Ziemia Swojczowska

Nazywam się Antoni Sienkiewicz ur. się 20 lutego 1921 r. w kolonii Piński Most na Ziemi Swojczowskiej. Mój tato miał na imię Michał, a mama Józefa z domu Świstowska. Moja rodzina była polską, miałem trzech braci i jedną siostrę, najstarszy był Hipolit, druga była Leokadia, trzeci był Kazimierz, czwartym dzieckiem byłem ja, a najmłodszy był Eugeniusz. Jako młody chłopak miałem wielu kolegów,...

Po wejściu Niemców na Wołyń w czerwcu 1941 r. na polskiej kolonii Teresin na Ziemi Swojczowskiej, wciąż było spokojnie i nic szczególnego się nie działo, nic nie zapowiadało tego ludobójstwa, które rychło miało nadejść. Ukraińców w naszych rodzinach nie postrzegano jeszcze jako realne niebezpieczeństwo. Od 1942 r. zaczęto wysyłać młodzież polską na przymusowe roboty do Niemiec. Z Teresina zabrali...

Bolesława Rocha znałem od najmłodszych lat dziecinnych. Mieszkaliśmy od siebie tylko ok. 1 km, on na Zastawiu w Kohylnie, a ja w Smolarni. Razem bawiliśmy się i paśliśmy krowy na łąkach. Razem z nami krowy paśli Niemcy i Ukraińcy, przed wojną było spokojnie, przyjaźniliśmy się i nie było między nami wrogości. Nie przypominam sobie, aby powstawały między nami jakieś większe różnice tylko dlatego,...

Sakrament Chrztu Świętego otrzymałam w kościele parafialnym  pw. Narodzenia NMP w Swojczowie, moi rodzice chrzestni to Kazimiera Brzezicka z d. Roch i Stanisław Rusiecki. W wyniku późniejszej zawieruchy wojennej i zburzenia naszego kościoła w Swojczowie przez Ukraińców w sierpniu 1943 r., po dramatycznej i wymuszonej ucieczce naszej rodziny na Zamojszczyznę w roku 1944, moja I Komunia Święta...

Zastawie                                

Niebieski płaszcz spowił ziemię, śni wciąż placówka.                                   

Rajski koncert w dali, śpiewa staw, lekko muska                                          

W promiennym słońcu do ucha wpada, twarz gładzi.....                               

Igra i nęci, to znów bój toczy, z nocą wadzi.                                    

Budzi się...

Wyjątkowy spokój na naszej kolonii panował, aż do lipca 1943 r., w tym czasie nikogo, już do lasu nie zabrali i nikt w tym czasie nie zaginął. W najbliższej okolicy, też nic szczególnego się nie działo i chociaż tam daleko na wschodzie i na południu, już mordowali całe polskie osiedla, to my wciąż nic o tym nie wiedzieliśmy. Niedaleko Jesionówki, już za piękną rzeką Turią, położona była stara i z...

Już latem 1942 r. zauważyłem, że zarówno starsi jak i młodzi Ukraińcy, coraz częściej organizują gromadne spotkania, podczas których śpiewają wrogie piosenki dla Polaków. Osobiście słyszałem wiele razy jak śpiewali tak: „Smert Lachom, smert, smert Moskowskoj, Żydowskiej komunie.”. W czerwcu tego samego roku, miało miejsce jeszcze inne, znaczące zdarzenie. Moja mama Michalina pracowała w konopiach...

Nazywam się Roman Szymanek, ur. się 23 grudnia 1932 r. w Kohylnie, gm. Werba, powiat Włodzimierz Wołyński na Wołyniu. Moja rodzinna wieś była b. duża, zamieszkana w ogromnej większości przez Ukraińców, których liczba mogła wynosić nawet 150 rodzin. Polskich rodzin było zaledwie siedem. Ukraińcy byli przeważnie prawosławni i chodzili do cerkwi, stojącej w środku naszej wsi, natomiast moja rodzina...

Właściwie każde święta w Swojczowie miały b. radosny i naprawdę szczególny charakter. A w naszym domu najmilej wspominam Święta Bożego Narodzenia bowiem tatuś przynosił z lasu dużą choinkę, która mocno pachniała świeżym lasem. I chociaż nie mieliśmy kolorowych bombek, to radości było co nie miara, przy strojeniu drzewka. Robiliśmy bowiem różne ozdoby z kolorowego papieru oraz wieszaliśmy dużo...

Niepokalana nad Wyrębem              

Cóż to za noc, straszna, piekący ból niczym młot                                         

Uderza, a serce pęka od ciosów zbójeckich rot!                                           

Pod nóż idą dzieci i starcy, a dziewki, żony gwałtem.....                               

Znoszone, mękom dane, ścielą się pokotem...

