"Śmierć w bunkrze. Opowieść o moim ojcu" Martina Pollacka

Wiele osób pisywało o swoim ojcu, ale nikt nie pisał tak szczerze i tak boleśnie jak Martin Pollack, austriacki pisarz, dziennikarz, tłumacz literatury polskiej. No i o matce pisał, która mając męża związała się z ojcem pisarza, a potem wróciła do pierszego męża.
Może troszkę o tym pisarzu.
Na język niemiecki przełożył książki Andrzeja Bobkowskiego, Ryszarda Kapuścińskiego, Mariusza Wilka i Wilhelma Dichtera. Za książkę "Śmierć w bunkrze. Opowieść o moim ojcu", otrzymał nagrodę Angelusa. W tym samym roku dostał Nagrodę im. Karla Dedeciusa (dla najlepszego niemieckiego tłumacza literatury polskiej).Uczęszczając do gimnazjum uczył się jednocześnie stolarstwa i zdał egzamin czeladniczy. Następnie studiował slawistykę i historię Europy Wschodniej na Uniwersytecie Wiedeńskim, Uniwersytecie Warszawskim oraz na różnych uniwersytetach jugosłowiańskich. Podczas studiów pracował już jako tłumacz i dziennikarz. Potem Pollack rozpoczął pracę w niemieckim tygodniku "Der Spiegel", pisał dla niego korespondencje z Wiednia i Warszawy. Równocześnie publikował eseje i tłumaczenia polskich tekstów. Następnie został wolnym strzelcem w pisarstwie i dziennikarstwie.
Pollack, w swoich książkach, stara się przedstawić dokumentalną wersję zdarzeń, bez narzucania czytelnikowi subiektywnej oceny. Stara się on ocalić od zapomnienia wydarzenia z bliskiej przeszłości.
Obecnie mieszka w Wiedniu, oraz Stegersbach im Burgenlandzie.

Ale wróćmy do jego najbardziej znanej książki, książki o ojcu. Kim był ojciec Pollacka?
Mówiąc krótko...to dr. Gerhard Bast, urodzony w 1911 roku w Gottschee, sturmbannführer SS, członek gestapo, zbrodniarz wojenny, poszukiwany listem gończym przez policję w Linzu i którego zwłoki znaleziono zaraz po wojnie przy bunkrze niedaleko włoskiej granicy. Historię jego kariery w kolejnych „placówkach” w całej Europie, pogrążonej w wojennej zawierusze, Pollack odtwarza na podstawie dokumentów, zgromadzonych w muzeach i różnych ośrodkach historycznych. Zadanie jest o tyle trudne, że – jak wspomina autor – w jego rodzinnym domu o pewnych rzeczach się nie rozmawiało. Tak więc wyrwane z kontekstu zdjęcia, listy i raporty stanowią jedyne dokumenty, mówiące o tym, kim był jego ojciec, co robił i czy na pewno był poddańczo oddany ideom Hitlera.
Jego książka pozostaje bezstronną obserwacją wydarzeń z lat 30. i 40., mających bezpośredni związek z szerzącym się w Europie faszyzmem. Ojca ostatni raz widział autor książki mając ..3 lata.
Pollack opowiada o losach swojego ojca bez sentymentu i próby wytłumaczenia motywów jego postępowania. Głównym założeniem pisarskim było odtworzenie historycznych faktów i to jakże bolesnych dla niego faktów. Tak ta lektura..boli. Boli nas,że taki jest świat i autora, bo przecież pisze o swym ojcu.
Zebranie faktów nie było prostą sprawą. Na dokumenty też do końca nie można było liczyć: „Nie wiem. Tego nie widziałem. Nic o tym nie słyszałem. Nic takiego nie było" - takie i podobne frazy pojawiają się stale w zeznaniach świadków, które utrwalono dwadzieścia lat po wojnie. Zbiorowa amnezja. Ślepota. Głuchota. Milczenie."O niczym nie wiedzieliśmy." Ludzie nie chcą pamiętać tego co wkońcu robili.

