dorozumiane, a nie sformalizowane. Tak szerokie i sformalizowane współdziałanie SKW – służby państwa członkowskiego Sojuszu Atlantyckiego z FSB -  służbą państwa uważającego Stany Zjednoczone i NATO za „głównego przeciwnika” graniczy z felonią – zdradą sojusznika na polu walki. I nie zmienią tego tłumaczenia, że umowa SKW-FSB miała kontekst ewakuacji polskich żołnierzy z Afganistanu.