07. Sitwy niemieckie w tzw. „Polsce Ludowej”- Dekrety Bieruta podstawą formalną do legalizacji b. hitlerowców za obywateli PRL.

I. Dekret Bieruta o obywatelstwie PRL dla mieszkańców byłych obszarów III Rzeszy na wschód od Odry: 

Dziennik Ustaw nr 15                       -195-                                         poz. 105 i 106

106

USTAWA

z dnia 28 kwietnia 1946 r.

o obywatelstwie Państwa Polskiego osób narodowosci polskiej zamieszakałych na obszarze Ziem Odzyskanych.

Art.1.Prawo obywatelstwa polskiego służy każdej osobie ,która przed dniem 1 stycznia 1945 r. miała na obszarze Ziem Odzyskanych stałe miejsce zamieszkania , udowodniła swą polską narodowość przed komisją weryfikacyjną (narodowościową)  i uzyskała na tej podstawie stwierdzenie swej polskiej narodowości przez właściwą władzę administracji ogólnej I instancji oraz złożyła deklarację wierności Narodowi i Państwu Polskiemu.

Art. 2. Dla osób, które nie były weryfikowane w trybie art. 1 z przyczyn zasługujących na  uwzglednienie, właściwą do stwierdzenia polskiej narodowści jest władza administracji ogólnej I instancji ostatniego miejsca zamieszkania.

Art. 3. Przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. (Dz.U.R.P nr 7, poz 44) o obywatelstwie Państwa Polskiego zachowują swą moc obowiązującą  na obszarze Ziem Odzyskanych w zakresie nie objętym niniejszą ustawą.

Art.4. Wykonanie niniejszej ustawy porucza się Ministrowi Ziem Odzyskanych.

Art.5. Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Prezydent Krajowej Rady Narodowej:

Bolesław Bierut  

w/z Prezes Rady Ministrów i Minister Ziem odzykanych:

Władysław Gomułka

II. Dekret Bieruta o obywatelstwie PRL dla mieszkańców obszarów Frei Stadt Danzig (m.in. na jego podstawie np. o przysługującym obywatelstwie PRL dla  szturmowców Selbstschuztu atakujących Westerplatte, Pocztę Polską w Gdańsku czy Gdynię we wrześniu 1939r.  i ich rodzin)

Dziennik Ustaw nr 65                       -1091-                                        poz. 377 i 378

106

DEKRET

z dnia 22 pażdziernika 1947 r.

o obywatelstwie Państwa Polskiego osób narodowosci polskiej zamieszakałych na obszarze b. Wolnego Miasta Gdańska

Na podstawie art. 4 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej i Ustawy z dnia 4 lipca o upoważnieniu Rządu o wydawaniu dekretów z mocą ustawy (Dz.U.R.P nr 49, poz. 252 )- Rada Ministrów postanawia, a Rada Państwa zatwierdza co następuje:

Art.1. Prawo obywatelstwa polskiego służy każdemu, kto przed 1 września 1939 r miał na obszarze b. Wolnego Miasta Gdańska stałe miejsce zamieszkania, udowodnił swą polską narodowość przed komisją weryfikacyją (narodowościową) i uzyskał na tej podstawie stwierdzenie swej polskiej narodowości przez właściwą władzę administracji ogólnej I instancji oraz złożył deklarację wierności Narodowi i Państwu Polskiemu.

Art.2.Osoby, które nie poddały się w trybie art. 1 z przyczyn zasługujących na  uwzglednienie, właściwą do stwierdzenia polskiej narodowści jest władza administracji ogólnej I instancji ostatniego ich miejsca zamieszkania.

Art.3.Weryfikacja dokonana w stosunku do mieszkańców b. Wolnego Miasta Gdańska przed wejściem dekretu niniejszego wg zasad ustawy z dnia 28 kwietnia 1946r. o obywatelstwie Państwa Polskiego osób narodowości polskiej zamieszkąlych na obszarze ziem odzyskanych (Dz. U. R.P. Nr 15 , poz 106) uważana jest za dokonaną zgodnie z przepisami art.1 ,chociażby zamieszkali oni na obszarze b. Wolnego Miasta Gdańska dopiero po dniu 31 sierpnia 1939 r.

