Biało-czerwona. Nasza duma.

Biało-czerwona. Nasza duma.

Dzień Flagi skłania do refleksji nad naszymi symbolami. Warto przypomnieć sobie parę informacji o fladze Rzeczypospolitej Polskiej.

Symbolami państwa oznaczającymi jego suwerenność są : godło, flaga, hymn narodowy. Poza wskazywaniem suwerenności państwowej symbole pełnią kilka zasadniczych funkcji. Oczywistą jest funkcja identyfikacyjna jednak można mówić także o funkcji związanej z tożsamością państwa. Podkreśleniu jego ciągłości(co przejawia się w używaniu tradycyjnych, historycznych symboli) lub przeciwnie podkreśleniu że państwo zrywa ze swoją przeszłością (wtedy zmiana symboli narodowych daje wyraz woli zmian na przykład jeśli państwa przechodzą fundamentalne zmiany ustrojowe czy ideologiczne, zmiana symboli podkreśla uwydatnia nowe otwarcie).
Polskie symbole narodowe podkreślają ciągłość narodu, wyraźnie odwołują się do najwcześniejszych symboli państwowości Polski.

Tom 5
Biblioteka „Bezpieczeństwa Narodowego”, kwartalnika wydawanego przez
Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, tom 5
http://www.bbn.gov.pl/portal/pl/438/1337/Rola_symboli_narodowych_we_wspolczesnej_Polsce.html

Prof. Krzysztof Koseła – socjolog UW

Czemu służą symbole?
Symbole przede wszystkim ukonkretniają subiektywną naturę narodu, ponieważ naród jest rzeczą wielką, abstrakcyjną, trudną do ogarnięcia. Ułatwiają pojmowanie go. Żołnierz, który walczy i pada w obronie flagi, któremu zdaje się, że walczył o zatkniętą na drzewce materię – walczy
w obronie idei narodowej. W ten sposób flaga pojmowana fizycznie zaczyna ukonkretniać zjawisko abstrakcyjne – Naród. Druga funkcja. Symbole krystalizują tożsamość wspólnoty, bo narody
się rozpoznają po swoich symbolach, przez symbole wyrażają swoją wyjątkowość,taką dystynktywność kulturową, kulturową autonomię. Służą do odróżniania i odcinania się od innych.

Znaczenie jako symboli jako wyrazu suwerenności powoduje że zazwyczaj określa je konstytucja.
Tak jest w większości państw europejskich, jednak w 12 państwach europejskich nie zdecydowano się na regulację tej kwestii w konstytucji.

Wśród regulacji konstytucyjnych przeważają liczebnie te, które obejmują flagę państwową i/lub barwy (31 państw). Na drugim miejscu znalazł się herb lub emblemat (23 państwa), na trzecim – hymn (20 państw). Pieczęć zaliczają do symboli państwowych konstytucje 5 państw, oficjalną dewizę mają 2 państwa. Wśród dodatkowych symboli państwowych konstytucje wspominają święto państwowe (Rumunia) i flagę prezydenta (Czechy). Czechy, Serbia i Ukraina mają dwie oficjalne wersje herbu – wielki i mały.

W Rzeczpospolitej Polskiej kwestię reguluje przede wszystkim art. 28 Konstytucji oraz ustawa
o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych

Art. 28. 

1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.

2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.

3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.

Pierwszą regulacją prawną tej kwestii była podjęta 7 lutego 1831 w toku Powstania Listopadowego uchwała.

Izba Senatorska i Izba Poselska po wysłuchaniu wniosków Komisji Sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy, postanowiły i stanowią: Artykuł 1. Kokardę Narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym. Artykuł 2. Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko Polskie te kolory nosić mają w miejscu gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były. Przyjęto na posiedzeniu Izby Poselskiej dnia 7 lutego 1831 roku.

