Rzeź Polaków - rozkaz Jeżowa cz.2

Poniżej tekst rozkazu "krwawego karła", czyli Komisarza ludowego spraw wewnętrznych Związku Sowieckiego, generalnego komisarza bezpieczeństwa państwowego Nikołaja Jeżowa.  Z mocy tego rozkazu rozstrzelano nie tylko sowiecką wierchuszkę pochodzenia polskiego, ale również wymordowano, jak się szacuje, od 111 do 140 tysięcy Polaków mieszkających w ZSRS. Był to początek sowiecko-niemieckiej czystki etnicznej Polaków, zanimi jeszcze rozpoczęła się II wojna światowa. 

Ściśle tajne

Rozkaz operacyjny Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRS nr.00485, Moskwa 11 siepnia 1937 roku

Rozkazuję:

1. Od 20 sierpnia 1937 rozpocząć szeroką operację w celu pełnej likwidacji lo­kalnych organizacji POW, a przede wszystkim jej kadry dywersyjno-szpiegowskiej i powstańczej, w przemyśle, komunikacji, w sowchozach i kołchozach. Cała opera­cja powinna zostać zakończona w ciągu 3 miesięcy, tj. do 20 listopada 1937;

2. Aresztowaniu podlegają:

a. ujawnieni w trakcie śledztwa i dotychczas nie odszukani najaktywniejsi członkowie POW, według załączonej listy[1];

b. wszyscy pozostali w ZSRR jeńcy wojenni wojska polskiego;

c. uciekinierzy z Polski, nie­zależnie od czasu przejścia do ZSRR;

d. emigranci polityczni i wymienieni z Pol­ską więźniowie polityczni;

e. byli członkowie PPS i innych polskich antyradziec­kich partii politycznych;

f. najaktywniejsza część miejscowych antyradzieckich nacjonalistycznych elementów z polskich rejonów;[2]

3. Operację aresztowań przeprowadzić w dwóch turach:

a. w pierwszej kolejno­ści aresztowaniu podlegają wymienione wyżej kontyngenty pracujących w organach NKWD, w Armii Czerwonej, w zakładach zbrojeniowych, na wydziałach zbrojenio­wych wszystkich innych zakładów, w komunikacji kolejowej, śródlądowej, morskiej i lotniczej, w gospodarce energetycznej wszystkich przedsiębiorstw przemysłowych, w zakładach rafineryjnych i gazowniczych;

b. w drugiej kolejności aresztowaniu podlegają wszyscy pozostali, pracujący w przedsiębiorstwach przemysłowych nie mających znaczenia dla obronności kraju, w sowchozach, kołchozach i urzędach;

4. Równocześnie z aresztowaniami rozpocząć pracę śledczą. Podstawowy na­cisk w śledztwie kłaść na całkowite zdemaskowanie organizatorów i kierownic­twa grup dywersyjnych w celu wykrycia sieci dywersyjnej. Wszystkich ujawnio­nych w zeznaniach osób aresztowanych szpiegów, szkodników i dywersantów - natychmiast aresztować. Do prowadzenia śledztwa wydzielić grupę specjalną pracowników operacyjnych;

5. Wszystkich aresztowanych, w miarę ujawniania ich winy w trakcie śledztwa, dzielić na dwie kategorie:

a. pierwsza kategoria, do której należy cała szpiegow­ska, dywersyjna, szkodnicza i powstańcza kadra polskiego wywiadu, podlega roz­strzelaniu;

b. druga kategoria - mniej aktywni z nich - podlegają karze więzienia lub obozu na okres od 5 do 10 lat. 

(Do tego miejsca tekst za: „Karta" 1993, nr 11, s. 27-29, tłum. z ros. Wojciech Widłak; źródło: Archiwum Ministerstwa Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej).

6. O zaliczonych w toku śledztwa do pierwszej i drugiej kategorii co 10 dni sporządzać spisy z krótkim przedstawieniem materiałów śledczych i agenturalnych, charakteryzujących stopień winy aresztowanego; spisy kierować do ostatecznego zatwierdzenia przez Komisariat Ludowy Spraw Wewnętrznych ZSRR. Zaliczenia do pierwszej lub drugiej kategorii na podstawie analizy materiałów śledczych i agenturalnych dokonuje komisarz ludowy spraw wewnętrznych republiki, szef zarządu NKWD obwodu lub kraju, wspólnie z odpowiednim prokuratorem republiki, obwodu lub kraju. 

Spisy kieruje się do NKWD ZSRR, podpisane przez komisarza ludowego spraw wewnętrznych republiki, szefa zarządu NKWD oraz prokuratora odpowiednich republik, krajów i obwodów.

Po zatwierdzeniu spisów w NKWD ZSRR i przez prokuratora Związku [SRR] wyrok natychmiast podlega wykonaniu, tj. skazani pierwszej kategorii są rozstrzeliwani, zaś skazani drugiej kategorii kierowani są do więzień i obozów zgodnie z kontyngentami NKWD ZSRR.

7. Zaprzestać zwalniania z więzień i obozów po zakończeniu odbywania kary skazanych z oskarżenia o szpiegostwo polskie. O każdym z nich przedstawić materiał dla rozpatrzenia przez Specjalne Kolegium NKWD ZSRR.

8. Całą pracę nad rozbiciem POW i wszystkich pozostałych kontyngentów wywiadu polskiego umiejętnie i przemyślanie wykorzystać dla pozyskania nowej agentury po polskiej linii.

Przy doborze agentury zwrócić szczególnie skrupulatną uwagę na środki zabezpieczające organy NKWD przed przeniknięciem do sieci podwójnych agentów wywiadu polskiego.

Spisy przeznaczonych do zwerbowania agentów z wyczerpującą ich charakterystyką kierować do zatwierdzenia przez szefa Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego tow. Frinowskiego.[3]

9. O przebiegu operacji donosić telegraficznie co 5 dni, tj. 1, 5, 10, 15, 20, 25 i 30 każdego miesiąca.

Komisarz ludowy spraw wewnętrznych ZSRR

generalny komisarz bezpieczeństwa państwowego

N. Jeżow[4]

Za zgodność z oryginałem:

sekretarz operacyjny GZBP ZSRR

kombryg Ulmer[5]

Tekst za: A. Sudopłatow, Tajnaja żyzń gienierała Sudopłatowa, t.1, Moskwa 1998.

Przekład z ros.: Aleksander Kochański, Polityka i Społeczeństwo, 5/2008