Powstanie Warszawskie w oczach Brytyjczyka (4)

Oto  ostatnie depesze, jakie John Ward wysłał z walczącej Warszawy:

17 września. Adresowane do pułkownika P (erkinsa, szefa  Sekcji Polskiej SOE)

Sir, nie jestem w stanie wykonywać swoich obowiązków tak energicznie jak zwykle z powodu rany w nodze.

Sir, pozostaję z całym szacunkiem...

19 września. Wczoraj pomiędzy siłami niemieckimi i polskimi, walczącymi na terenie Sejmu, zawarte zostało krótkie zawieszenie broni w celu uprzątnięcia zabitych i wyniesienia rannych. Żołnierze Armii Krajowej wołali do nich [rannych] aby uciekali w kierunku polskich linii, lecz powiedziano im, że jeśli to zrobią, Niemcy rozstrzelają polskich zakładników więzionych w budynku Sejmu. Nie była to jałowa groźba, ponieważ kilka dni wcześniej Niemcy rozstrzelali sto pięćdziesiąt osób po ucieczce jednego z zakładników.

20 września. Wczoraj po południu przeleciała nad Warszawą wielka formacja Liberatorów  i zrzuciła wiele zasobników z bronią, amunicją i żywnością. Niestety, znaczna część spadła poza polskimi liniami i wpadła w ręce Niemców. Pierwsza bezpośrednia pomoc udzielona przez aliantów wywołała wielki entuzjazm wśród ludności cywilnej i żołnierzy. Nie zważając na pociski rozrywające się nad miastem, ludzie wybiegali na ulice i podwórza, aby pierwszy raz w życiu zobaczyć alianckie samoloty. Należy pamiętać, że poprzednich zrzutów dokonywano w ciągu nocy, toteż samoloty były niewidoczne.

20 września. Adresowane do  pułkownika P(erkinsa, szefa Sekcji Polskiej SOE)

Sir, na skutek strat wśród personelu spowodowanych działaniami nieprzyjaciela oraz zniszczenia radiostacji przez dwa dni nie byłem w stanie wysyłać meldunków. Przypuszczam, że od tej pory wszystko wróci do normy. Sytuacja żywnościowa w Warszawie jest krytyczna. Jedyna dostępna woda pochodzi ze świeżo wykopanych studni. Zaczynają wybuchać epidemie. Jest mnóstwo rannych i wielu zabitych.

Sir, pozostaję z całym szacunkiem...

20 września. Zostałem oficjalnie poinformowany, że Armia Krajowa zdobyła pisemne rozkazy, zawierające zestawienie sił użytych 19 sierpnia w rejonie Starego Miasta w Warszawie. Oto szczegóły:

Dziesięć batalionów piechoty, dwa bataliony saperów, dwie kompanie „Tygrysów” po dziewięć czołgów każda, dwadzieścia dział samobieżnych 75 milimetrów, pięćdziesiąt [zdalnie kierowanych] czołgów „Goliat”, sześć dział 75 milimetrów, dwa moździerze kalibru 280 milimetrów, jeden moździerz 600 milimetrów, jeden pluton miotaczy min i znaczna liczba miotaczy płomieni, jeden pociąg pancerny z osiemnastoma ciężkimi karabinami maszynowymi i baterią dział 105 milimetrów.

Te siły zostały użyte do pierwszego ataku na Stare Miasto 19 sierpnia, a dzielnica była broniona do 2 września. Należy również pamiętać, że niemieckie samoloty bombardowały dzielnicę od pięciu do dwunastu razy dziennie.

20 września. Niemcy przejawiają wielką aktywność w północnej, nadrzecznej  części dzielnicy. Niemieckie pozycje w mieście zostały zbombardowane przez sowieckie samoloty, podobnie jak lotnisko Okęcie na przedmieściach, gdzie pas startowy został całkowicie wyłączony z akcji przez ciężkie sowieckie bomby, część niemieckich samolotów uległa zniszczeniu, a część hangarów stanęła w ogniu. Dzisiaj nad Warszawą zauważono jeden sowiecki samolot zestrzelony przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. W okresie od 13 do 16 września oddziały polskiej Armii Krajowej zniszczyły dwadzieścia cztery nieprzyjacielskie czołgi.

21 września. Warszawski sztab polskiej Armii Krajowej nawiązał bezpośredni kontakt z wojskami sowieckimi na wschodnim brzegu Wisły. Łączność utrzymują dwaj radiotelegrafiści, którzy wylądowali na spadochronach w rejonie Warszawy zajętym przez oddziały polskie.

