Szu­kam pracy. Wy­sła­łem dwie­ście ofert, a tylko kilka firm za­pro­si­ło mnie na roz­mo­wę kwa­li­fi­ka­cyj­ną. Pro­po­no­wa­li śmie­cio­we umowy, gro­sze za­miast nor­mal­nej pen­sji. Po ta­kiej roz­mo­wie wszyst­kie­go się ode­chcie­wa. Dla­te­go wolę fi­zycz­nie pra­co­wać na emi­gra­cji, niż w Pol­sce kle­pać biedę. Wy­jeż­dżam - mówi Dawid. Po­dob­ną de­cy­zję po­dej­mu­ją ty­sią­ce mło­dych, wy­kształ­co­nych ludzi. Pol­ska "zie­lo­na wyspa" do­sta­ła za­dysz­ki. Mło­dzi lep­sze­go życia szu­ka­ją gdzie in­dziej. Ci co zo­sta­ną, będą mieli jesz­cze trud­niej.

Oszu­ka­ne Po­ko­le­nie to akcja Onetu i "Ty­go­dni­ka Po­wszech­ne­go". Po­świę­co­na jest pro­ble­mom dzi­siej­szych 20- i 30-lat­ków. To po­ko­le­nie z wyżu de­mo­gra­ficz­ne­go, które do­sta­ło w swo­jej mło­do­ści jasny prze­kaz, że naj­waż­niej­sza rzecz, to na­uczyć się an­giel­skie­go, skoń­czyć ogól­niak i stu­dia z ty­tu­łem mgr! A potem praca na spo­koj­nie się znaj­dzie... Nie zna­la­zła się. Zo­sta­li­śmy oszu­ka­ni. Przez kogo i w jaki spo­sób? Czy­taj na One­cie i w Ty­go­dni­ku Po­wszech­nym.

Na po­czą­tek wy­ciecz­ka w prze­szłość. 2004 rok, roz­sze­rze­nie Unii Eu­ro­pej­skiej i naj­więk­szy w hi­sto­rii exo­dus Po­la­ków, który wtedy za­sko­czył nawet eks­per­tów. Przed roz­sze­rze­niem Wspól­no­ty sza­co­wa­li oni, że z kraju w kie­run­ku np. Wiel­kiej Bry­ta­nii wy­je­dzie góra 40 ty­się­cy ludzi. W rze­czy­wi­sto­ści wy­je­cha­ło dzie­sięć razy wię­cej. Lekko li­cząc.

Eks­per­ci tłu­ma­czy­li wów­czas, że na emi­gra­cję zde­cy­do­wa­li się naj­od­waż­niej­si, ale też ci, któ­rzy czę­sto w kraju nie mieli czego szu­kać. Po­ko­le­nie wyżu de­mo­gra­ficz­ne­go z lat osiem­dzie­sią­tych, ofia­ry roz­dmu­cha­nych am­bi­cji, ab­sol­wen­ci nie­przy­dat­nych kie­run­ków stu­diów, któ­rych nasz rynek pracy ani nie mógł, ani nie chciał wchło­nąć. Stra­co­ne po­ko­le­nie.

Ale w wielu przy­pad­kach na ]]>wy­jazd de­cy­do­wa­li się rów­nież lu­dzie bez wyż­sze­go wy­kształ­ce­nia, sku­sze­ni wizją za­ra­bia­nia fun­tów, za­miast zło­tó­wek. I jedni, i dru­dzy wrócą, jak pol­ska go­spo­dar­ka okrzep­nie w no­wych re­aliach - pro­ro­ko­wa­li eks­per­ci.

Nie wró­ci­li. Od 2004 roku z kraju w róż­nych kie­run­kach wy­je­cha­ło już bli­sko dwa mi­lio­ny Po­la­ków - w dużej mie­rze mło­dych, dy­na­micz­nych, tuż po stu­diach. Wa­liz­ki pa­ku­ją na­stęp­ni. Wśród nich Dawid Pi­lar­czyk. Wkrót­ce obro­ni dy­plom in­ży­nie­ra Po­li­tech­ni­ki Po­znań­skiej. Jesz­cze na stu­diach chciał za­cze­pić się w za­wo­dzie. Zdo­był upraw­nie­nia ener­ge­tycz­ne, na­pi­sał swoje CV i odbił się od ścia­ny po­sta­wio­nej przez pra­co­daw­ców.

Za duże kosz­ty

- Szu­ka­łem pracy w swoim za­wo­dzie. Wy­sła­łem kil­ka­dzie­siąt ofert, od­po­wie­dzi do­sta­łem za­le­d­wie kilka. Ani jeden pra­co­daw­ca nie ofe­ro­wał umowy o pracy, tylko ja­kieś staże, umowę o dzie­ło. Każdy na­rze­kał, że nie mam do­świad­cze­nia - opo­wia­da.

