Pileccy. Historia rodu.

Początki.

Najstarsze zapiski rodu pochodzą z wieku XVtego kiedy to Wincenty Gronowski poślubił Elżbietę (ur.1385), córkę starosty sandomierskiego, Ottona z Pilczy.  Potomkowie Wincentego przyjęli nazwisko Pilecki. Elżbieta z małżeństwa z Gronowskim urodziła pięcioro dzieci. Jej mąż umarł w 1410 roku, jak podają był otruty przez krzyżaków. 

Elżbieta ma wielkie zasługi dla rodu Pileckich, głownie dlatego, że była bardzo ładna. Być może była ładna dlatego, że była bardzo bogata. W każdym razie już jako dziewczyna zrobiła wrażenie na królu Jagielle. A to stało się wtedy, kiedy jej matka, Jadwiga de domo Melsztyńska była matką chrzestną Jagiełły. 

Władysław Jagiełło już był podwójnym wdowcem, kiedy zaczął zabiegać o rękę owdowiałej Elżbiety. W każdym razie związek ten nie cieszył się wielkim poparciem  ówczesnych wielmożów , bo Elżbieta była zwykłą szlachcianką i nawet  posądzano ją o czary, za pomocą których oczarowała króla. Nie obeszło bez problemów, w związku z tym że, była „chrzestną siostrą” króla a więc potrzebna była dyspensa od papieża. 

Elżbieta i Jagiełło wzięli ślub w 1417 roku i w tym samym roku Elżbieta została koronowana na królową Polski. Wkrótce Elżbieta zaczęła chorować na gruźlicę i zmarła w 1420roku. 

Nestorem rodu Pileckich został Jan Pilecki, który odziedziczył duże posiadłości ziemskie i ważne stanowiska, m. innymi.  był wojewodą krakowskim. Był dwa razy żonaty i miał pięcioro dzieci. 

Jego syn też Jan przejął po ojcu szereg funkcji, powiększył rodowy majątek, w tym czasie stając się właścicielem Łancuta i okolic. 

Właśnie wtedy następuje też rozkwit rodu. Żona Jana, Zofia herbu Topór, urodziła mu trzech synów. Syn ich, Stanisław Pilecki ożenił się z Anną Jarosławską, której ojciec był marszałkiem Królestwa Polskiego. 

Rozkwit rodu.

 Dobra łańcuckie otrzymał Pilecki od króla Kazimierza Wielkiego za swoje zasługi, w trakcie sprawowania urzędu starosty ruskiego, a więc przed 1369 rokiem. Początkowo Łańcut zasiedlony był przez ludność niemieckojęzyczną, kolonistów niemieckich sprowadzonych tu przez Kazimierza Wielkiego.

Pileccy budują więc nową murowaną farę, do której w 1478 roku Otton Pilecki, wnuk Elżbiety Pileckiej, dobudowł  kaplicę pw. Najświętszej Dziewicy Marii i św. Agnieszki. Kaplicę tą poświęca biskup Andrzeja z Oporowa. Tenże sam Otton Pilecki buduje również pierwszą szkołę parafialną w Łańcucie. Siedziba Pileckich mieściła się na terenach, gdzie dziś wznoszą się budynki probostwa. W rękach tego rodu Łańcut znajdował się do 1586 roku.

W roku 1549, Krzysztof Pilecki zmienia wiarę katolicką na wyznanie augsburskie. Protestanci wydalił z kościoła księży katolickich i zmienili kościół parafialny na zbór.  Pilecki  wraz  z bratem Ottonem  powołują  słynną  szkołę  protestancką  w celach  upowszechnienia  nauki  w języku polskim.  W latach 1565, 1567 – w Łańcucie odbyły się synody protestanckie arian.

