O naszym matriksie jeszcze inaczej

Chyba niewiele jest wpisów w NP na tematy ściśle naukowe. Ale warto czasem zajrzeć i w te dziedziny, w których nawet najgłośniejsi politycy przestają być kompetentni. Zwłaszcza że można tu zdobyć wiele praktycznie wykorzystywalnej wiedzy.
Na pewno nie tylko fachowcy, ale praktycznie wszyscy słyszeli o wspaniałych, olbrzymich zwierzętach - dinozaurach, które po wielu milionach lat rozwoju zaznały globalnego kataklizmu i wyginęły na skutek "wielkiego wymierania". Na temat tej - i innych w geologicznych dziejach Ziemi - historii napisano nie tylko tysiące puhblikacji ale spopularyzowano ją także w ciągu ostatnich trzydziestu lat we wszelkich możliwych produkcjach popularnonaukowych literackich, kinowych,
telewizyjnych...
Na ten cel wydano miliardy dolarów oraz zarobiono na nim również miliardy dolarów. Teza o wielkim impakcie w rezultacie którego dinozaury (i wiele innych grup zwierząt) wyginęły jest popularyzowana i wykorzystywana komercyjnie przez ostatnie trzydzieści lat od przedszkola po uniwersytety trzeciego wieku.
Rzecz zaczęła się w zasadzie w 1980 roku. Wtedy to w znajdującym się na szczytach rankingów popularności czasopiśmie "Science" ukazał się kilkunastostronicowy zaledwie artykuł czworga autorów: Luisa W. Alvareza, Waltera Alvareza, Franka Asaro oraz Helen V. Michel. Warto wiedzieć że tylko jedna osoba (Walter Alvarez) była wśród nich zatrudnina w instytucji zajmującej się geologią; pozostałe związane były z Lawrence Berkeley Laboratory; wśród nich Luis W. Alvarez, członek
wielu stowarzyszeń naukowych, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1968. Publikacja która stała się później nieomal biblią wszystkich badaczy postulujących obecność w historii geologicznej Ziemi nie była jednak wolna od podstawowych błędów i na dobrą sprawę stanowiła przykład jak nie należy pisać prac naukowych z tej dziedziny geologii. Data jej powstania jest trochę nieprzypadkowa: w 1977 roku pracownik koncernu naftowego Peter Vail wraz z kolegami opublikował podstawy tak zwanej stratygrafii sejsmicznej której założenia stały się z kolei podstawą tak zwanej stratygrafii sekwencji. Nie wnikając w szczegóły i historię rozwoju tych tez chciałbym tylko stwierdzić, że w praktyce cofnęły one rozwój stratygrafii do połowy dziewiętnastego stulecia wprowadzając nadmiernie uproszczone i niedostatecznie
uzasadnione merytorycznie modele. Uproszczenie to spowodowało natomiast pojawienie się wielu atrakcyjnych rozwiązań problemów stratygraficznych oraz wielu atrakcyjnych hipotez naukowych. Niestety, nie wolnych od błędów, jako że opierały się na fałszywych tezach. Było to jednak przyczyną sukcesu zarówno "naukowego' jak
medialnego tez, których pojawienie się nie miało podstaw naukowych. Co więcej, publikacja Alvareza i innych w 1980 roku była jedną z podstaw uzasadniających pojawienie się hipotezy "zimy nuklearnej" której historia - jsk i historia ludzi którzy ją stworzyli - jest jak dobra powieść sensacyjna, z wątkami szpiegowskimi, KGB, CIA a nawet "znikaniem" związanych z nią ludzi. W ten sposób publikacja stworzona przez niezbyt odpowiedzialnych ludzi wpłynęła - mimo ewidentnych błędów merytorycznych - na losy świata.
Dlaczego o tym piszę?
Uważam, że naturalnym dążeniem człowieka - oprócz dążenia do szczęścia - jest dążenie do poznania prawdy o świecie i o nim samym. Odkrywanie zaś jest przyjemnością, radością i satysfakcją. Czasami z atrakcyjnym wątkiem materialnym. Każdy z nas ma jakiś swój osobisty obraz tej rzeczywistości. Obrazem moim była świadomość zafałszowania prawdy przez autorów przytoczonej publikacji oraz tych którzy rozwijali opublikowane tezy i dodawali własne. W tym także światowej sławy naukowców, którzy swoją karierę na nich zbudowali, lub istotną jej część poświęcili badaniu tego co chcieli widzieć, choć to realnie nie istniało. Z filozoficznego punktu widzenia popełnili grzech pychy.
Ostatnio - w grudniowym numerze polskiego wydania "National Geographic" ukazała się krótka notka wskazująca na błąd autorów publikacji z 1980 roku. W "zwykłej" sytuacji byłoby to odkrycie jakie zdarza się raz na długi czas, wpływające na dalszy rozwój nauki. Z obiektywnego punktu widzenia jest to jednak zaledwie nieśmiała sugestia powrotu do stanu wiedzy sprzed 30 lat.
Ach, ci uczeni...