23 września. Mieszkańcy Warszawy żyją teraz dosłownie wśród ruin. Cała centralna część miasta jest całkowicie zniszczona. W niektórych przypadkach przez pożary, które wzniecili Polacy, żeby wyprzeć nieprzyjaciela, w innych przez ostrzał artyleryjski, miny i bomby lotnicze. Bardzo trudno jest zdobyć wodę. Dzisiaj umyłem się po raz pierwszy od sześciu dni i uważam się za szczęśliwca. Żeby dostać jedno wiadro względnie czystej wody, trzeba stać w kolejce pod ogniem cztery albo pięć godzin. O żywność jest jeszcze trudniej. Nawet żołnierze frontowi dostają niewystarczające racje, zwykle około czterech uncji gotowanej kaszy jęczmiennej dziennie. Chleba praktycznie nie ma. Cywile są w jeszcze gorszej sytuacji. Prywatne zapasy albo spłonęły, albo zostały pogrzebane pod gruzami. Szpitale urządzono w pomieszczeniach, które jeszcze kilka tygodni temu były piwnicami na węgiel. Przebywa tam wiele tysięcy rannych, prawdopodobnie więcej cywilów niż żołnierzy. Warunki, w których muszą leżeć, są naprawdę straszne.

25 września. Południowy sektor warszawskiego frontu polskiej Armii Krajowej został zbombardowany przez Niemców i ostrzelany ogniem ciężkiej artylerii. Jest to pierwszy raz od ostatniego tygodnia, kiedy Niemcy użyli w tym rejonie bombowców. W ciągu minionych dwudziestu czterech godzin w żadnym z trzech sektorów Warszawy nie zaszły żadne zasadnicze zmiany. Niemcy są zdecydowani nie dopuścić do odzyskania przez Polaków zachodniego brzegu Wisły, aby uniemożliwić im przygotowanie przyczółków dla lądujących wojsk sowieckich.

25 września. Polski sztab ogłosił oficjalnie następującą wiadomość otrzymaną z Krakowa: Niemcy zamierzają całkowicie zlikwidować obozy koncentracyjne w Oświęcimiu i Buchenwaldzie. Komendant obozu w Oświęcimiu poprosił [Reichs] führera SS  o konkretny plan likwidacji obozu i żyjących jeszcze więźniów. Niejaki Moll, komendant obozu w Birkenau, filii obozu w Oświęcimiu, przedstawił plan wymagający użycia kilku jednostek SS, sześciu samolotów i kilku dział, a także pewnej liczby robotników. Cały teren ma być wyrównany i obsadzony młodymi drzewkami.

25 września. W Birkenau przebywa 16 727 mężczyzn i 39 125 kobiet, natomiast liczba więźniów w Oświęcimiu i Buchenwaldzie musi sięgać stu tysięcy. Panuje obawa, że Niemcy urządzą rzeź i zrzucą winę na alianckie bombowce. Władze polskie ogłosiły apel do całego świata w nadziei, że uda się zapobiec tej nowej zbrodni.

26 września. W nawiązaniu do mojej wczorajszej depeszy, właśnie otrzymano meldunek, że dziesiątki tysięcy więźniów różnych narodowości w obozach koncentracyjnych w Oświęcimiu i Buchenwaldzie przekazały grypsy z wiadomością, iż strażnicy codziennie grożą im wymordowaniem. Proszą o pomoc.

28 września. Polski sztab donosi o rosnącej aktywności ukraińskiej armii powstańczej w dystrykcie lwowskim przeciwko sowieckim władzom okupacyjnym. Ukraińcy uchylają się od poboru do Armii Czerwonej i masowo wstępują do ukraińskich sił zbrojnych. Broń i amunicję otrzymują od Niemców drogą powietrzną.

29 września. (Otrzymano 1 października 1944). Dowództwo Armii Krajowej ogłosiło dzisiaj po południu, że południowe zgrupowanie walczące w Warszawie zostało zmuszone do kapitulacji. Tym samym zostają tylko dwa punkty polskiego oporu w mieście, jeden na północy i drugi w centrum. Sytuacja żywnościowa jest bardziej niż krytyczna i nawet żołnierze na pierwszej linii nie mają co jeść.

To wszystko, co John Ward nadał z walczącej Warszawy. Po jej opuszczeniu przekazał jeszcze kilka depesz za pomocą łączności Armii Krajowej.

PS. Bardzo przepraszam, ale na ewentualne komentarze będę mógł odpowiedzieć dopiero w godzinach popołudniowych lub wieczornych.