Zmarł Sołżenicyn

Gdybyśmy przyłożyli miarkę "przyjaciół Moskali" do kilku wielkich nazwisk, to zostałoby nam niewiele.
Polaków nie znosił Dostojewski, a w "Zapiskach z domu niewoli" polscy panowie na zesłąniu są odrażającymi i irytującymi typkami. Nie znosił nas, "zeuropeizowanych kuzynów" Bułhakow, co łątwo wyczytać z "Zapisków na mankietach".
Dla mnie i myslę, że dla wielu, "Archipelag" jest jednak dziełem monumentalnym (kurna, nie boję się tego słowa), na którym da się budować podstawy światopoglądu antykomunistycznego. Są tu przykłady, są dowody, są ludzkie losy (gigantyczna dokumentacja!), są cytaty z Ojców Komunizmu i literackich podajłapów, jest wściekłość i pasja. Nikt lepiej zjawiska sowietyzmu nie opisał, niż aresztowany i zesłany oficer Armii Czerwonej.
Czytałem "Archipelag" kilka razy. Poważnie. Do dzis pamietam sytuacje i słowa.
Nie obchodzi mnie, kto sobie Sołżenicyna zawłaszcza, zniosę, że był Wielkorusem. To jednak lektura obowiązkowa (obok, oczywiście Herlinga-Grudzińskiego, Czapskiego i innych, choćby Aleksandra i Oli Watów, ich dwojga oczywiście z większym dystansem).

Wbrew mojemu nickowi nie mam żadnych związków z Ukrainą (Gogol był Ukraińcem, choć zrusyfikowanym) ani z Rosją. Kultura rosyjska częsciej mi się kojarzy z Aleksiejem Tołstojem niż Lwem Tołstojem, a nieraz z Dostojewskim i Bułharynem (i jeden, i drugi to najgorsza swołocz - zrusyfikowani Polacy, zaprzańcy, a Tadeusz Bułharyn to wręcz agent...). Nawet podziwiając Puszkina, nie mogę mu zapomnieć wiersza "Oszczercom Rosji".

No, ale to tytułem wytłumaczenia, żebyś zbyt łatwo mnie nie osądzała: wiadomo, Rewizor - facet nie przypadkiem wybrał takie pseudo. Żeby wszystko było jasne: wybrałem je dla jaj, z przekory, że niby zjawia się taki tajemniczy przybysz i robi otoczenie w konia. Tylko tyle i na tym koniec. Żadnych podtekstów.

A teraz do rzeczy. Strasznie wkurzyły mnie niektóre Twoje opinie o Sołżenicynie: "...był to nacjonalista i wielki propagator wielkiej Mateczki Rasiji (...)Sołżenicyn przecież był piewcą tej wielkiej Rasiji! Tej buty i pogardy dla podwładnych!"

Prawdą jest tylko tyle, że był piewcą Wielkiej Rassiji. Każdemu wolno być piewcą własnej ojczyzny: taki sam był Kipling, Sienkiewicz, Whitman i kto tam jeszcze. Nie wolno jednak stawiać znaku równania między patriotyzmem czy nacjonalizmem, mniejsza z tym - i obrzydliwym systemem politycznym ukochanej przez człowieka ojczyzny. Można kochać Niemcy i nienawidzić pruskiego militaryzmu. Można być rosyjskim nacjonalistą i gardzić systemem wewnętrznej i zewnętrznej przemocy.

Jest grubym uproszczeniem, że Sołżenicyn wielbił carat z jego uciskiem narodowym i imperializmem, z knutem, tiurmami i pogardą dla ludzi. To po prostu nieprawda. Był gorącym rosyjskim patriotą, który wierzył w misję historyczną Rosji i sądził, że zechcą połączyć z nią swoje losy także Polacy, Białorusini, Ukraińcy, Czeczeni i Litwini. Mylił się, ale czy nie znasz Polaków, którzy sądzą, że zechcą z nami wiązać swoje losy Białorusini, Ukraińcy, Litwini? Też są u nas tacy - i co z tego? Ani Sołżenicyn nas nie chciał podbijać, ani Polacy nie wybierają się na Kijów czy Wilno.

Nie wolno wrzucać Sołżenicyna do jednego worka z "obrusitielami" w rodzaju Puszkina (tak, tak...),Apuchtina i wsiakoj swołoczy. Sołżenicyn należy do zupełnie innej odmiany Rosjan - do ludzi, których podziwiam i szanuję, czasem nawet bardziej od niektórych moich rodaków. Mogę wymienić nazwiska czcigodnych Rosjan - na przykład Rylejew, Łunin, Wiaziemskij, Turgieniew, Czechow... Mógłbym z pamięci wyliczyć i sto takich nazwisk, ale czy to potrzebne?

Każdy z tych rosyjskich patriotów marzył o Wielkiej Rassiji - ale nie tej, która kojarzy się nam z kozakami, Sybirem i Cytadelą. Każdy z nich na swój sposób udowodnił, że nie zegnie karku przed autokratyczną władzą i że nie ma nic wspólnego z czynownikami, którzy gnębili nie tylko Polaków czy Gruzinów, ale i mieszkanców Petersburga, Tweru i Samary.

Sołżenicyn bardzo wiele w swym życiu wycierpiał i choćby z tego powodu nie zasłużył sobie na tak jednowymiarową ocenę. Cieszę się, że są Rosjanie, którzy widzą w nim wzorzec nacjonalizmu. Oby umieli uszanować wielkość myśli tego człowieka. Na razie bardzo brak im pozytywnych postaci, na których mogliby budować inną patriotyczną tradycję: nie tę Nikołajewsko - Leninowsko - Putinowską, ale Rosji z ducha Łunina i Sołżenicyna. Pomagajmy im w tym - w naszym własnym, polskim interesie.

Rewizor