Siedem matek Yoko Tawady

YOKO TAWADA

Siedem historii siedmiu matek

Kobiety w wieku

pięćdziesięciu lat są najpiękniejszymi istotami żywymi wśród ludzi. Gdyż ludzie w ogóle w porównaniu z żółwiami, lisami lub innymi zwierzętami wyglądają obrzydliwie; jest to zatem pewnym cudem, że te kobiety mimo swej ludzkiej egzystencji coraz dalej są w stanie rozwijać swoje piękno.Normalnie młodsze kobiety i mężczyźni nie chcą się przyznać, że często są zafascynowani pięćdziesięcioletnimi kobietami. Albo powiadają, że to jest tylko macierzyńskość, co ich tak pociąga. Lecz większość pięknych kobiet w tym wieku nie ma dzieci, i one w rzeczy samej nie są macierzyńskie. Wydaje się wprawdzie, że grają one wobec kogoś rolę matki. Ale to nie znaczy, że są one macierzyńskie. Raczej uzyskują one dzięki temu coś dziewczęcego, bowiem jest to typowe dla dziewczyny, że gra ona rolę matki.

W moim dotychczasowym życiu matki odgrywały ogromną rolę. Nie mam na myśli cielesnej matki, lecz siedem innych matek: Macochę, macicę, promotorkę, macicę perłową, znamię, matkę Ziemię i samotność.

MACOCHA

Każdy człowiek będąc dzieckiem myślał wiele razy, że być może jego matka nie jest jego prawdziwą matką, lecz macochą. Ta insynuacja wynika z pewnej wiedzy, która nie jest już dostępna dorosłym: Co było w brzuchu matki, nie może już być tym, co teraz określa się jako JA. Tam bowiem był całkiem inny świat niż tu. Tak jak po śmierci nie można pozostać tym samym, nie można być tym samym przed i po narodzinach. Zatem każde dziecko, które się urodziło, jest falsyfikatem. Jedno dziecko przy narodzinach idzie na zatracenie, a rodzi się drugie dziecko. To jest / jestem JA.

MACICA

Staram się tak urządzić moją pracownię, żeby upodobniła się do macicy. Bowiem — pisząc — znajduję się w pewnej macicy. Równocześnie moja macica znajduje się w moim ciele, dlatego staję się membraną między matką zewnętrzną a matką wewnętrzną.

Na wewnętrznej ścianie macicy znajdowały się notatki. Musiałam się od nich oddzielić, gdy przyszłam na świat. Pismo, którym były zapisane te notatki, na świetle staje się nieczytelne, tak że z tego świata nie można go odczytać. Ale czasami wyobrażam sobie, że mam niewyraźne wspomnienia tych notatek, i bez nich nie mogę napisać żadnego wiersza. Jest to mozolną pracą, przypominanie sobie o nich. Kiedy moja pracownia upodobni się do macicy, ta praca wyda mi się trochę lżejsza.

PROMOTORKA

To, co fascynuje mnie w obrazie matki, nie ma nic wspólnego z naturą ani z rodziną. Ma raczej do czynienia z pewną przestrzenią, z której powstają i mogą rozwijać się myśli i obrazy. Powietrze w tej przestrzeni ma gęstą, materialną jakość jak woda w macicy. Stąd często tego, co żyje w tej przestrzeni, nie można odróżnić od samej przestrzeni. W tym sensie promotorka jest praformą matki.

Obecnie nie każda doktorantka jest zobowiązana do promowania się u swego promotora; może bowiem zdecydować się na promotorkę. I to jest także lepsze dla tych, którzy pozostają przy swym promotorze. Wówczas mogą być pewni, że czynią to dobrowolnie.

Na przykład nie mogłam już myśleć i pisać pod ojcowską strażą, która mnie pilnowała, kontrolowała i oceniała. Rzecz zrozumiała sama przez się, że istnieją także kobiety, które funkcjonują jak straż ojcowska.

Najchętniej pracuję w pewnej macicy, która ma dwoje drzwi: jedne wiodą do świata umarłych a drugie zaś do świata czystego języka.

MACICA PERŁOWA

Macica perłowa jest materiałem oddzielonym od perłopława, z którego tworzy się wewnętrzna warstwa skorupki i ewentualnie perła. To znaczy, perła powstaje w takiej matce, która jest wydzielana na zewnątrz. Zatem nie płód, lecz wydzielina tworzy tę kosztowność, którą uznaje się za perłę.

ZNAMIĘ

Znamionami są plamy na skórze pochodzące z okresu, gdy jeszcze żyło się w macicy. Gdyby pismo na wewnętrznej ścianie macicy i znamię dziecka były połączone, wówczas być może powstałby z tego jakiś czytelny tekst. Aliści ludzka skóra nigdy nie trafia ponownie na wewnętrzną ścianę macicy.

Może się jednak zdarzyć tak, że część tego pisma pojawia się później na skórze dorosłych. Otrzymuje się nowe znamiona, które wyglądają nieomal jak litery, albo pewnego dnia stare znamiona niespodziewanie zaczynają rosnąć i stają się czytelne. Jest to niebezpieczne dla życia — powiedział mi mój dermatolog — kiedy znamiona zaczynają się powiększać. Z tego powodu można umrzeć.

Na co?

MATKA ZIEMIA

W odróżnieniu od ojczyzny matka Ziemia nie zna kresu. Można opuścić swoją ojczyznę albo zastąpić ją innym krajem, ale nie matkę Ziemię.

Ludzie są wydzieliną matki ziemi. Są przez nią wypluwani a potem znowu połykani. Rzemieślnik, Amerykanka, dziecko, lampa, grusza, zając, chrząszcz, książka, kot, drzewo: wszystkie te rzeczy są uczynione z tej samej matki Ziemi i stąd do wymienienia. Tylko język rozdziela je od siebie.

SAMOTNOŚĆ

Dusza jest najsamotniejszą matką świata. Rodzi ona bowiem wiele wyrazów i umiera samotnie. Słowa te nie są nawet smutne, kiedy umiera dusza. Ona musi umrzeć w zupełnej samotności bez języka.

Samotność jest matką duszy. Kiedy człowiek jest osamotniony, wnet zaczyna prowadzić rozmowy z samym sobą. Wymyśla sobie przy tym pewną postać, która zawsze do niego należy. Tę postać prawdopodobnie określa się jako duszę.

Matka jest duszą samotności.

Przełożył Andrzej Pańta

Yoko Tawada urodziła się w 1960 r. w Tokio. Od 1982 r. mieszka w Hamburgu. Studiowała literaturoznawstwo w Tokio i Hamburgu. Literacka nagroda promocyjna miasta Hamburga w 1990 r. Nagroda literacka Gunzô-Shinjin Bungaku Shô (Japonia) 1991, AkutagawaShô 1993, Lessing–Förderpreis 1994.

W formie książkowej opublikowała: Tylko tam gdzie jesteś niczego nie ma, 1987, Kąpiel, 1989, Gdzie zaczyna się Europa, 1991, Sanninkankei (po japońsku), 1992, Obce z puszki, 1992, Inumukoiri (po japońsku), 1993, Arufabetto no kizuguchi (po japońsku), 1993, Gość, 1993, Żurawia maska promieniująca nocą, 1993, Mątwa na podróż, 1994.

W Polsce jej utwory ukazywały się w FA–arcie, Pograniczach, Kartkach, Kresach.