Dawid jedną ofer­tę przy­jął. Za­czął pra­co­wać w fir­mie, która bu­do­wa­ła sys­te­my ener­ge­tycz­ne na nowo po­wsta­łych osie­dlach domów jed­no­ro­dzin­nych. Praca w cią­głej de­le­ga­cji, noc­le­gi w ho­te­lach ro­bot­ni­czych, na po­sił­ki za­wsze bra­ko­wa­ło czasu, a na nie­dzie­lę nie opła­ca­ło się wra­cać do domu z dru­gie­go końca Pol­ski. Pen­sja też nie zwa­la­ła z nóg, ale szef tłu­ma­czył, że jest kry­zys i muszą wal­czyć o każde zle­ce­nie, a to naj­ła­twiej zdo­być ob­ni­ża­jąc kosz­ty. Dla­te­go Dawid etatu też nie miał, tylko umowę zle­ce­nie.

- Prze­pra­co­wa­łem ja­kieś czte­ry mie­sią­ce. Skoń­czy­ło się zle­ce­nie, skoń­czy­ła się moja praca. Zdo­by­łem jed­nak do­świad­cze­nie i my­śla­łem, że teraz pój­dzie ła­twiej. Nie po­szło. Wciąż szu­kam pracy. Wy­sła­łem w sumie około dwu­stu ofert, a tylko kilka firm za­pro­si­ło mnie na roz­mo­wę kwa­li­fi­ka­cyj­ną. Pro­po­no­wa­li śmie­cio­we umowy, gro­sze za­miast nor­mal­nej pen­sji. Po ta­kiej roz­mo­wie wszyst­kie­go się ode­chcie­wa - mówi Dawid.

Wła­ści­wie sie­dzi już na wa­liz­kach. Lada mo­ment obro­ni pracę dy­plo­mo­wą i swego szczę­ścia bę­dzie szu­kał na emi­gra­cji. Ma upraw­nie­nia, za chwi­le bę­dzie miał dy­plom w ręku, zna nie­miec­ki, a za naszą za­chod­nią gra­ni­cą jest już kilku jego zna­jo­mych, któ­rzy jakoś dają radę.

- Ja też wolę pra­co­wać nawet fi­zycz­nie na emi­gra­cji, niż w Pol­sce kle­pać biedę - nie owija w ba­weł­nę przy­szły in­ży­nier.

Nowa fala

Dawid wy­brał Niem­cy, ak­tu­al­nie naj­po­pu­lar­niej­szy kie­ru­nek emi­gra­cji wśród mło­dych ludzi, nie tylko Po­la­ków. W po­grą­żo­nej w kry­zy­sie Eu­ro­pie, nie­miec­ka go­spo­dar­ka wciąż się roz­wi­ja, a Ber­lin kusi róż­nej maści spe­cja­li­stów per­spek­ty­wą pracy i lep­sze­go życia. Sta­ty­sty­ki po­ka­zu­ją, że w ubie­głym roku, kiedy to nasi za­chod­ni są­sie­dzi otwo­rzy­li rynek pracy dla Pol­ski i sied­miu in­nych wschod­nio­eu­ro­pej­skich państw, które przy­stą­pi­ły do Unii Eu­ro­pej­skiej w 2004 roku, imi­gra­cja do Nie­miec osią­gnę­ła naj­wyż­szy po­ziom od pięt­na­stu lat. Do Nie­miec przy­je­cha­ło ponad 958 ty­się­cy osób, w tym aż ponad 163 ty­sią­ce Po­la­ków.

Ale Po­la­ków przy­by­wa nie tylko za naszą za­chod­nią gra­ni­cą. Ro­śnie też licz­ba na­szych ro­da­ków, któ­rzy osia­da­ją na Wy­spach Bry­tyj­skich. Tam­tej­sze biuro sta­ty­stycz­ne (Of­fi­ce of Na­tio­nal Sta­ti­stic) opu­bli­ko­wa­ło w sierp­niu dane, z któ­rych wy­ni­ka, że w Zjed­no­czo­nym Kró­le­stwie żyje około mi­lio­na Po­la­ków, z czego sta­tus re­zy­den­ta (upraw­nia­ją­cy m.​in. do otrzy­my­wa­nia za­sił­ków) po­sia­da­ło w ubie­głym roku aż 614 ty­się­cy osób. To spory skok w po­rów­na­niu do lat po­przed­nich. W 2010 roku sta­tus re­zy­den­ta miało 545 ty­się­cy Po­la­ków, a w 2009 roku - 531 ty­się­cy na­szych ro­da­ków.