Wjeżdżamy szybko do wysokiego lasu, gdzie jest już niesamowicie ciemno, uciekamy jednak dalej. Po chwili zatrzymujemy się w miejscu, gdzie jakiś czas temu, był duży wyrąb drzewa, a teraz porosły już młode drzewka i krzewy. Nasz tatuś Andrzej Rusiecki nakazuje nam cicho, aby się dobrze ukryć pod tymi krzakami i czekać. Wypełniamy bez słów jego polecenie i każdy z nas staje pod innym krzewem, a to...

Moja rodzina, podobnie jak niemal wszyscy w okolicy Polacy i Ukraińcy, byliśmy ludźmi pobożnymi. Wiara była dla nas źródłem mocy duchowej, ta zaś nadawała sens, całemu naszemu życiu. W naszej społeczności, po prostu nie można było sobie wyobrazić życia bez Boga, dlatego w naszych stronach zjawisko ateizmu, praktycznie nie występowało, nawet nie słyszałam o czymś takim. Tamten kresowy naród,...

Właściwie aż do wybuchu wojny w 1939 r., przypominam sobie tylko jeden przypadek, otwartej wrogości Ukraińców do nas Polaków. Otóż z okazji zakończenia roku szkolnego w czerwcu 1939, na placu szkolnym obok naszej, polskiej szkoły zorganizowana została zabawa dla nauczycieli i rodziców z naszej szkoły i oczywiście dla nas wszystkich. Było b. dużo ludzi oraz dzieci, a wśród nich była moja rodzina....

Nieodpowiedzialne mieszanie się w wewnętrzne sprawy suwerennego narodu, to zdecydowanie za mało, by określić ostatnie niemądre słowa Martina Schulza odnośnie Polski. Ogłaszanie wszem i wobec w Europie, a nawet na świecie, że w naszej ojczyźnie dokonał się właśnie zamach stanu jest działaniem nie tylko złym i absurdalnym, ale jest wręcz postawą pełną wrogości do tych wszystkich rodaków, którzy...

Zakorzeniona religijność w naszej rodzinie, sprawiała że wszystkie ważne święta kościelne w roku, były obchodzone uroczyście i z należytym uszanowaniem. Naturalnie specjalne przygotowania czyniono w Wielki Post przed Zmartwychwstaniem Pańskim oraz na Matki Bożej Siewnej 8 września, gdyż w tym dniu przypadał nasz odpust parafialny. Trzydniowy odpust w Swojczowie, był wydarzeniem znanym w całej...

Gdy we wrześniu 1939 r. wkroczyli do naszej wsi Sierakówka [gm. Werba, pow. Włodzimierz Wołyński] Sowieci, Ukraińcy pozakładali na ręce żółto – niebieskie opaski i publicznie chodzili uzbrojeni w karabiny. Zorganizowali też policje ukraińską, oczywiście za przyzwoleniem sowieckiego okupanta, to wszystko widziałem osobiście. Słyszałem także, że Ukraińcy zatrzymywali i rozbrajali polskich żołnierzy...

Ostatnie Boże Narodzenie na Wołyniu w roku 1942 przeżywaliśmy jeszcze w bardzo spokojnej atmosferze, tak że poza Niemcami nie znaliśmy żadnych innych źródeł niepokoju. Nadal żyliśmy sobie spokojnie i nigdy nawet nie przyszło by nam do głowy, że raptem w ciągu kilku miesięcy, nasza rodzinna ziemia zamieni się w piekło i to prawdziwe. Gdyby ktoś wtedy przekonywał mnie, że za pół roku Ukraińcy będą...

KRÓLOWA NA SWOJCZOWIE

W blaskach księżyca, w cieniu drzewek, chłopskich chat                            

Wiatr cupnął i na liściach gra, muska, braciszek schwat.                            

Siostra cisza zmartwychwstała, jakże inna noc.......                         

Czas zapomniał, że trwa, a słabość zrodziła moc!                                        

Jasność przyszła jak złodziej,...

Mój tato miał na imię Aleksander Roch, a mamusia Agnieszka z d. Cichosz. Mieszkaliśmy w pobliżu Tartaku Kohyleńskiego od strony starej, ukraińskiej wsi Kohylno, gm. Werba, powiat Włodzimierz Wołyński. Była to duża wieś licząca ponad sto numerów, zamieszkana jedynie przez kilka rodzin polskich. Moi rodzice mieli już dwoje dzieci: Czesławę lat około 10 i Edwarda lat około 5, a ja urodziłam się w...

Jakże inny był poniedziałek, od samego rana budził się piękny dzień, słońce świeciło wyraźnie. Tatuś wciąż martwił się naszym położeniem, postanowił więc, że wybierzemy się przez Kohylno na naszą łąkę, aby kosić siano. Chciał zobaczyć kogoś z mieszkańców Kohylna i porozmawiać o ostatnich wydarzeniach. W drodze nikogo jednak nie spotkaliśmy, a robota też się nas nie trzymała. Widząc, że idzie...

