Znaczenie polskich lasów w ekosystemie

W ramach naszej akcji, „Ratujmy polskie lasy”, która nadal trwa – uznałem za stosowne podejść do lasów od strony naukowej, ale w taki sposób, by nie „bombardować” Czytelników nadmiarem liczb i nie zanudzać terminami fachowymi oraz informacjami trudnymi do przyswojenia. Postarałem się przedstawić w sposób jasny i zrozumiały znaczenie polskich lasów w ekosystemie i jaką rolę pełnią one dla przeciętnego Kowalskiego. Stąd też ufając, że mój dość krótki artykuł nie zanudzi Was Drodzy Czytelnicy – zachęcam do jego przeczytania.

Wstęp

     Myślę, że nie trzeba nikogo przekonywać, że lasy w istotny sposób wpływają na ochronę środowiska. Że pełnią również funkcje ochronne i społeczne. Pełnią też funkcję wiatrochronną, bowiem zmniejszając kilkakrotnie siłę wiatru – osłaniają osiedla ludzkie i uprawy rolne. Upiększają krajobraz i tereny wypoczynku ludności. Istotne znaczenie mają nawet najmniejsze skrawki lasu rozrzucone wśród pól czy zadrzewienia śródpolne, będące np. miejscem lęgów ptaków niszczących szkodliwe owady upraw rolniczych.

   Znacząca jest funkcja produkcyjna lasów, która w Polsce pod zarządem Przedsiębiorstwa „Lasy Państwowe” realizowana jest zgodnie z zasadami trwałej zrównoważonej gospodarki leśnej opracowanymi w aktach prawnych i stosownych zarządzeniach resortowych. Pominę tu zapisy prawne, ponieważ chciałem się tu skupić na temacie zawartym w tytule, a więc na roli lasów, patrząc na nie pod kątem  fizycznym, chemicznym i biologicznym.

1. Lasy ochronne

     Mamy w Polsce również takie lasy, które pełnią rolę lasów ochronnych.  Za lasy chronione uchodzą te lasy, które:
–  zabezpieczają glebę przed zmywaniem gruntu, zatrzymują usuwanie się ziemi czy też powstrzymują obrywanie się skał i lawin błotnych (na obszarach o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu, a szczególnie w obszarach górskich);
–  regulują zależności hydrologiczne w tzw. zlewniach i na obszarach odwadnianych przez rzeki (wododziały);
–  zapobiegają powstawaniu lotnych piasków lub znacznie ograniczają ich rozprzestrzenianie się;
–  są drzewostanami nasiennymi i roślin podlegających ochronie;
–  są ostoją gatunków zwierząt chronionych;
–  służą celom przyrodniczo-naukowym;
–  mają szczególne znaczenie dla obronności i bezpieczeństwa kraju;
–  znajdują się w granicach administracyjnych miast, a także w odległości do 10 km od granic miast liczących powyżej 50 tys. mieszkańców;
–  są położone w strefach ochronnych wokół sanatoriów i uzdrowisk, chroniąc lokalny, szczególnie korzystny dla rehabilitacji i kuracji mikroklimat tych uzdrowisk. 

   W Polsce lasy chronione stanowią 49,4 procent, czyli 3,4 milionów hektarów całego areału leśnego w naszym kraju. A ciekawostką jest to, że nasze lasy chronione stanowią aż 36 procent wszystkich lasów w Europie Środkowo-Wschodniej. Prawda, że ta proporcja daje wiele do myślenia? Oznacza to, że ponad 1/3 areału lasów chronionych znajduje się w Polsce, a niespełna 2/3 w pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Skoro lasy zakwalifikowane do chronionych i zarządzane przez Przedsiębiorstwo Lasy Państwowe odgrywają tak ważną rolę, to niewyobrażalna jest ich sprzedaż, bowiem skutki dla ekosystemu będą tragiczne.
 

2. Właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne lasów  

2.1. Właściwości retencyjne lasów

   Lasy mają ogromny wpływ na obieg wody w zlewni rzecznej. To one wpływają na:
–  zmniejszenie zagrożeń powodziowych;
–  łagodzenie skutków suszy dzięki zdolności retencjonowania wód opadowych, (większej w porównaniu z gruntami rolnymi);
–  poprawę jakości wód przepływających przez ekosystem.