Gdzieś wśród tych faktów, raportów ze zbrodniczej działalności oraz zdjęć pojawia się młody, przystojny człowiek, pełen sprzeczności i nie do końca przekonany, czy postępuje właściwie. Młody człowiek w którego środowisku było czymś naturalnym wstąpienie do nazistowskiej partii, czy praca w gestapo. Człowiek będący ... zbrodniarzem. Człowiek, który jest ojcem znanego publicysty i tłumacza. Ojciec ...Martina Pollacka.
Po ojcu pisarza pozostało wiele wspaniałych fotografii z uwielbianych przezeń wypraw górskich, które dowodzą, jak bardzo złożona była prawda o tym człowieku. Cóż, kiedy zdjęcia z narciarskich eskapad, beztroskich towarzyskich spotkań w górach ojca pisarza dra Gerharda Basta przygniata długa lista zamordowanych osób, szczegółowe opisy masowych egzekucji, oryginalne dokumenty, raporty, protokoły – dowody jego udziału w zbrodniach.
Powiedzcie sami, ile osób zdobyłoby się na taką cywilną odwagę i potrafiłoby tak z chirurgiczną precyzją opisać losy swego ojca, takiego ojca..
Autor też stawia sobie pytanie dlaczego prawnik mógł pójść taką drogą. "Tak. Szukałem śladów, szukałem korzeni, momentu, kiedy to zło się zaczęło. Moim zdaniem zaczęło się w XIX wieku na pograniczu słoweńsko-austriackim. Mieszkali tam Niemcy austriaccy i Słoweńcy i zaczął się konflikt między nimi. Niemcy czuli się zagrożeni, bo Słoweńcy domagali się równouprawnienia językowego, ekonomicznego, politycznego. Niemcy nie chcieli się na to zgodzić i przez to się wszystko zaczęło. Dla moich przodków np. Habsburgowie to byli zdrajcy, bo byli prosłoweńscy. Kościół katolicki też był prosłoweński, więc oni przeszli na protestantyzm, który był dla nich jedyną prawdziwą wiarą niemiecką. Dla nich Bismarck był wielkim człowiekiem. Na prowincji austriackiej wszyscy go za takiego uważali. W tym czasie powstała ideologia wielkoniemiecka, niemiecki nacjonalizm. Moim zdaniem to był początek tragedii." "Kiedy mój ojciec studiował tam w latach 20., bardzo dużo studentów podlegało wpływom ideologii wielkoniemieckiej. Ojciec przystąpił do partii nazistowskiej w 1931 roku, gdy miał 20 lat, a do SS w 1932 roku. Wtedy SS w Austrii była małą organizacją. Śmieszną, nieliczną grupa ludzi, którzy się bili po knajpach. To jeszcze nie było to późniejsze SS: przystojni mężczyźni w czarnych mundurach. Jednak mój ojciec już wtedy wiedział, że to jest jego droga i z własnej woli ją wybrał. Mój dziadek też w tym samym roku co ojciec wstąpił do partii. Obaj byli wiernymi nazistami. Im nie chodziło o karierę. Mój ojciec siedział parę razy w więzieniu. Dziadek też raz siedział w więzieniu, w istniejącym wtedy obozie dla nazistów i komunistów. Siedział razem z Kaltenbrunnerem, późniejszym szefem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy. Kaltenbrunner to także kolega mojego ojca, również alpinista, spotykali się w górach, na nartach. To nie przypadek. To była jedna grupa. Ten sam duch, ta mentalność."
Przypuszcza się, że ojciec pisarza był w Warszawie w czasie Powstania Warszawskiego.

Fragment z książki:
http://www.iik.pl/fragmenty.php/165

Wywiad z pisarzem:
http://www.ksiazka.net.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=6560