Analiza stanu zbiorników zarządzanych przez RZGWW/Tauron - powódź 2024

Polskę nawiedziła klęska powodziowa. Oprócz czynienia zarzutów w stosunku do rządu i samego premiera - Donalda Tuska, który w momencie gdy cały internet od kilku dni złowieszczo przestrzegał przed powodzią uspokajał i radził nie panikować, wielu Polaków zaczęło zastanawiać się czy Wody Polskie, wraz z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej we Wrocławiu także prawidłowo przygotowały się na klęskę żywiołową.

Chodzi głównie o zarzuty braku przygotowania odpowiednich rezerw powodziowych na zbiornikach. Dodatkowo - wobec trwającej wcześniej suszy na polskich rzekach - pojawiły się zarzuty i teorie spiskowe, dotyczące celowego gospodarowania stanem wód w taki sposób, aby wzmocnić przekaz ekologów straszących pożarem planety.
Pierwsze wątpliwości, które w sposób udokumentowany - w postaci pytań i oficjalnych odpowiedzi - pojawiły się na ]]>portalu NowinyNyskie.com.pl]]> 13 września. Portal przeanalizował dane z raportów i zauważył, że w newralgicznym momencie przed powodzią sytuacja dotycząca przepływu na zbiornikach jest absurdalna na wielu zbiornikach. Zamiast przygotowywania rezerwy na transformację czoła i podstawy fali okazało się, że dopływy do zbiorników były większe niż odpływy. Na zadane przez portal w tym kontekście pytania dotyczące rezerwy Jarosław Garbacz, rzecznik RZGW we Wrocławiu odpowiedział w sposób następujący:
Aktualnie nie ma takiej potrzeby. Każdy zbiornik funkcjonuje w oparciu o konkretne instrukcje gospodarowania wodami. Obecnie zbiornik Nysa może pomieścić dodatkowo 76 mln m3 wody, co odpowiada 136% wymaganej pojemności powodziowej.

Co było później? Wiemy - wody było tak dużo, że przelewała się w sposób niekontrolowany przez zbiorniki. Dochodziło także do uszkodzeń na skutek zbyt dużej ilości wody przyjętej przez zbiorniki.

Kolejne pytania, dotyczące braku przygotowania odpowiednich rezerw ]]>zadał 17 września, czyli już po przejściu czoła fal, dziennikarz portalu Buisness Insider]]>. W swoim artykule powołał sie na portal NowinyNyskie.com.pl i zadał podobne pytania. Postawił tezę, że rezerwa była za niska i można było w nich zebrać jeszcze dużo powodziowej wody i ograniczyć skalę zniszczenia.

Aby zweryfikować sytuację należało bardziej szczegółowo przeanalizować dane - podjąłem się tego.

Na podstawie danych z raportów dostępnych publicznie ]]>na stronie RZGWW]]> sporządziłem tabelę oraz wykresy. Na samym początku pragnę zwrócić na uwagi, znajdujące się na samym dole tabeli - są one kluczowe dla zrozumienia danych oraz ich wizualizacji. Niestety w raportach ani w publicznie dostępnych danych nie mogłem znaleźć minimalnego poziomu piętrzenia dla zbiorników, który odgranicza strefę martwą zbiornika - jest to poziom najniższy, umożliwiający nadal prawidłową pracę zbiornika. Wydaje się, że dla szacowania maksymalnych potencjalnych rezerw jest to poziom dość istotny.

Tabela zbiorcza 










Wnioski?
Od razu zaznaczam, że nie jestem żadnym specjalistą od gospodarki wodnej. Każdy zbiornik ma faktycznie swoje indywidualne instrukcje, i charakterystykę (krzywą powierzchni czy objętości), dodatkowe funkcje (elektrownie, ujęcia wody, rekreację, rybołówstwo), a w nauce inżynierii istnieją różne - mniej lub bardziej efektywne metody zarządzania w razie powodzi. Postaram się jednak przedstawić wnioski na które wpadłem. Być może błędnie?

1. Prawo nakazuje w instrukcjach gospodarowania wodami w zbiornikach uwzględnić okresy normalnego, użytkowania, suszy i powodzi. (]]>par. 3 rozporządzenia]]>). Patrząc na utrzymywane rezerwy nie widzę tego wszędzie, w każdym okresie. Szczególnie rzuca się okres suszy, poprzedzający powódź (jeszcze na początku września media donosiły o suszy). Dlaczego nie można było zrzucić więcej wody, uzyskując więcej rezerwy w zbiorniku na powódź? W wielu zbiornikach poziomy wody są prawie identyczne. Tymczasem w latach wcześniejszych zdarzały się dla wielu zbiorników RZGWW o wiele niższe poziomy (większe rezerwy powodziowe). Z kolei rezerwy Tauronu, za wyjątkiem Plichowic - są cały czas takie same. Czy jest to spowodowane charakterystyką tych zbiorników?
2. Widać wyraźne różnice w poziomach/rezerwach wody dla zbiorników pod  zarządem RZGWW, a Tauron. W zbiornikach Tauronu widać od 10 września zauważalną tendencję przygotowywania większej rezerwy (szczególnie Plichowice, Złotniki). Dla zbiorników RZGWW nie widać tego w ogóle. Niektóre zbiorniki nawet zwiększają swoje poziomy wody, co nie powinno mieć miejsca. Z pewnością obu zarządców zbiorników podeszło do powodzi odmiennie. Powinno to wyglądać zdecydowanie inaczej, tym bardziej, że tego rodzaju podmioty powinny odpowiednio wcześniej dysponować prognozami i reagować. Tu zadziało się to zdecydowanie za późno. To widać.
3. Dla części zbiorników (RZGWW) widać gospodarowanie wodą na wypadek suszy. Nie widzę tego w zbiornikach Tauron - być może ze względu na elektrownie? Na takie okresy woda powinna być gromadzona podczas normalnych okresów i większe ilości powinny być zrzucane podczas suszy aby nie dochodziło do wysychania rzek.
4. Nie mam niestety informacji na temat poziomów minimalnych piętrzenia. Nie mogłem nigdzie znaleźć informacji jakie są przeciwskazania aby schodzić do tych poziomów, w szczególności w sytuacjach krytycznych, takich jak powódź 1000 letnia, czy 100 letnia. Czy ktoś wie?

Staram się specjalnie nie wymądrzać, bo czytałem dziś jakieś opracowania na temat gospodarowania wodą - pełne różnych standardowych, przydatnych współczynników, wzorów, metod jednej uczelni czy innej. Ale wydaje mi się, że pewne rzeczy widać gołym okiem.

Jakie jest Wasze zdanie? A może jest jakiś specjalista od gospodarki wodnej? Gdyby ktoś był chętny, to mogę przesłać plik ze źródłowymi danymi.
Na wykresach rozdzielczość czasu nie jest liniowa - trzeba to uwzględniać przy analizie. Można by było zasilić wykresy większą ilością danych aby uzyskać tę liniowość.