Zygmunt August, który był bardzo tolerancyjny co do reformacji, był spokrewniony z Radziwiłłami, którzy byli protestantami. Radziwłł Czarny pełnił nawyższą funkcję w kraju, zaraz po królu; marszałek wielki litewski, kanclerz wielki litewski, wojewoda woleński.  Był on kalwinistą, a potem poparł Braci Polskich. Układ sił w  Polsce związenej z Litwą (1569) pozwalał na rozwój reformacji, to zmieniło się po śmierci ostatniego z Jagiellonów, króla Zygmunta Augusta.  W lipcu 1572 roku zmarł  bezpotomnie król Zygmunt August i  na tronie  polskim zasiadł, król elekcyjny,  Henryk Walezy, który po trzech miesiącach uciekł z Krakowa, aby  objąć  obowiązki królewskie  we Francji. Przez moment  nawet planował  mieć dwie korony, ale  polska  szlachta  wolała  inaczej.  Królem został Stefan Batory, książe siedmiogrodzki, który  ożenił się z Infantką,  Anną Jagielonką. 

Upadek rodu. 

  Stefan Batory, był  dobrym katolikiem, ale sprawy kościoła zostawił władzom kościelnym.  I Kościół z tego skorzystał  odzyskując  dobra, które  były  w rękach  zwolenników reformacji. Król był  rycerzem i  miał  szacunek  dla  zdolnych  w  tym fachu  poddanych. Brakło mu też zawsze  pieniędzy na  wyprawy  wojenne.  A jego przeciwnikiem był nie byle kto,  bo sam car Iwan Groźny.  Pileccy  na wyprawę wojenną  wysłali dwóch młodych  rycerzy,  Jana i  Andrzeja,  wyposażając ich i  wpłacając  odpowiednie datki  do królewskiej szkatuły. 

Hojne dary dla króla bardzo się im opłacily, bo  w tym czasie zaczęło się odzyskiwanie utraconej  władzy i dochodów przez Kościół Rzymsko-Katolicki. Król Stefan I, gwarantował, że posiadłości Pileckich  nie zostaną  przez kościół przejęte. 

Udział Pileckich w ruchu reformacji doprowadził do walki  z biskupem krakowskim, Piotrem Myszkowskim, który w wyniku sądu, na podstawie edyktów, pozbawił ich posiadanego majątku. A stało się to zaraz po śmierci króla Stefana Batorego.  W 1586 – dobra łańcuckie przejął od Pileckich Stanisław Stadnicki zwany Diabłem Łańcuckim. W czasie walk z sąsiadami (z Łukaszem Opalińskim, starostą leżajskim ) w 1608 – doszło  do pożaru części miasta i zamku dowódca wojsk polskich w wojnie z Turkami Stanisław Lubomirski przejmuje miasto za długi od wdowy po Stanisławie Stadnickim. On to usunął protestantów z kościoła dopiero w roku 1629, i  wprowadził  do łańcuckiej fary z powrotem księży katolickich.

Życie  Pileckich na nowej ziemi. 

Pileccy  zasłużyli się królowi Batoremu, a także  znaleźli uznanie u Kanclerza  a potem Hetmana Wielkiego  Koronnego, czyli u  Jana Zamojskiego, który po śmierci króla  trzymał  porządek  i strzegł  polskich granic. Za zasługi dla kraju i dla króla Pileccy zostali nagrodzeni  mająteczkami  na  terenach Księstwa Litewskiego, Estonii i Inflant.  

W Polsce  panowało bezkrólewie. Unia z Litwą  w 1569 roku, miał jedną zasadniczą wadę, Litwini nie godzili się być pod polskim panowaniem.  A to oznaczało, że  królem nie będzie nikt z polskiego rodu. I tak królem został  w końcu  siostrzeniec Infantki  Anny, Zygmunt Waza  syn jej siostry Elżbiety, która była  wówczas  królową Szwecji.  W Polsce nastąpiła walka z  innowiercami,  a to już było po Nocy Sw.Bartłomieja  i  antyreformacja była już w całej Europie. 