Art.4. Przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. (Dz.U.R.P nr 7, poz 44) o obywatelstwie Państwa Polskiego zachowują swą moc obowiązującą  na obszarze b. Wolnego Miasta Gdańska w zakresie nie objętym niniejszym dekretem.

Art.5. Wykonanie dekrertu niniejszego porucza się Ministrom:Administarcji Publicznej i Ziem Odzyskanych w zakresie ich właściwości.

Art.6. Dekret niniejszy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Prezydent Rzeczypospolitej:

Bolesław Bierut

Prezes Rady Ministów:

         Józef Cyrankiewicz

Minister Administarcji Publicznej:

         Edward Osóbka-Morawski

Minister Ziem Odzyskanych:

         w z. Józef Dubiel

III. Dekret Bieruta o zmianie i ustalaniu polskobrzmiących imion i nazwisk dla obcych etnicznie utrwalaczy PRL.

Dekret

z dnia 10 listopada 1945 r. o zmianie i ustalaniu imion i nazwisk.[1]

Na podstawie ustawy z dnia 3 stycznia 1945 r . o trybie wydawania dekretów z mocą ustawy (Dz. U. R. P. Nr 1, poz. 1) - Rada Ministrów postanawia, a Prezydium Krajowej Rady Narodowej zatwierdza, co następuje:
 

Przepisy ogólne.
Art. 1. (1) Obywatel polski jest uprawniony do zmiany imienia i nazwiska w przypadkach i trybie wskazanych w niniejszym dekrecie.
(2) Przepis ust. (1) dotyczy również osoby, nie posiadającej żadnej przynależności państwowej (bezpaństwowca), jeżeli ma miejsce zamieszkania: na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 2.

(1) Władzą orzekającą w sprawie zmiany nazwisk jest władza administracji ogólnej II instancji

(2) Minister Administracji Publicznej może sobie zastrzec w drodze rozporządzenia orzekanie o zmianie na obszarze całego Państwa lub niektórych województw, na stałe lub na czas określony, co do wszystkich spraw lub niektórych tylko kategorii (typów) zmian.

(3) W sprawach, dotyczących zmian, o których mowa (w art. 3 ust. (2) pkt. 2), właściwa władza (ust. (1) lub (2) -orzeka po zasięgnięciu opinii Ministra Obrony Narodowej, który może prawo udzielania opinii przekazać dowódcom okręgów wojskowych.
(4) Jeżeli zmiana nazwiska ogranicza się do przystosowania jego zniekształconej pisowni do zasad pisowni polskiej, właściwą do orzekania jest władza administracji, ogólnej I instancji.
(5) Władzą orzekającą w sprawie zmiany imion jest władza administracji ogólnej I instancji. Ministrowi Administracji Publicznej przysługują również w tym zakresie uprawnienia przewidziane w ust. (2), przy czym władny jest również zastrzec tę właściwość na rzecz władz administracji ogólnej II instancji.
(6) Władza administracji ogólnej II instancji ustala nazwisko w przypadkach, przewidywanych w art. 12. Przepisy ust. (2) i (4) mają odpowiednie zastosowanie.

 Zmiana nazwisk.

Art. 3.

 (1). Właściwa władza orzeknie o zmianie nazwiska zgodnie z wnioskiem strony, jeżeli zachodzi ku temu ważna przyczyna.

