O demokracji w Europie (polemika)

Człowiek zwany Ickiem był łaskaw napisać tekst polemiczny pt.
Europejskość czyli blef, do mojego wpisu Gdzie leżą granice europejskiej demokracji? z 8 listopada.

Pozwolę sobie wskazać (mam nadzieję że poprawnie) podstawowe zarzuty wysuwane przeciwko moim wnioskom:

 1) Carl Schmitt, na którego teorii homogeniczności w pewnym sensie zostala zbudowana niechęć do potencjalnego państwa europejskiego jako struktury ademokratycznej i pozbawionej legitymacji, był nazistą. Wobec tego jego teorię nalezy rozumieć w świetle nazistowskiego rozumienia państwa i narodu, a co za tym idzie, odrzucić, jako usprawiedliwienie zbrodniczej ideologii.

 2) Obawy przed stworzeniem federalnego państwa europejskiego są nieuzasadnione w świetle doświadczeń USA, jako państwa zbudowanego na obywatelskości, nie narodowości jego członków.

 3) Nie mają uzasadnienia moje obawy przed brakiem demokracji w "europejskim państwie" skoro mechanizmy demokratyczne w USA świetnie funkcjonują.

 4) Gdyby teoria homogeniczności była cokolwiek warta, należałoby oczekiwac rychłego powstania państwa Ślązaków, jako grupy odmiennej i dystansującej się od narodu Polskiego

 ad 1) Dorobek naukowy Schmitta, jakby go nie oceniać, w istotny sposób wpłynął na politologię powojenną. Dowodem może tu być chociażby Weiler. Nalezy jednak z całą mocą podkreślić, że związki współczesnych teorii opozycyjnych do państwa europejskiego z teorią homogeniczności nie mają w żadnym wypadku charakteru funkcjonalnego.Teoria Weilera, czego może niefortunnie nie podkresliłem w poprzednim tekście, była tworzona raczej w kontekście myśli Schmitta niż w jakimkolwiek związku materialnym - na zasadzie raczej porównania niż wywodzenia jakichś implikacji. W związku z tym, nie ma uzasadnienia pogląd o kompromitacji teorii Weilera z powodu jakiegoś protolinionwego jej poprzedzania przez teorię Schmitta. Pojęcie homogeniczności jest jednak użyteczne również dziś, choć może w nieco innym kształcie, o czym szerzej w podpunkcie 4).

 2) Jestem przekonany, że sprawa ewentualnej państwowości europejskiej jest zbyt doniosła, aby można było ją, przepraszam, zbyć prostym porównaniem ze Stanami Zjednoczonymi. Skoro u nich się udało, to dlaczego u nas nie może się udać? O homogeniczności USA nie ma co mówić, a państwo zostało tam zbudowane na obywatelskości, co swietnie wpisuje się w tezy Manciniego. Wobec tego teoria o homogeniczności kompromituje się. Pan Człowiek zwany Ickiem wybrał łatwą drogę ataku na teorię Schmitta, pozostawiając nietknięte tezy Weilera. Jeśli jednak Pan Człowiek zwany Ickiem chce ze mną polemizować, to należałoby raczej uderzyć w Weilera, któremu ja rację przyznaję (nie Schmittowi w żadnym razie!). Problem polega na tym, że Weilera nie można zbyć Ameryką. Weiler pisze bowiem o Europie bez odniesienia  do jakiegokolwiek innego państwa. Teza o braku demos osnosi się właśnie do Europy. Weiler brak demokracji europejskiej próbuje wytłumaczyć brakiem homogeniczności tego quasi-państwa, jakim jest Unia. Rozumowanie więc jest nastepujące:

brak demokracji--------------> brak homogeniczności ---------> brak demos -------------> państwo niemożliwe

a nie:

brak homogeniczności --------------> brak demokracji, państwa, demos

To subtelne, ale jednak niezwykle istotne rozłożenie akcentów. Weiler próbuje tylko wytłumaczyć empiryczny fakt deficytu demokracji europejskiej. Pomocne okazuje się przy tym pojęcie homogeniczności.

 3) Powtórzę: deficyt demokracji europejskiej jest faktem, a nie zagrożeniem. Proszę powiedzieć, która instytucja Unijna ma obecnie charakter demokratyczny? Pewne znamiona demokracji nosi zapewne Parlament Europejski, ktory jednak odgrywa w strukturze unijnej role marginalną. W USA instytucjie demokratyczne zostaly stworzone na zupełnie innych podstawach i innej ideologii (vide: Federalist Papers - do pobrania). W Europie zostały oparte na Traktatach. Powtórzę za jednym z komentatorów, iluminusem: Proszę porównać konstytucję Stanów z Traktatem Lizbońskim.

4) Jeżeli próbujemy sprowadzic pojecie homogeniczności do śmieszności, to rzeczywiście niezly przykład. Ale bądźmy, mimow wszystko, poważni. Śląsk nie jest całkowicie homogeniczny względem rzeszty Polski, to jasne, ale przecież całkowita, idealna homogeniczność nie jest ani niezbędna, ani nawet możliwa. Wspólnota etniczna, jak i przede wszyskim polityczna Śląska i reszty Polski jest bardzo silna, choć nie jednolita. Powtórzę jednak jeszcze raz: analizując przypadki praktyczne, nie możemy się posługiwać najbardziej ostrymi pojęciami teoretycznymi. Cały pomysł Schmitta jest modelem, ze wszystkimi naukowymi implikacjami tego słowa.

Na zakończenie jeszcze raz dziękuję Panu Czlowiekowi zwanemu Ickiem oraz komentatorom za podjęcie polemiki.

Bartosz Wasilewski