Co to jest kultura

Kultura to odwieczny ludzki filtr walki dobra ze złem i prawdy z kłamstwem. W swoim archiwum, słój po słoju, warstwa po warstwie, jak perpetuum mobile z niewzruszonym mozołem, nakłada na siebie ludzkie pokłady codzienności, mądrości i głupoty. Kultura jest ponadczasowa i absolutnie niezależna od nikogo. Nikt z żyjących nie jest w stanie jej sobie podporządkować lub trwale zniewolić. To taka gwarancja ludzkiego trwania i rozwoju zarazem – jest zastępcą, a może nawet samym pośrednikiem Boga; jest bankiem ludzkiego trwania. Nikt jej nie widział, ale wszyscy wiedzą, że istnieje, bo ów filtr jest racjonalny i doświadczalnie uchwytny. Jej istnienie, to nie kwestia wiary, interpretacji filozoficznej lub czyjejś woli. Ona jest wagą, zegarem i sprawiedliwością oraz jedynym w życiu ludzkości, prócz Boga, stałym punktem odniesienia. Jeżeli straci swoją niezależność - ginie.

Kultura najpierw dopuszcza wszystkie interpretacje i życiowe opcje, pozwala im pożyć, czasami rozwinąć się, ale tylko po to, aby jako dojrzałe zjawisko przepuścić przez siebie, móc ocenić i odżywić się tym, co wartościowe, a potem wydalić to wszystko, co zbędne. I trwać dalej. To ona decyduje prawie o wszystkim, bo jest pamięcią i energią. Ona decyduje, że powstają i upadają wielkie teorie, wielkie narody i cywilizacje. Powstają z nadzieją, ale upadają bez niej, zazwyczaj krwawo. I nie jest to jej wina, lecz samotności i zagubienia człowieka, który porwany przez wielkie panta rei, za wszelką cenę chce zatrzymać bieg i czas w miejscu, myśląc, że w ten sposób uda mu się osiągnąć życie wieczne i nieuszczuplony stan majątkowy.

Ale interesy człowieka i kultury nie są zbieżne. Mimo to, człowiek tworzy ją bezwiednie, jak pierworodny nakaz Pana Boga lub niewolniczą pańszczyznę na polu Najwyższego. W tej kwadraturze koła komunizm się nie rozwinie i nic gorszego się nie narodzi. Ale z pomocą przychodzi sztuczna inteligencja, która stała się nowym objawieniem i jednocześnie teoretycznym przedłużeniem ludzkich możliwości.

Lecz cóż, w tej konfiguracji okazuje się, że kultura też jest zmienna, a jedynym zjawiskiem stałym wydaje się ów filtr, który wciąż oddziela to, co możliwe od tego, co niemożliwe. Sztuczna inteligencja teoretycznie powala człowiekowi poszybować daleko poza jego wyobrażenia, ale praktyka dnia codziennego może okazać się bardzo prozaiczna – po prostu filtr się zapcha i człowiek stanie się kolejny raz narzędziem i ofiarą własnego dążenia do boskości. Odebranie kulturze tlenu, zawsze prowokuje wojnę, która prostuje ludzkie meandry i ślepe zapędzenia. I tak toczy się świat, wbrew ludzkim interesom, ale zgodnie z własną odwieczna i wciąż nieuchwytną logiką, z którą człowiek walczy chcąc ukraść ją dla siebie. Taki jest człowiek i taka jest kultura.