   Magazynowanie wody opadowej przez zasoby leśne (retencja) jest szczególnie istotne w sytuacji, gdy występuje tendencja przekształcania się obszarów w step. Owo stepowienie najczęściej jest skutkiem zmian klimatycznych (oczywiście w bardzo wydłużonym czasie), a także rozwój infrastruktury gospodarczej. Ponieważ większość obszarów leśnych posiada łatwo przepuszczalne grunty – ich zdolność retencyjna jest bardzo wysoka. Zatem las przyczynia się do zwiększania opadów atmosferycznych i tworzenia się osadów mgielnych. Zmniejsza się w nim także parowanie z powierzchni gruntu, ponieważ korony drzew stanowią „parasol” przeciwsłoneczny, tym samym uniemożliwiają wysokie nagrzewanie się gleby leśnej. Stąd ta gleba zawdzięcza swoją porowatość, nagromadzenie się próchnicy w ściółce oraz korzeni wchodzących głęboko w grunt, a także ma świetnie rozwiniętą faunę glebową.

   Dla przykładu, według wyników badań – las liściasty o powierzchni 10 000 ha zatrzymuje, a następnie oddaje do środowiska około 500 000 m³ wody, a więc chroni glebę i zamieszkały teren przed erozją i powodzią. Jest naturalnym zbiornikiem retencyjnym, filtrem i magazynem czystej i zdrowej wody.

   Lasy porastające stoki gór mogą zatrzymać ogromną ilość wody, bowiem leśne, górskie gleby i ściółka leśna są chłonne jak gąbka i w czasie intensywnych opadów atmosferycznych czy też topnienia śniegów – zatrzymują wiele wody. I co się z nią dalej dzieje? Otóż lasy oddają ją potem sukcesywnie przyrodzie w małych „porcjach”. Dzięki temu – nie wszędzie w górach czy na pogórzu trzeba budować kosztowne tamy czy zbiorniki retencyjne, by ochroniły zamieszkane tereny przed powodziami.

   Muszę tu przywołać dramatyczny przykład, jaki mieliśmy w Polsce w czasie tzw. powodzi stulecia w roku 1997. Wówczas na pozbawionych drzew obszarach stoków naszych pięknych gór Sudetów spływały ogromne masy wody na skutek obfitych opadów atmosferycznych. Zaczęły one siać spustoszenie w dorzeczu dolnej Odry. Późniejsze badania tego kataklizmu wskazały, że skutki byłyby co najmniej o 40% mniejsze dla mieszkańców zalanych terenów, gdyby zadziałała „zapora leśna”.   

2.2. Mała retencja

   Mała retencja w lasach ma na celu zatrzymanie jak największej ilości wody w jej powierzchniowym i przypowierzchniowym obiegu. Występuje na wskutek technicznych i nietechnicznych zabiegów:
–  zabiegi techniczne, to: budowanie małych zbiorników wodnych, jazów i zastawek;
–  zabiegi nietechniczne, to: zalesienia, zadrzewienia, obsiew roślinami pasów ochronnych, stawy i mokradła.

2.3. Lasy i ich powiązanie z dwutlenkiem węgla i tlenem

   Lasy są świetnym reduktorem CO2 w atmosferze, albowiem posiadają zdolność jego akumulacji.  Długie i żmudne badania naukowców wykazały, że jeden hektar lasu o przeciętnej strukturze drzewostanu zdolny jest wchłonąć rocznie od 140 do 250 ton CO2. Nie ma na świecie drugiego takiego naturalnego reduktora CO2, który miałby tak dużą zdolność redukcji tego gazu.

   Wyróżnia się tu dwa kierunki działań tej redukcji:
–  magazynowanie węgla w lesie,
–  produkowanie bioenergii z dendromasy.

   2.3.1. Magazynowanie węgla w lesie

   Drzewa i rośliny pobierają CO2 z atmosfery w procesie fotosyntezy, w wyniku którego wydzielają tlen. A co się dzieje z węglem zawartym w dwutlenku węgla? Drzewa magazynują go w postaci materii organicznej, tym samym częściowo uwalniają atmosferę od jego obecności, co jest bardzo korzystne dla ziemskich organizmów żywych. Jest oczywistością, że im więcej zalesień, tym mniej węgla w atmosferze, ale proces absorpcji węgla trwa tylko w czasie wzrostu i akumulacji biomasy. Zatem jest jasne, że tylko do określonego momentu lasy i jego produkty pochłaniają CO2 z atmosfery. W Polsce szacunkowa ilość węgla związanego w biomasie drzewnej wynosi około 736 milionów ton.

   2.3.2. Produkowanie bioenergii z dendromasy

   W procesie spalania biomasy (z drzew i roślin) – do atmosfery powraca CO2, który był pochłaniany w czasie, kiedy te drzewa i rośliny rosły. Jeśli występuje równowaga procesów wzrastania i spalania biomasy, to przyrost masy netto CO2 jest bliski zeru jako różnica jego emisji i pochłaniania.  