Wiosną 1943 r. wojna uderzyła krwawo w moją rodzinę, jak również i w wiele innych polskich rodzin zamieszkałych na terenie Wołynia. Banderowcy pogłębili waśnie narodowościowe i rozniecili walki bratobójcze. Wczesną wiosną 1943 r. ukraińscy nacjonaliści zaczęli mordować ludność polską i podpalać polskie zagrody na terenie całego Wołynia. Kolonia Władysławówka na której mieszkałem liczyła około 30...

W artykule Stanisława Woczeja: „Sutanna umaczana we krwi”, opublikowanym w ostatnich latach na stronie Kresowian z Kędzierzyna Koźle, natknąłem się na wstrząsające zdanie: „Metropolita greckokatolicki we Lwowie ks. abp. Andrzej Szeptycki zajmował stanowisko inspirujące w zakamuflowanej formie antylechicką nienawiść. Po tragedii wrześniowej w 1939 r. zalecał stawianie kurhanów (mogił) w każdej wsi...

Na początku niemieckiej okupacji policja ukraińska zachowywała się dość spokojnie, a właściwe piekło na Wołyniu rozpoczęło się w listopadzie 1942 r., kiedy Niemcy rozpoczęli ostateczną rozprawę z Żydami. Pamiętam jak jednego dnia wybrałam się do miasta Włodzimierz Wołyński, aby wysłać kolejne paczki dla naszego biednego Stasia. Właśnie wtedy spotkała mnie Polka Antonina Zubrzycka, która mieszkała...

W tragiczną noc z 10 na 11 lipca 1943 r. cały czas padał deszcz, a choć noc była spokojna i ciepła, psy wyły wprost niemiłosiernie. Rano wstałam, ubrałam się i postanowiłam iść do kościoła, bo to niedziela. Ojciec Jan Rusiecki zwykle wyganiał nas do kościoła, z miłością wspominał o tym obowiązku, a jak trzeba było to i upominał, ale tym razem nie powiedział ani słowa. Znamienne jest to, że choć...

Kiedy ojciec Piotr Gaczyński ożenił się ponownie, mnie na wychowanie wziął brat ojca Łukasz Gaczyński z żoną Antoniną. Mieli oni także kilkoro własnych dzieci. Niekiedy przebywałam też, u swojej babci ze strony mamy Marii Skibińskiej na Rudni, parafia Kisielin. Babcia moja mieszkała ze swoim synem Mieczysławem, bratem mojej matki oraz synową i ich kilkunastoletnią córką Jadwigą.

W 1943 r....

Pszenica i kąkol

Kłos pełny, tłusty ku słońcu mruga ochotnie                                                

Wdzięczy przy tym i złoci, ziemię darzy stokrotnie.                                      

A obumarwszy, sam wzejdzie w historii ludzkich losów                               

Dziedzictwo ujmie, pośród wyrzeczeń i katuszów.                                                                

Trzeba powiedzieć z całą odpowiedzialnością, że na Ziemi Swojczowskiej i na całym Wołyniu 11 lipca 1943 r. w tzw. „krwawą niedzielę” rozpoczęło się nieludzkie ludobójstwo (symbolicznie) względem niewinnej ludności polskiej. Symbolicznie ponieważ duże mordy dokonywane przez ukraińskich nacjonalistów, zdarzały się na Kresach, już od roku 1939 od przegranej kampanii wrześniowej. Tego dnia,...

W czerwcu 1943 r. gruchnęła wieść, że Niemcy spalili wieś Beheta, powiadano, że to odwet za wysadzenie w powietrze dwóch pociągów niemieckich, jeden w Chobułtowej, a drugi w Owadnie. Worek nieszczęść rozwiązał się na świętych Piotra i Pawła, w czerwcu 1943 r., kiedy to Ukraińcy zaczęli, coraz częściej i śmielej napadać na Polaków, w takich stronach jak Swojczówka. U nas póki co, wciąż było...

Pamiętam pierwszą ogromną rzeź, jaka była w naszych stronach w dniu 11 lipca 1943 roku we wsi Dominopol, odległej tylko 4 km od Swojczowa. Nocą i przy pełnym zaskoczeniu, stosując najbardziej makabryczne metody, wybito tam ponad 150 rodzin polskich [liczba rodzin była mniejsza, dod. S. T. Roch], był to pierwszy masowy mord na terenie naszej parafii. Zginął  tam mój wujek Lipina Franciszek z całą...

W Swojczowie, bardzo blisko naszej szkoły mieszkała Polka Michalina Krzysztof z d. Rak. Ze swoim mężem, chyba Antonim, miała trzy dziewczynki, najstarsza miała 8 lat, a najmniejsza 8 miesięcy. Rodzina Krzysztofów należała do tej grupy, która do samego końca pozostała w Swojczowie, aż do tragicznej nocy, podczas której Ukraińcy wymordowali resztki naszej społeczności. Znam tę historię, bowiem...