 (2) W szczególności ważna przyczyna zachodzi, gdy ubiegający się o zmianę:

1) nosi nazwisko hańbiące albo ośmieszające lub nielicujące z godnością człowieka,

2) w okresie czasu od dnia 1 września 1939 r. do dnia 9 maja 1945 r. przybrane imię nazwisko (pseudonim wojskowy), pełniąc służbę w Wojsku Polskim, armii sprzymierzonej, polskiej formacji wojskowej, oddziale partyzanckim niepodległościowo-demokratycznym, grupie bojowej organizacji niepodległościowo· demokratycznej, prowadzącej walkę z najeźdźcą niemieckim, i wypełniał gorliwie swe obowiązki,

3) przybrał inne nazwisko (pseudonim konspiracyjny) w związku z udziałem w podziemnej walce z najeźdźcą niemieckim.
4) używał innego nazwiska (pseudonimu osłaniającego) celem uchronienia się przed aktami gwałtu najeźdźcy niemieckiego lub jego popleczników,
5) nosi nazwisko o brzmieniu niepolskim,[i]
6) nosi nazwisko, które ma formę imienia, nowe nazwisko zastępuje dotychczasowe. W przypadkach wymienionych w ust. (2) pkt. 2, 3, 4, na wniosek strony nazwisko dotychczasowe pozostanie obok nowego na pierwszym lub drugim miejscu.
Art. 4.

(l) Podanie o zmianę nazwiska winno być zgłoszone do władzy administracji ogólnej l instancji; w której okręgu petent ma miejsce zamieszkania. Jeżeli petent nie posiada na obszarze Rzeczypospolitej miejsca zamieszkania, właściwą jest władza ostatniego miejsca zamieszkania w kraju, a jeśli tego brak - właściwą władzę wyznacza Minister Administracji Publicznej.
(2) Jeśli kilku członków tej samej rodziny wnosi podanie o identyczną zmianę nazwiska, może ono być wniesione, do którejkolwiek władzy spośród tych, które są właściwe do przyjęcia jednego z podań.
Art. 5.

Ministrowie Administracji Publicznej i Sprawiedliwości ustalą w rozporządzeniu wykonawczym, jaki organ - opieki społecznej może wnosić w imieniu dzieci - nieznanych rodziców oraz dzieci opuszczonych podanie o zmianę nazwiska...
Art. 6.

(1) Władza administracji ogólnej I instancji przeprowadza postępowanie wyjaśniające, w szczególności ustali, z jakich pobudek strona ubiega się o zmianę nazwiska.
(2) Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego, prośba wraz z wynikiem tegoż będzie odesłana władzy orzekającej art: 2 ust. (1) - (3), chyba że władza administracji ogólnej instancji jest władzą orzekającą w .sprawie. art; 2 ust. (4).
Art. 7.

Władza odmówi zmiany nazwiska: a) jeżeli strona ubiega się o nazwisko historyczne lub wsławione na polu kultury, działalności politycznej, społecznej lub wojskowej, b) gdy zachodzi uzasadniona obawa, że strona ubiega się o zmianę nazwiska w zamiarze ułatwienia sobie działalności, przestępczej o uprawiania nieuczciwej konkurencji lub też w zamiarze uchylenia się od odpowiedzialności cywilnej lub karnej.
Art. 8.

(1) Zmiana nazwiska rozciąga się na żonę osoby, której nazwisko ulega zmianie chyba, że na zmianę się nie zgodzi.
(2) Zmiana nazwiska rozciąga się na niepełnoletnie dzieci strony noszącej to samo nazwisko i na niepełnoletnie dzieci przysposobione.
Art. 9.

(1) Władza orzekająca (art. 2) zarządza wpisanie zmiany nazwiska do ksiąg urodzeń i małżeństw na marginesie aktu stanu cywilnego, a także zawiadamia właściwe według miejsca zamieszkania i pobytu danej osoby władze, prowadzące ewidencję ludności i ewidencję wojskową, oraz władzę skarbową, ponadto zaś władzę prowadzącą rejestr karny.
(2) Władza orzekająca (art. 2) poda o zarządzonej zmianie - nazwiska do publicznej wiadomości na koszt osoby zainteresowanej w drodze ogłoszenia w poczytnym piśmie miejscowym.
(3) Władza orzekająca zaniecha zarządzenia wpisu, zawiadomienia i ogłoszeń przewidzianych w ust. (1) i (2), jeżeli za tym przemawiają ważne powody.