Do tej właśnie uchwały odwołano się „ podczas olbrzymiej demonstracji patriotycznej w Warszawie z okazji 125. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja. Komitet organizacyjny tej demonstracji przypomniał o uchwale sejmowej z 1831 roku i zalecił uczestnikom, by wzięli ze sobą biało-czerwone flagi. Wtedy dla wszystkich stało się oczywiste, że biel i czerwień będą barwami rodzącego się państwa.”
http://www.rp.pl/artykul/843344,960774-Bialo-czerwona-flaga--Najpierw-karmazyn--potem-cynober.html

W okresie niewoli zaborcy traktowali polskie barwy narodowe jako symbol buntu i walki Polaków o niepodległość. Po upadku Powstania Listopadowego namiestnik cara unieważnił wszystkie uchwały Sejmu i zakazał używania „polskiej kokardy”.

Za pierwszy, oficjalny wizerunek herbu odradzającego się państwa polskiego uchodzi
wzór użyty na winiecie tytułowej „Dziennika Praw Królestwa Polskiego” nr 1 z 1 II
1918. Taki sam wizerunek orła widnieje na winiecie pierwszego numeru „Monitora Polskiego”
z 6 II 1918. Był to stylizowany orzeł w koronie przyjęty przez Radę Regencyjną
i Radę Stanu tymczasowo, „do czasu, kiedy sprawa herbu państwa polskiego nie będzie
załatwiona definitywnie”
Autor: Marcin M. Wiszowaty, Symbole państwowe III Rzeczypospolitej Polskiej.

Odzyskanie niepodległości w 1918 roku wiązało się z przywróceniem symboliki narodowej. Po ponad stuletniej niewoli zdarzało się (choć nie były to częste przypadki) błędnie ułożenie barw, czerwień była nad bielą.
Sprawę symboli narodowych uregulowano w ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej.
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19190690416

Ustawa ta mówiła:

Za barwy Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się kolor biały i czerwony, w podłużnych pasach, równoległych, z których górny - biały, dolny zaś - czerwony (wzór no 5).

Za godło Rzeczypospolitej, przysługujące Naczelnikowi Państwa, uznaje się chorągiew barwy czerwonej, przytwierdzoną do drzewca z herbem Rzeczypospolitej pośrodku (wzór no4. Stosunek długości do szerokości 8:5)

Zapisane w ustawie z 1919 roku barwy to biały i czerwony. Jednak że rysunek, który zamieszczono w ustawie, był czarno-biały. Nie wiedziano więc, jaki powinien być odcień czerwieni. Dopiero w rozporządzeniu prezydenta z roku 1927 określono go jako cynober.

Ciekawie o zmianach koloru czerwonego powiada Alfred Znamierowski, heraldyk i weksylolog

„-Ten odcień się zmieniał.

-Rzeczywiście na początku polską barwą był karmazyn. W średniowieczu karmazyn przysługiwał rycerstwu, a później szlachcie. Taka też była barwa polskiej jazdy. W XVIII wieku husarze mieli karmazynowe kontusze.

- A amarant?

- Rzeczywiście niektórzy starzy Polacy do dziś twierdzą, że naszą barwą narodową jest amarant. Przeświadczenie to wzięło się z czasów powstania styczniowego, gdy barwę tę umieszczano na sztandarach powstańczych. Powód tego może być zaskakujący. Do ówczesnej Polski barwiony na czerwono materiał przychodził głównie z Francji, a wtedy najbardziej modnym odcieniem czerwieni w Paryżu był właśnie amarant.”

www.rp.pl/artykul/843344,960774-Bialo-czerwona-flaga--Najpierw-karmazyn--potem-cynober.html

Obecnie odcień czerwieni (określony przy pomocy współrzędnych trójchromatycznych barw CIELUV ) wprowadziła ustawa o godle, barwie i hymnie PRL z 1980 r.

Zmianom podlegał także znak Orła Białego. Zainteresowanym polecam lekturę:
http://warsztathistoryka.uni.lodz.pl/heraldyka/orzel.pdf

http://www.konflikty.pl/a,3403,Czasy_najnowsze,Dzieje_Orla_Bialego_w_dobie_PRL_i_przemian_1989_roku.html

Warto przypomnieć parę zasad wywieszania flagi RP. Polacy bardzo często popełniają wiele błędów w tej kwestii okazując nieznajomość elementarnych zasad.

