Krótka historia kary śmierci dla urzędników za przestępstwa popełnione z chęci zysku

Po odzyskaniu niepodległości, 30 stycznia 1920 r. wprowadzono karę śmierci dla skorumpowanych urzędników[1]. Prace nad ustawą i jej uchwalenie były odpowiedzią na rezolucję Sejmu Ustawodawczego przyjętą 1 sierpnia 1919 r. wraz z ustawą o odpowiedzialności osób wojskowych za przestępstwa z chęci zysku. Rezolucja wezwała rząd do opracowania podobnego projektu, w którym wzorem wojskowych znalazłaby się także kara śmierci dla urzędników za przestępstwa popełnione z chęci zysku.

Krótka trzystronicowa ustawa przewidywała dla urzędników karę śmierci przez rozstrzelanie za czyny:

• kradzieży lub przywłaszczenia (sprzeniewierzenia) albo udziału w tychże, jeśli mienie to było mu powierzone w związku ze służbą lub stanowiskiem;
• oszustwa lub udziału w niem - polegającemu na uzyskaniu korzyści przez siebie lub osobę trzecią, wyrządzając przy tem szkodę dla innych przez wprowadzenie w błąd lub utrzymanie w błędzie poprzez przedstawienie okoliczności fałszywych lub przekręcanie lub ukrywanie prawdziwych;
• żądanie lub przyjęcie podarunku lub innej korzyści majątkowej bądź obietnicy tychże, danych w zamiarze pogwałcenia przez niego obowiązków urzędowych lub służbowych;
• innego przestępstwa służbowego, popełnionego z chęci zysku , z pogwałceniem obowiązków służbowych lub urzędowych (w dzielnicy rosyjskiej i pruskiej) lub nadużycia władzy urzędowej, popełnione z chęci zysku.

Za powyższe przestępstwa mniejszej wagi można było złagodzić karę do kary ciężkiego więzienia od lat 4 do 15.

Za przyjęcie lub żądanie podarunku w związku z rozstrzyganiem urzędowych spraw, bez zamiaru skłonienia urzędnika do pogwałcenia przepisów groziła "tylko" kara ciężkiego więzienia od lat 4 do 15, a w przypadku spraw mniejszej wagi od roku do lat 4. 

Za wszystkie powyższe przestępstwa nie można było dać kary łagodniejszej niż powyżej przewidziane. Za usiłowanie były takie same kary, jak za czyny główne. Przestępstwa te były zbrodniami.

Oprócz urzędników taką samą odpowiedzialność ponosiły osoby cywilne uwikłane w powyższe przestępstwa. Przepis taki dodano podczas prac sejmowych w wyniku jednej z poprawek. Wyjątkiem było przyczynienie się do wykrycia lub udowodnienia przestępstw zanim władza dowiedziała się o nim - wtedy osoby takie nie ponosiły kary.

Z ustawy wyjęto osoby które nie ukończyły 21 lat.

W przypadku ustalenia winy jednomyślnie przez sąd I instancji w składzie 3 sędziów postępowano bardzo ostro - wyrok stawał się prawomocny z chwilą ogłoszenia.

Dodatkowo - Rozporządzeniem Rady Obrony Państwa z 6 sierpnia 1920 r. [2] stworzono możliwość poddania tych przestępstw sądom doraźnym. Rozporządzenie przedłużono kolejnym - z dnia 16 lutego 1921 r. [3]

Po roku ustawa ta została zastąpiona nową [4], dzień po uchwaleniu Konstytucji. Nowa była praktycznie taka sama. Złagodzono jedynie wymiar kar dla cywili - za udział groziło więzienie, chyba że nie-urzędnik występował zawodowo - wtedy rozstrzelanie.

1 czerwca 1923 ustawę tę uchylono [5]. Przepisy te obowiązywały zatem dwa i pół roku.

Podczas prac nad ustawą w Sejmie odbyła się gorąca debata (kliknij aby powiększyć):

Środowiska prawnicze komentowały ustawę dość krytycznie - w sposób następujący (kliknij aby powiększyć):


Gdybyście chcieli pogłębić ten ciekawy temat, to polecam opracowanie Damiana Szczepaniaka:

]]>Polskie ustawy o zwalczaniu przestępczości urzędniczej z lat 1920–1921]]> 

--Przypisy--

1. ]]>https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19200110060/O/D1920006...]]>

2. ]]>https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19200730501/O/D1920050...]]>

3. ]]>https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19210180101/O/D1921010...]]>

4. ]]>https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19210300177/O/D1921017...]]>

5. ]]>https://isap.sejm.gov.pl/isap.Nsf/download.xsp/WDU19230600435/O/D1923043...]]>