Oficer i dżentelmen z ... bagien nad Prypecią

   Dawno temu, czytając jedną z myśliwskich opowieści Janusza Meissnera, natknąłem się na znakomitą anegdotę o jednookim i jednorękim Angliku. Ktoś – przyjaciel czy krewny – poprosił Meissnera, aby podprowadził pewnego Anglika na jelenia. Anglik miał opisane powyżej braki anatomiczne, zachowywał się dość nonszalancko…słowem nie zanosiło się na udane polowanie. Wreszcie strzelił…na komorę. Byk padł, a Meissner zorientował się wreszcie, że był przewodnikiem legendarnego myśliwego. Cartoon de Viart. Adrian Cartoon de Viart. Życiorys lepszy od Bonda. Jamesa Bonda.

   Cartoon de Viart (1880-1963) bił się wszędzie, gdzie potrzebowało go Imperium Brytyjskie. Ale nie tylko dlatego, że Imperium go potrzebowało. Napisał w pamiętnikach: „Szczerze mówiąc, wojna mnie bawiła.”

   Wojna burska, I wojna światowa (Afryka i Front Zachodni, gdzie bił się m.in. pod Passchendaele, gdzie trupy służyły za ścieżki w przepastnym błocie), II wojna światowa: kampania norweska, Bałkany (gdzie przysnął Włochom z niewoli), Daleki Wschód (m.in. u boku Czang Kai-Szeka). Walczył, uprawiał tajną dyplomację i wywiad…

   Raniony poważnie przynajmniej z siedem razy – kiedyś sam amputował sobie palce u ręki. Przeżył dwie katastrofy lotnicze, uciekał z niewoli… Kawaler niezliczonych orderów i odznaczeń z Victoria Cross na czele…

   A najzabawniejsze, że ten wierny syn Brytyjskiej Korony był po mieczu Belgiem, a po kądzieli, Irlandczykiem. A może i bękartem, plotkowano bowiem coś o królu Belgów Leopoldzie II… A na dodatek – był katolikiem…

   Ale chyba najważniejszy w życiu Cartoona de Viarta był jego polski rozdział.

   Po zakończeniu I wojny światowej de Viarta odkomenderowano do brytyjskiej misji wojskowej w Polsce. Początkowo jego zwierzchnikiem był generał Louis Botha (bohater Burów, pierwszy premier Unii Południowej Afryki – oto sploty historii!). Wkrótce de Viart przejął jego stanowisko. Mediował z Petlurą, walczył z bolszewikami z Webley`em w ręku, odpierając osobiście atak krasnoarmiejców na pociąg, którym się poruszał. To było wtedy, gdy bolszewicy szli na Warszawę. Ponieważ Londyn był niezbyt skory do pomocy Polakom, de Viart na własną rękę organizował transporty broni z Węgier…w kradzionych wagonach kolejowych!

   Wtedy zaprzyjaźnił się blisko ze swoim polskim adiutantem, księciem Karolem Radziwiłłem. Ten – już po wojnie – zaoferował mu do użytku jedną ze swoich posiadłości, Prostyń na bagnach Prypeci. De Viart stał się rezydentem Polski – i brytyjskim rezydentem w Polsce ;-) – aż do 1939 roku. Wyjeżdżał do Anglii tylko na kilka zimowych miesięcy…bo wtedy nie mógł polować. Strzelał głownie ptactwo i sam obliczał, że nazbierało się tego w sumie ok. 20000 sztuk! Ale Prostyń leżał nieopodal sowieckiej granicy…de Viart łączył więc przyjemne z pożytecznym ;-)))

   We wrześniu 1939 roku Cartoon de Viart wrócił do czynnej służby, stając ponownie na czele brytyjskiej misji wojskowej, z którą ewakuował się do Rumunii. Jeden z jego podwładnych – kapitan Peter Wilkinson – wspominał, ze przekraczając granicę de Viart zbeształ rumuńskiego wartownika mówiąc, że są tylko trzy rodzaje Rumunów, alfonsi pederaści i skrzypkowie, a cholernie niewielu z nich to skrzypkowie…Wartownik na szczęście nie zrozumiał.

   Polscy historycy zapomnieli o Adrianie Cartoonie de Viart. Pisze o nim trochę Norman Davies w „Biały Orzeł, Czerwona Gwiazda…”. Wspomina go również Andrzej Suchcitz w „Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny”.

* Nie napiszę, że poświęcam ten tekst wielkiemu przyjacielowi Polski, generałowi Adrianowi Cartoon de Viart. Choć on katolik, to jednak mieszanego pochodzenia. A do tego – szpieg i agent… ;-)))