                                                                 Zmiana imion.
Art. 10.

(1) Art. 3 ust. (1) i (3), Art. 46, 7 pkt b) i 9. mają zastosowanie do zmiany imion .
(2) Ważna przyczyna zachodzi w szczególności, gdy imię osoby ubiegającej się o zmianę 1) wykazuje cechy, przewidziane wart. 3 ust. (2) pkt 1 i 5 co do nazwisk,
2) zostało przez nią przybrane w warunkach, o których mowa wart, 3 ust. (2) pkt 2, 3, 4,
3) jest imieniem zdrobniałym, które nie usamodzielniło się,
4) jest imieniem, które stanowi neologizm i nie weszło do zasobu imion używanych,
5) jest imieniem będącym z istoty swej nazwiskiem,
(3) Jeżeli zmiana imienia następuje równocześnie ze zmianą nazwiska, zezwolenia udziela władza, wskazana w art. 2 ust . (1)- (4).
                                  

            Przepisy szczególne o niektórych pseudonimach.

Art. 11. (1) Osoby, o których mowa w art. 3 ust. (2) pkt :1, 3 i 4 mogą złożyć prośbę o zmianę nazwiska, bądź, imienia i nazwiska najpóźniej do dnia 31 grudnia 1947 r.
(2) Osoby, które nie skorzystają z uprawnienia, przewidzianego w ust. (1), obowiązane są do złożenia: wobec władz administracji ogólnej I instancji oświadczenia o powrocie do swych dotychczasowych imion i nazwisk i do udowodnienia swej tożsamości. Władza administracji ogólnej I instancji wyda decyzję ustalającą tożsamość.
(3) Osoby, które złożyły prośbę w terminie przewidzianym w ust. (1), mogą nadal używać pseudonimu do czasu prawomocnego ukończenia postępowania w sprawie. Władza przyjmująca podanie (art. 4) wyda petentowi stosowne zaświadczenie.
(4) Zstępni nieżyjących żołnierzy lub uczestników akcji konspiracyjnej, wymienionych w art. 3, ust. (2) pkt 2 i 3 mają prawo do zmiany nazwiska na pseudonim wojskowy lub konspiracyjny, przybrany przez ich zmarłych wstępnych, stosownie do przepisu art: 3 ust. (2) pkt 2) i 3) ...
                                                       Ustalanie nazwisk.
Art. 12.

(1) Jeżeli zachodzą wątpliwości co do brzmienia lub pisowni nazwiska obywatela polskiego lub osoby, nie posiadającej żadnej przynależności państwowej (bezpaństwowca), zamieszkałej lub mającej miejsce pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, władza wskazana w art. 1 ust. (6), może ustalić nazwisko na żądanie zainteresowanego „lub z urzędu, przy czym orzeczenie takie ma moc, powszechnie obowiązującą”. Przepisy art. 4, 6, 8 i 9 mają odpowiednie zastosowanie.
(2) Gdy w postępowaniu wszczętym na wniosek zainteresowanego decyzja zależy od rozstrzygnięcia pytania wstępnego z dziedziny prawa familijnego, władza orzekająca art. 2 ust. (6), może zawiesić postępowanie na wniosek lub z urzędu i odesłać wnioskodawcę na drogę sądową celem wyjednania rozstrzygnięcia tego pytania wstępnego.
(3) Gdy przedmiotem postępowania sądowego jest prawo do używania nazwiska, postępowanie to ulega zawieszeniu na żądanie władzy orzekającej art. 2 ust. (6), do czasu ustalenia nazwiska stosownie do przepisu ust. (1).
                                                 Nadawanie imion i nazwisk.
Art. 13. Dzieciom nieznanych rodziców i osobom dorosłym niewiadomego pochodzenia nadaje nazwisko władza, wymieniona w art. 2 ust. (1), imię zaś władza; wymieniona w art. 2 ust. (5).

Art. 14-:-16  ( nie zawarto jako bez znaczenia dla „polonizacji” niemieckiej mnieszości )

Przepisy przechodnie i końcowe

Art. 17.

