Jedna z wielu zbrodni Kościoła katolickiego

   Do napisania tej notki skłonił mnie wpis, który niedawno ukazał się na NP.PL. Jeden z naszych kolegów napisał m.in.:

"I jeszcze jedno pytanie z serii dociekliwych – dlaczego Watykan udzielił pomocy nazistom po zakończeniu wojny i pomógł schronić się im w państwach Ameryki Południowej. Czy zrobił to z czystości serca, czy ze zwykłego wyrachowania?"

   Pytanie nie należy do dociekliwych. Należy ono raczej do tzw. klasyki gatunku. Inne klasyczne „pytania dociekliwe” odnoszą się zwykle do wypraw krzyżowych, inkwizycji, obojętności wobec losu Żydów podczas II wojny światowej, etc. etc.

   Spróbujmy jednak odpowiedzieć na pytanie o pomoc Watykanu udzielaną ukrywającym się nazistowskim zbrodniarzom wojennym.

   Pierwszym elementem tej odpowiedzi niech będzie stwierdzenie, że to nie Watykan (cokolwiek miałoby to znaczyć) udzielał im owej pomocy. Co najwyżej niektórzy, niezbyt zresztą liczni, przedstawiciele kleru katolickiego.

   Jednym z nich był Krunoslav Draganovic. Już podczas wojny franciszkanin,  ks. dr Draganovic zapisał się niezbyt chwalebnie w historii. Był ustaszem, a przynajmniej zaprzysięgłym zwolennikiem tego opcji politycznej. Pełnił posługę kapłańską w obozie w Jasenovacu, gdzie dokonywano niezwykle okrutnych zbrodni ludobójstwa i jest absolutnie niemożliwe, aby nie wiedział, co się tam działo. Odgrywał też znaczącą rolę w działalności tzw. Biura Kolonizacji, instytucji konfiskującej majątki obywateli Chorwacji pochodzenia serbskiego i zmuszającej ich do konwersji na katolicyzm.

   W roku 1943 Draganovic wyjechał do Rzymu w roli delegata chorwackiego Czerwonego Krzyża. Po wojnie zajął się pomocą dla ocalałych ustaszy internowanych w obozach w Austrii i południowych Włoszech. Bazą jego siatki przerzutowej był chorwacki klasztor San Girolamo w Rzymie i utworzony przezeń w Wiecznym Mieście Komitet  Uchodźców Chorwackich. Draganovic pomagał w ukrywaniu się i ucieczce wielu prominentnym przedstawicielom ustaszów, m.in. samemu Ante Pavelicovi, Viekoslavovi Vranićowi (wiceministrowi spraw zagranicznych) , Mile Starcovićowi ( ministrowi edukacji) i wielu innym.

   We Włoszech pracował potem na rzecz CIA. Porwany przez agentów jugosłowiańskiej służby bezpieczeństwa UDBA w 1967 został przewieziony do Sarajewa. O dziwo, ocalił głowę. Po ponad miesięcznym uwięzieniu zwołano konferencję prasową, podczas której Draganovic  zaprzeczył własnemu porwaniu i pochwalił demokratyczne i humanitarne działania reżymu Tity. Zmarł w 1983 roku.

   Drugim  „wybitnym watykanistą” – to określenie jest oczywiście żartem – udzielającym pomocy zbiegłym nazistom był austriacki biskup Alois (Luigi) Hudal. Od roku 1923 pełnił funkcję rektora rzymskiego Collegium Teutonicum przy kościele  Santa Maria Dell`Anima. W 1932 miał zostać arcybiskupem Wiednia, ale władze austriackie nie zaakceptowały jego kandydatury. W rok potem prorektor seminarium, kardynał Eugenio Pacelli mianował go  biskupem tytularnym Aeli. Pacelii został w 1939 roku papieżem, znanym pod imieniem Piusa XII. Po wybuchu wojny wycofał swój patronat dla Collegium Teutonicum. Istnieją pewne przesłanki, aby uznać Hudala za niemieckiego agenta w Rzymie, ale nie są one w pełni potwierdzone i udokumentowane źródłowo.

   Po wyzwoleniu Rzymu Hudala poproszono o kierowanie pracami Assistenza Austriaca, będącej częścią watykańskiej Pontyfikalnej Komisji Pomocy, która zajmowała się uchodźcami wojennymi.

   Siatka przerzutowa współtworzona przez Hudala pomogła w ucieczce m.in. Jozefowi Mengele, Adolfowi Eichmannowi, Klausowi Barbie, Ante Pavelićowi, Franzowi Stanglowi (komendant Sobiboru i Treblinki) i wielu innym.

   Po ujawnieniu przez austriacką gazetę w roku 1947 udziału Hudala w pomocy dla zbiegłych nazistów wycofał się on z życia kościelnego i osiadł w okolicach Rzymu. Zmarł w 1963 roku.

   Byli oczywiście jeszcze inni księża i zakonnicy, którzy – w różnej mierze i z różnych powodów – byli w jakiś sposób zaangażowani w pomoc dla zbiegłych nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Ale chyba tylko dwaj wspomniani powyżej duchowni współtworzyli dla nich struktury przerzutowe i czynnie w nich uczestniczyli. Pierwszego z nich można uznać za utaszowskiego lobbystę w Watykanie, drugiego – za faktycznego przedstawiciela watykańskiej biurokracji.  

   Te dwa bezsporne przypadki dały asumpt to powstania całej mitologii (rzekomej) pomocy udzielanej przez Watykan zbiegłym nazistom.  Mitologia wytworzyła stereotyp, który z powodzeniem funkcjonuje do dzisiaj. I będzie zapewne funkcjonował jeszcze długo. Niestety. Podobnie rzecz się ma z (rzekomą)  obojętnością – żeby nie rzec, życzliwą obojętnością – Watykanu wobec ludobójstwa Żydów.