Akademicy z wyklętą przeszłością

W marcu otaczamy szczególną pamięcią żołnierzy niezłomnych w walce o niepodległą Polskę, a wyklętych przez komunistycznych instalatorów systemu zniewolenia. Rzadko się jednak przypomina ówczesnych lub przyszłych akademików, którzy zaangażowali się w tej walce, gdy ogromna część elit skłaniała się ku współpracy przy budowie podobno najlepszego z systemów. W Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych na budynkach uczelnianych na ogół nie wiszą fl agi narodowe, władze akademickie nie składają kwiatów pod tablicami czy pomnikami pamięci akademików wyklętych. Na przykład w Krakowie jest tablica poświęcona pamięci ofiar procesu WiN/PSL z 1947 roku, do których należeli tak znani akademicy, jak: Karol Starmach, Karol Buczek, Henryk Münch, Eugeniusz Ralski. Tablica jest objęta niepamięcią władz rektorskich Krakowa, a przecież to rektorzy krakowskich uczelni przyczynili się do ich skazania.

 Częściej akademicy pamiętają o Zygmuncie Baumanie, który jako oficer KBW wsławił się ściganiem żołnierzy wyklętych. Natomiast Paweł Jasienica, wybitny historyk i adiutant sławnego „Łupaszki”, dowódcy V Brygady Wileńskiej AK, był represjonowany zarówno w czasach stalinowskich, jak i po odwilży, a do końca życia inwigilowany, także przez swoją żonę.

Żołnierzem III Wileńskiej Brygady AK, widocznym na słynnych zdjęciach w Turgielach z Romualdem Rajsem „Burym”, był Józef Surowiak „Bohdan”, późniejszy profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i dziekan Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi (1975–19 81). Aresztowany przez bezpiekę w 1948 roku, więziony był do 1954 roku, ale w IPN jest jego teczka kandydata na TW i są podejrzenia, że mógł przyczynić się do aresztowania „Burego”.

Jako historyk wyklęty przeszedł do historii antymarksista Henryk Wereszycki, który w okresie odwilży z kolei pomógł w karierze akademickiej słynnemu kurierowi i konspiratorowi Wacławowi Felczakowi, przez kilka lat więzionemu w czasach stalinowskich. Natomiast akademicy, wyklęci przez reżim Jaruzelskiego, nie zawsze mogli liczyć na pomoc beneficjentów transformacji.