(1) Na obszarze b. Wolnego Miasta Gdańska decyzje o odwołaniu zezwoleń na zmianę imienia lub nazwiska , udzielonych przed dniem 30 stycznia 1933 r., wydane na mocy §§ 7 i 11 ustawy z dnia 5 stycznia 1938r. (Dz.U. Rzeszy I str.9 ) w brzmieniu rozporządzenia z dnia 24 grudnia 1940r. (Dz. U. Rzeszy I , str 1669), uważa się za niebyłe. Oparte na nich wzmianki na marginesie aktów w rejestrach stanu cywilnego uważa się za nienapisane , przy czym na wniosek strony lub urzędu zostaną one wykreślone.

(2) Na tymże obszarze wzmianki (adnotacje) o przybraniu imienia dodatkowego , uskutecznione na marginesie aktu w rejestrach stanu cywilnego , sosownie do przepisu  §2 rozporządzenia z dnia 17 sierpnia 1938 r. , wydanego celem wykonania ustawy o zmianie nazwisk i imion (Dz. U. Rzeszy I ,str.1044), poczytuje się za nienapisane , przy czym na wniosek strony lub z urzedu zostaną one wykreślone.

Art. 18. Dla osób ,które przybrały inne imię lub nazwisko w czasie pełnienia służby w Wojsku Polskim w okresie czasu od dnia 1 września 1939 r. do dnia 9 maja 1945 r., do uznania zmiany imienia lub nazwiska za prawnie dokonaną wystarczające jest zaświadczenie o zmianie wydane przez Ministerstwo Obrony Narodowej.

Art. 19. Sprawy zmian imion i nazwisk, nie załatwione prawomocnie do wejścia w życie niniejszego dekretu , winny być prowadzone w dalszym ciągu stosownie do przepisów niniejszego dekretu.

Art.20. Z dniem wejscia w życie niniejszego dekretu tracą moc obowiązującą:

1) ustawa z dnia 24 października 1919 r. w przedmiocie zmiany nazwisk (Dz. U. R.P. Nr 88, poz 478 ), zmieniona art. 15 ustawy z dnia 24 marca 1923 r. w przedmiocie wyrównania opłat ostemplowanych (Dz. U. R.P. Nr. 44 ,poz.296) i art. 6 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 grudnia 1934 r.  o unormowaniu własciwości władz i trybu postępowania w niektórych działach administracji państwowej  (Dz.U. R.P. Nr 110, poz.914).

2) rozporządzenia Rządu Pruskiego o zmianie nazwisk z dnia 3 listopada 1919 r. (Zb.u.prusk str.177),

3) rozporządzenia Rządu pruskiego o przybieraniu nazwisk szlacheckich w postaci zupełnej z dnia 3 listopada 1919 r. (Zb.u.prusk str.179),

4) rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych Prus z dnia 12 lutego 1920 r. (Dziennik ministerialny Pruskiej Administracji Wewnętrznej str. 74),

5) Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 kwietnia 1937 r. w sprawie zmiany imion osób , zamieszkałych na obszarze górnośląskiej części województwa śląskiego (Dz. Urzęd. Min. Sprawiedl. Nr. 5 ,str 69 ) oraz wszelkie przepisy w zakresie objętym niniejszym dekretem.

Art. 21. Wykonanie niniejszego dekretu porucza się Ministrom : Administracji Publicznej i Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrami Obrony Narodowej , Bezpieczeństwa Publicznego i Skarbu.

Art. 22 Dekret niniejszy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Prezydent Krajowej Rady Narodowej :Bolesław Bierut

Prezes Rady Ministów:

Edward Osóbka-Morawski

w/z Minister Administarcji Publicznej:

Aleksander Zaruk Michalski

w/z Minister Sprawiedliwości :

Leon Chajn

w/z Minister Obrony Narodowej

Marian Spychalski

w/z Minister Bezpieczeństwa Publicznego

Stanisław Rakiewicz

w/z Minister Skarbu

Leon Kurowski