Pileccy, ci co opuścili  stare siedziby i rozpoczęli nowe życie, zaczęli przestosowywać się do nowych  warunków życia.  Większość wróciła pod skrzydła Kościoła Rzymsko-Katolickiego. W każdym razie  nie zaznaczyli się przez długi czas w historii Polski.  Jeden Pilecki, o imieniu Marcin znalazł się w życiorysach dwóch wybitnych Rosjan; Puszkina i Łomonosowa, jako nauczyciel  w liceum do którego uczęszczali. 

Powstanie Styczniowe. 

Pileccy, ci z Księstwa Litewskiego zamieszkali  w Województwie Lidzkim i Grodzieńskim  znaleźli się jako aktywni  uczestnicy Powstania Styczniowego.  A to spowodowało, że po przegranym powstaniu  zostali mocno ukarani. 

Emeryk Pilecki zesłany do gub. jenisejskiej. Na podstawie manifestu z maja 1868 uzyskał prawo zamieszkania w europejskiej części Rosji, w gub. orenburskiej. Wskutek prośby Pileckiego, w czerwcu 1872 władze wydały mu zezwolenie na zamieszkanie w gub. kazańskiej. Nie wiemy, czy od razu mógł tam wyjechać — w Jadryniu miał przebywać od 27 czerwca 1877 do 27 lipca 1883.

Józef Pilecki s. Adama, z maj. Łowczyłowicze, zesłanie z Litwy na zamieszkanie w Rosji, ukazem z dnia 10/22 grudnia 1865 majątek: Jelno , pow. nowogrodzki został przymusowo sprzedany.

Władysław Pilecki s. Sylwestra lat 25, student uniwersytetu petersburskiego, w bitwie pod Dubiczami ranny dostał się do niewoli, skazany na 6 lat katorgi w gub. tomskiej z pozbawieniem praw szlacheckich. 

Po powstaniu, utracie majątków, tytułów szlacheckich, Pileccy ucichli. Część tych co pogodzili się z polityką cara, przyjęli prawosławie, mieła lepiej. Byli jednak zaangazowani w ciągłe sądy o odzyskanie utraconych pozycji tak majątkowych jak i prestiżowych. Jeszcze gdzieniegdzie mieli znaczenie wśród  innych szlacheckich chudapachołków, ale nie grali wielkiej roli jak dawniej. 

Oprócz zesłania Pileccy ubożeli w wyniku podziałów majątkowych. 

U Niemców, czy Anglików, najstarszy syn dziedziczył majątek, a reszta rodzeństwa dostawała roczne renty i musiała podjąć pracę zawodową. Zwykle to była kariera w wojsku, lub kariera adwokata. Kobiety wychodziły za mąż, albo pracowały jako guwernantki. W Polsce majątki  dzielono. Skutkiem tego powstały coraz cieńsze zagony  i  coraz trudniej było z nich wyżyć. Pileccy się mnożyli, ale mieli coraz mniejsze majętności. 

Ostatni bohaterowie narodowi. 

Pileccy  jak  wszyscy znaleźli się w centrum IIWojny; jeden zginął pod Monte Cassino, inny zginął w Katyniu. Długi czas nikt o Pileckich nie pamiętal, ale oto nagle przypomniano o jednym i  go  wyniesiono wysoko  na  sztandary.   

Chodzi  oczywiście o rotmistrza Witolda Pileckiego, który  działał w Obozie Zagłady w Oświęcimiu, a potem jako uczestnik Powstania Warszawskiego znalazł się w niemieckim lagrze  jenieckim . Jego działalność była jednakowo wrogo oceniona tak przez Niemców jak i przez nowe polskie władze. Został skazany na śmierć przez sąd PRL.  

Witold Pilecki zostawił  rodzinę, oprócz jego rodziny są  liczni Pileccy w różnych sferach życia. Większość nie jest świadoma  historii własnego rodu, ani nie przywiązuje do tej historii wiele uwagi.