- Pol­ska do tej pory na­zy­wa­na była "zie­lo­ną wyspą" i wy­da­wa­ło się, że zja­wi­sko emi­gra­cji bę­dzie stop­nio­wo wy­ga­sać, tym­cza­sem je­ste­śmy świad­ka­mi dru­giej fali wy­jaz­dów. Ci, któ­rzy wy­je­cha­li wcze­śniej, za­ko­rze­ni­li się w emi­gra­cyj­nych re­aliach i teraz ścią­ga­ją do sie­bie ro­dzi­ny, dzie­ci, part­ne­rów. Mło­dym lu­dziom ła­twiej zde­cy­do­wać się na wy­jazd, bo za gra­ni­cą są już zna­jo­mi i przy­ja­cie­le. To co teraz ob­ser­wu­je­my to sa­mo­na­pę­dza­ją­ca się spi­ra­la imi­gra­cji - mówi nam pro­fe­sor Kry­sty­na Iglic­ka-Okól­ska, rek­tor war­szaw­skiej Uczel­ni Ła­zar­skie­go.

W nieco innym tonie wy­po­wia­da się Mi­chał Fi­lip­kie­wicz z por­ta­lu praca.​pl. - Naj­now­sze sta­ty­sty­ki do­ty­czą­ce wzro­stu emi­gra­cji wśród mło­dych, wy­kształ­co­nych Po­la­ków nie są dla nas spe­cjal­nym za­sko­cze­niem. W Pol­sce bez­ro­bo­cie wśród mło­dych sięga 27 proc., osoby po ukoń­cze­niu stu­diów mają trud­no­ści ze zna­le­zie­niem pracy w wy­uczo­nym za­wo­dzie i je­dy­ne, co im po­zo­sta­je, to pod­ję­cie za­ję­cia po­ni­żej swo­ich umie­jęt­no­ści i ocze­ki­wań fi­nan­so­wych. Nie dziwi więc, że wiele osób de­cy­du­je się na wy­jazd za gra­ni­cę, bo tam, choć nadal pra­cu­jąc po­ni­żej kwa­li­fi­ka­cji, mogą za­pew­nić sobie i swo­jej ro­dzi­nie lep­sze wa­run­ki życia niż w Pol­sce.

Bę­dzie go­rzej

Bry­tyj­czy­cy sza­cu­ją, że imi­gran­tów z Pol­ski bę­dzie przy­by­wać, a pol­scy eks­per­ci mówią już gło­śno o nowej fali emi­gra­cji, która co praw­da nie osią­gnie ta­kie­go po­zio­mu, jak po wej­ściu Pol­ski do Unii Eu­ro­pej­skiej, ale może odbić się na kon­dy­cji na­szej go­spo­dar­ki.

Do po­zo­sta­nia w kraju na pewno nie za­chę­ca eko­no­micz­na za­dysz­ka, któ­rej wła­śnie do­sta­li­śmy. Pol­ska prze­sta­ła być "zie­lo­ną wyspą" na mapie po­grą­żo­nej w re­gre­sie Eu­ro­py. Spa­da­ją nam wszyst­kie wskaź­ni­ki - za­czy­na­jąc od tych mie­rzą­cych na­stro­je pra­co­daw­ców go­to­wych do za­trud­nie­nia no­wych pra­cow­ni­ków, a koń­cząc na tych do­ty­czą­cych pro­duk­cji prze­my­sło­wej. Ro­śnie za to bez­ro­bo­cie. Bez pracy po­zo­sta­je dziś dwa mi­lio­ny Po­la­ków, a we­dług pro­gnoz tylko do końca roku z po­sa­da­mi może po­że­gnać się ko­lej­ne 250 ty­się­cy osób.

- Nie sądzę, żeby w naj­bliż­szym cza­sie emi­gra­cja za­rob­ko­wa wśród mło­dych Po­la­ków wy­ha­mo­wa­ła. Nawet jeśli dzię­ki dzia­ła­niom rządu i urzę­dów pracy spa­dła­by stopa bez­ro­bo­cia wśród tej grupy, to jesz­cze długo za­rob­ki w Pol­sce będą niż na Za­cho­dzie. To wciąż bę­dzie mo­ty­wo­wa­ło do wy­jaz­du - uważa Mi­chał Fi­lip­kie­wicz.

Do tego spe­cja­li­ści kla­sy­fi­ku­ją ab­sol­wen­tów wyż­szych uczel­ni w gru­pie osób wy­so­kie­go ry­zy­ka, czyli tych naj­bar­dziej za­gro­żo­nych bez­ro­bo­ciem. Ze sta­ty­styk Mi­ni­ster­stwa Pracy i Po­li­ty­ki Spo­łecz­nej wy­ni­ka, że w po­ło­wie roku w po­śred­nia­kach w całej Pol­sce za­re­je­stro­wa­nych było już ponad 216 ty­się­cy Po­la­ków le­gi­ty­mu­ją­cych się wyż­szym wy­kształ­ce­niem. Wciąż ich przy­by­wa. Pracy szu­ka­ją śred­nio przez pół roku, a kiedy ją już mają, to nie­rzad­ko są roz­cza­ro­wa­ni wa­run­ka­mi za­trud­nie­nia. Nic dziw­ne­go, że myślą o wy­jeź­dzie.