Sposób eksponowania flagi lub flag Rzeczypospolitej Polskiej lub w otoczeniu innych flag, określa tzw. etykieta flagowa, wynikająca z ceremoniału określonego zasadami protokołu dyplomatycznego.

Etykieta flagowa:
1. Flagę państwową podnosi się jedynie w ciągu dnia, do zachodu słońca. Może być wywieszona w nocy tylko wówczas, gdy jest podświetlona.

2. Flagi nie podnosi się w dni deszczowe lub szczególnie wietrzne.

3. Ceremonialnie flagę podnosi się na maszt szybko, natomiast spuszcza się ją powoli. Należy ją traktować z czcią. Flaga nie może dotknąć ziemi ani wody.
Flagę, która dotknęła ziemi albo wody niegdyś się paliło – brakiem szacunku byłoby jej wywieszenie, obecnie wystarczy wyprać. Pali się natomiast flagi, które się zużyły.

4. Flaga państwowa nie może być zawieszona na jednym maszcie z żadną inną Jeśli podnosi się ją razem z flagami innych państw, wszystkie muszą mieć odrębne maszty identycznej wysokości.
Protokół USA zezwala na powieszenie na jednym maszcie flagi amerykańskiej i innych flag (np. stanowych), ale flaga państwowa musi być umieszczona najwyżej.

5. Flaga państwowa we własnym kraju ma zawsze pierwszeństwo przed wszystkimi innymi flagami. Jeśli podnosi się ją z innymi, ma ona pierwszeństwo, czyli umieszcza się ją po lewej stronie patrzącego. Również jeśli krzyżuje się dwie flagi, należy zachować pierwszeństwo lewej strony.

6. Odstępstwem od zasady pierwszeństwa lewej strony jest ustawienie trzech flag, w którym flaga państwowa powinna znaleźć się w środku. Natomiast przy ustawieniu liczącym przynajmniej pięć masztów flagowych flaga państwowa powinna być podniesiona na obu skrajnych pozycjach.

7. Przy półkolu utworzonym przez maszty flaga państwowa znajduje się pośrodku. Jeśli maszty tworzą układ koła, porządek flag wyznacza kierunek wskazówek zegara, poczynając od miejsca naprzeciw głównego wejścia.

8. Flagi suwerennych państw podniesione przed siedzibą organizacji międzynarodowej podczas jej obrad, z okazji spotkania wielostronnego lub międzynarodowej imprezy sportowej umieszcza się w porządku alfabetycznym ich nazw w języku państwa przyjmującego lub w języku angielskim.

9. Flaga umieszczona w układzie pionowym będzie skierowana górną częścią w lewą stronę.

Na ten temat warto poczytać, więcej:
http://www.pogotowieflagowe.pl/jak_eksponowac_flage.html
http://www.pl.info.pl/IHW_WWW/index.php?act=view&ktg=32&idt=125
Protokół dyplomatyczny. Ceremoniał i etykieta. Tomasz Orłowski, str 45-50

Częstym błędem jest wywieszanie flagi z godłem Rzeczypospolitej Polskiej, bandery.
Flaga z godłem RP jest wywiesza przez przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne oraz inne oficjalne przedstawicielstwa i misje za granicą. Nota bene ta sama flaga z godłem na morzu nazwana jest banderą. Polacy zatem przebywając w ojczyźnie nie powinni używać flagi z godłem, nie jesteśmy przecież ani statkiem morskim ani zagranicą.

Przy okazji warto przypomnieć kwestię flagi Unii Europejskiej. Polska nie podpisała deklaracji uznającej symbole Unii Europejskiej(deklaracja 52 do Traktatu z Lizbony). Wieloletni ambasador Jan Wojciech Piekarski napisał o tej sprawie tak (artykuł pt. Nieznane skutki traktatu lizbońskiego Jan Wojciech Piekarski, Przegląd, 10 stycznia 2010).
„Powiewanie flag unijnych przed Pałacem Prezydenckim, Kancelarią Prezesa Rady Ministrów i wielu innych miejscach publicznych oparte było na faktycznym uznaniu przez Polskę tych symboli po przystąpieniu do Unii Europejskiej w 2004 r. Inna sytuacja jest obecnie. Polska nie przystępując do deklaracji 52., nie uznała tych symboli za swoje. Skoro ich nie uznała, trzeba być konsekwentnym i ściągać flagi unijne sprzed państwowych instytucji”

Treść wspomnianej deklaracji poniżej.