   Biomasa pochodząca z terenów zalesionych może być produkowana celowo, a więc w charakterze plantacji energetycznych. Tak więc bioenergia wytwarzana jest z sortymentów drzewnych, odpadów powstających w trakcie operacji wykonywanych w ramach gospodarki leśnej i przemysłowego przerobu drewna. Biomasa może być wykorzystywana bezpośrednio jako źródło energii cieplnej lub zamieniana na gaz, energię elektryczną lub paliwa płynne.

   2.3.3. Lasy „fabryką tlenu”  

   Lasy są popularnie zwane fabryką tlenu. Chronią nas przed szkodliwym wpływem przemysłu, osłaniają glebę i wody, są ulubionym miejscem wypoczynku ludzi, są ostoją dla tysięcy gatunków roślin i zwierząt. Mnogość funkcji, które pełnią lasy, jest tak duża, że dla jasności podzielono je na dwie grupy:
–  funkcje produkcyjne, czyli ogólnie ujmując – pozyskanie drewna, zbiór płodów runa leśnego;
–  funkcje pozaprodukcyjne, których znaczenie stale rośnie do tego stopnia, że naukowcy badający znaczenie lasów dla człowieka – próbując przeliczyć je „na pieniądze” – dochodzą do wniosku, że ich wartość przewyższa wartość efektów funkcji produkcyjnych od kilku do kilkunastu razy.

   Mało kto wie, że jedna dorosła sosna produkuje tyle tlenu, że wystarcza on do życia trzech osób! Naukowcy dowiedli, że jedna 60-letnia sosna produkuje w ciągu doby tyle tlenu (1350-1800 litrów), ile wynosi średniodobowe zapotrzebowanie trzech osób. Natomiast okazały 25-metrowy buk wydziela w ciągu doby 1,7 kg tlenu, zużywając przy tym 2,75 kg dwutlenku węgla.

    Patrząc od strony globalnej na zasoby tlenu naszej ziemskiej atmosfery – lasy Ziemi zaspokajają połowę zapotrzebowania na tlen wszystkich ludzi i zwierząt, produkując go rocznie aż 26,6 miliarda ton. Natomiast jeden hektar lasu produkuje nawet 10-krotnie więcej tlenu, niż taka sama powierzchnia użytków rolnych.
 

 2.4. Inne znaczące funkcje lasów dla człowieka

   W powietrzu leśnym w 1 m³ jest od 46 do 70 razy mniej organizmów chorobotwórczych niż w powietrzu na terenie aglomeracji miejskich. Dzieje się to za sprawą olejków eterycznych wydzielanych przez drzewa, zwłaszcza przez drzewa iglaste. Ciekawostką jest to, że naukowcy odkryli w tych olejkach około 1500 substancji chemicznych, działających bądź bakteriobójczo, uspokajająco czy przeciwzapalnie, a sosna, brzoza i jałowiec wytwarzają wokół siebie strefę (od 3 do 5 metrów) wolną od bakterii. To właśnie aromaterapia – jako dziedzina medycyny zajmuje się leczeniem schorzeń za pomocą tychże olejków eterycznych, ze wskazaniem na te, które wytwarza sosna i jałowiec.
  Drzewa wydzielają do atmosfery substancje bakteriobójcze, które bakteriolodzy nazwali fitoncydynami. To między innymi fitoncydy sosny leczą gruźlicę, a substancje wydzielane przez dęby zabijają bakterie dyzenterii. Natomiast igły jodły są bardzo przydatne w leczeniu dyfterytu.
  Badania wykazały, że 1 hektar lasu świerkowego jest w stanie zatrzymać w drodze do naszych płuc około 30 ton pyłu. Natomiast 1 hektar lasu bukowego zatrzymuje nawet 65 ton pyłu.
  Las działa także jako ekran dźwiękochłonny. Jeśli ściana lasu jest przy trakcji komunikacyjnej – las jest w stanie obniżyć hałas do poziomu 18-25 decybeli.

   Zatem patrząc na znaczenie naszych polskich lasów – niech konkluzją będzie moje następujące zdanie:

jeśli komuś z platformersko-peselowej swołoczy świta w jego chorym umyśle zabór i sprzedaż polskich lasów obcym, to jestem gotów takiej wszy pokazać, gdzie jest jej miejsce w szeregu insektów, którą potraktuję... azotoxem.

Przyłącz się do akcji obrony naszych lasów:  http://ratujlasy.niepoprawni.pl/

___________________________   
Posiłkowałem się:
]]>http://www.odr.pl/ekologia-i-rodowisko/ochrona-rodowiska/514-jak-wazna-role-dla-srodowiska-spelnia-las]]>
Opracowania własne