- Umowa z pra­co­daw­cą koń­czy mi się w grud­niu. Już dziś wiem, że nie zo­sta­nie prze­dłu­żo­na, bo koń­czy się cały pro­jekt. Nie mam więc złu­dzeń, w grud­niu zo­sta­nę bez pracy. Do tego czasu muszę tylko obro­nić pracę ma­gi­ster­ską i zaraz potem wy­jeż­dżam - mówi Maria No­wic­ka, która koń­czy wła­śnie kul­tu­ro­znaw­stwo na Uni­wer­sy­te­cie Łódz­kim. Po­my­sły na dal­sze życie Maria ma dwa - albo wy­je­dzie do Ka­na­dy, albo do An­glii.

- Zo­ba­czy­my co z tych wszyst­kich pla­nów wyj­dzie. Bar­dziej chcia­ła­bym po­je­chać do Ka­na­dy, ale nie wiem, czy uda mi się za­ła­twić wszyst­kie for­mal­no­ści. Jeśli nie, to zo­sta­nę w Eu­ro­pie i wy­da­je mi się, że Lon­dyn jest naj­lep­szym miej­scem do roz­po­czę­cia emi­gra­cji. Mam w An­glii już kilku zna­jo­mych, bę­dzie mi ła­twiej - mówi ko­bie­ta i po chwi­li do­da­je: - Na pewno chce spró­bo­wać emi­gra­cji, do­pó­ki nie je­stem obar­czo­na żad­ny­mi więk­szy­mi zo­bo­wią­za­nia­mi. Chce po­znać też tro­chę świa­ta, prze­żyć jakąś przy­go­dę. Do Pol­ski pew­nie jesz­cze wrócę.

Pro­fe­sor Iglic­ka-Okól­ska: - Sy­gna­ły pły­ną­ce z go­spo­dar­ki są nie­po­ko­ją­ce, mogą je­dy­nie pod­trzy­mać trend no­wych wy­jaz­dów. Może mieć to fa­tal­ne skut­ki dla na­sze­go rynku pracy. Tra­ci­my wy­kształ­co­nych ludzi, tra­ci­my za­rów­no mózgi, jak i ręce do pracy. Mło­dych ludzi w kraju jest coraz mniej. Ci któ­rzy zo­sta­ną będą mieli jesz­cze trud­niej, po­nie­waż będą mu­sie­li pra­co­wać na coraz więk­szą licz­bę star­szych osób. Na po­wro­ty z emi­gra­cji na razie bym nie li­czy­ła.

Pol­ska - za­mknię­ty roz­dział

To, o czym mówi pro­fe­sor Iglic­ka-Okól­ska po­ka­zu­ją też bry­tyj­skie ba­da­nia. We­dług nich, 60 pro­cent emi­gran­tów z Pol­ski nie pla­nu­je po­wro­tu do kraju. Pol­ska, w sen­sie za­wo­do­wym, to dla nich za­mknię­ty roz­dział.

- Prę­dzej zmie­nię kraj, niż wrócę do Pol­ski. Przy­jeż­dżam do kraju na kilka ty­go­dni w roku. Od­wie­dzam ro­dzi­nę, tro­chę od­po­czy­wam, ale wła­ści­wie szyb­ko tę­sk­nię za tym, co tam zo­sta­wi­łam. Do Pol­ski może wrócę na sta­rość, ale też nie je­stem tego taka pewna - mówi wprost Ada Glisz­czyń­ska.

Skoń­czy­ła za­rzą­dza­nie i mar­ke­ting na Po­li­tech­ni­ce Łódz­kiej i już na stu­diach wie­dzia­ła, że wy­je­dzie z kraju. - Pra­co­wa­łam jesz­cze na stu­diach, w urzę­dzie pracy. Dwa lata na tym samym sta­no­wi­sku, wła­ści­wie bez moż­li­wo­ści awan­su. Zro­zu­mia­łam jak trud­no bę­dzie mi prze­bić się wyżej, jak trud­no w ogóle bę­dzie zna­leźć pracę w swoim za­wo­dzie. Myśl o emi­gra­cji przy­szła na­tu­ral­nie - mówi Ada, która w Man­che­ste­rze pra­cu­je w dużej fir­mie ko­sme­tycz­nej.

De­cy­zji o wy­jeź­dzie nie ża­ło­wa­ła ani przez chwi­lę.