O wyższości prywatnego nad państwowym lub odwrotnie

Kwestia przewagi państwowego nad prywatnym lub odwrotnie, wydaje się, przy pierwszym podejściu, budzić ogromne kontrowersje. Kwestia jednak znacznie traci na kontrowersyjności, jeżeli popatrzymy na nią z nieco innej perspektywy jako na przeciwstawienie konkurencyjności i współpracy. Wtedy okazuje się, że wiele zależy od konkretnych warunków i albo jedno albo drugie rozwiązanie jest bardziej korzystne a metody te pokazują swoją komplementarność. Gdy jednak poskrobiemy dalej, okazuje się, że w przekroju cywilizacyjnym, wspólpraca jest zawsze korzystniejsza od rywalizacji. No, ale to są argumenty racjonalne, a człowiek rzadko zachowuje się racjonalnie.

Jednym z najgłupszych i najbardziej szkodliwych mitów wydaje mi się przekonanie o wyższości prywatnego nad państwowym. Skąd się to przekonanie wzięło i utrwaliło ? Chyba z niepowodzeń systemu komunistycznego, tyle tylko, że nie wszyscy pojmują diokładnie, o co tam chodziło. W komunizmie to władza ideologiczna czyli Partia zawłaszczała wszystko, włącznie z państwem i to nie państwo decydowało lecz Partia. Państwo komunistyczne nie miało więc nic wspólnego z normalnym państwem i trzeba pozbyć się tego stereotypu. Państwo tu było jedynie narzędziem kontroli w rękach pewnej grupy.

Trzeba więc zdecydowanie powiedzieć, iż nie ma żadnego prawa natury, które przesądzałoby, że prawatne jest lepsze od państwowego lub odwrotnie. Diabeł tkwi w szczegółach i w kontekstach. Natomiast w obiegu społecznym dominują niczym nie uzasadnione dogmaty. Z tym, że w chwili obecnej króluje dogmat o wyższości prywatnego nad państwowym i najwyższy czas by ten dogmat zakwestionować w celu przywrócenia intelektualnej równowagi.

Przewaga prywatnego nad państwowym polega na wiedzy prywatnego właściciela co do posiadanych przez niego środków i zasobów, warunków inwestowania, wiedzy o opłacalności ale też na tym, że prywatne, jeśli chodzi o inwestycje w jakiś konkretny rodzaj projektowanej działalności, pozwala przede wszystkim na ograniczenie i minimalizację ryzyka nietrafionej inwestycji. Żaden urzędnik, w odróżnieniu od prywatnego właściciela kasy, nie zastanawia się dwa razy zanim wyda złotówkę. Tam jednak, gdzie działalność nie wiąże się ze specyficznymi, wysoce ryzykownymi projektami, żadnej przewagi prywatnego nad państwowym nie widać.

Jeżeli projekt dotyczy wspólnego interesu zbiorowego to brak przesłanek by uznać, że prywatny wykonawca byłby tu lepszy. Nie ma żadnych kryteriów, które pozwoliłyby to ustalić, bo przecież odpada tu istotne tylko dla prywatnego biznesmena, kryterium zysku. Konkurencyjność rozmaitych prywatnych ofert wykonawczych w projektach publicznych też nic porządnego nie gwarantuje. Zaś zasady zarządzania są takie same dla firm prywatnych jak i państwowych czy samorządowych i nie ma powodu by prywatny właściciel mógł lepiej zarządzać. Tak więc prywatyzować firmy wykonujące funkcje publiczne to byłaby paranoja, bo prywatny włąsciciel dba tylko o swoje i dlaczego miałby dbać o interes publiczny.

Ten mit jest mitem podwójnym. Po pierwsze, są sfery w których tylko państwowe jest w stanie sobie poradzić, co widać w sferze bezpieczeństwa, czy inwestycjach o wielkiej skali państwowej w infrastrukturę energetyczną czy transportową. Po drugie, własnośc prywatna ewoluuje i klasyczna własność w postaci prywatnego właściciela i szefa firmy jest już rzadkością, więc decyzje są wypadkową różnych czynników, a nie tylko kwetsią oplacalności finansowej. Proszę popatrzeć na firmy giełdowe, z ich masą akcjonariuszy i spekulatywną wartością firm - tu nie chodzi o dobro i rozwój firmy, lecz o chwilowe zyski, dywidendy dla akcjonariuszy.

Proszę sobie teraz wyobrazić, że, w związku ze zmianami klimatycznymi trzeba podejmować zdecydowane, szybkie i rozległe działania restrukturyzujące całą gospodarkę. Nie ma co nawet marzyć, że prywatne firmy by sobie z tym poradziły. One wcale nie byłyby tym nawet zainteresowane, bo ich horyzont ekonomiczny jest krótki.

Zauważmy ponadto, że czas biegnie, następują zmiany we wszystkich sferach ludzkiej działalności, zmieniają się struktury gospodarcze, więc tego typu opinie należy co jakiś czas weryfikować i sprawdzać czy nadal trafnie oddają rzeczywistość. Przeciwstawienie prywatne:państwowe przeszło już do lamusa.