52. Deklaracja Królestwa Belgii, Republiki Bułgarii, Republiki Federalnej Niemiec, Republiki Greckiej, Królestwa Hiszpanii, Republiki Włoskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Litewskiej, Wielkiego Księstwa Luksemburga, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Republiki Austrii,
Republiki Portugalskiej, Rumunii, Republiki Słowenii oraz Republiki Słowackiej w sprawie symboli Unii Europejskiej Belgia, Bułgaria, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Włochy, Cypr, Litwa, Luksemburg, Węgry, Malta, Austria, Portugalia, Rumunia, Słowenia i Słowacja oświadczają,

że flaga przedstawiająca krąg dwunastu złotych gwiazd na niebieskim tle, hymn pochodzący z „Ody do Radości” z IX Symfonii Ludwiga van Beethovena, dewiza „Zjednoczona w różnorodności”, euro będące walutą Unii Europejskiej oraz Dzień Europy obchodzony 9 maja pozostają dla nich symbolami wyrażającymi poczucie wspólnoty obywateli Unii Europejskiej oraz ich związek z nią.
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:115:0335:0359:PL:PDF

Symbole narodowe towarzyszą nam w najważniejszych chwilach. Oto parę wyjątkowych wspomnień, świadczących o ich znaczeniu.

Czesław Cywiński – prezes Światowego Związku Żołnierzy AK

(..)w łagrach, konkretnie tam gdzie ja byłem, na Święto 3 Maja robiliśmy nieduże flagi. Były one zrobione z onucek, bardzo szarych zresztą, takie malutkie symbole, wielkości pocztówki, zatykane na sztablach z drzewa spiłowanego w tajdze. I wartownicy, którzy nas dozorowali, przychodzili
i mówili: ot, durnyje Polaki! No, to była taka ich reakcja, nie bardzo rozumieli o co chodzi. Myśmy za to rozumieli doskonale o co chodzi.

Krzysztof Jabłonka – były konsul polonijny w Grodnie i w Charkowie

Z tymi kompletowanymi przeze mnie „zestawami” związana jest również moja inna wizyta, na Krymie. Przebiegała w wyjątkowo podniosłej atmosferze, bo wypadało właśnie Święto 11-go Listopada. W trakcie jednego ze spotkań dostąpiłem największego zaszczytu, jaki w ogóle Polaka
może spotkać, a mianowicie pewna starsza pani powiedziała szeptem do towarzyszącej jej dziewczynki: „idź, dotknij tego pana, bo on jest z Polski”.Pomimo, że słowa te wypowiedziane były szeptem, to jednak zdołałem je usłyszeć i w tym momencie – powiem to dobitnie – bardzo się wzruszyłem. Potem ta pani podeszła do mnie i powiedziała: „bo pan jest jak ręce, które
do nas wyciągnęła Ojczyzna”.
(..)
Tam, na Kamczatce, podczas mszy – akurat był dzień Wszystkich Świętych – w tym dzbanuszku stała świeczka i ksiądz publicznie w czasie uroczystości powiedział, że w nim jest ziemia przywieziona z Polski. Podkreślił,że przy takim święcie symbolizuje ona tych wszystkich Polaków,którzy między Kamczatką, a Bugiem polegli i tamże spoczywają. Po mszy pewna pani podeszła i pocałowała ten dzbanek. Zapytałem dlaczego to zrobiła,a ona odpowiedziała: „bo ja nikagda nie była w Polszy”. To był dla niej prawdziwy kontakt z ziemią polską. Nawet taki symbol odgrywa rolę.

Powyższe cytaty za:
Biblioteka „Bezpieczeństwa Narodowego”, kwartalnika wydawanego przez BBN, tom 5

"Cóż to jest bowiem sztandar?” – powiedział kiedyś Piłsudski – „owóż zwykła szmata złotem utkana, ale siła w niej jest tak wielka, że żołnierz gotowy jest za nią oddać życie”