Polskie pejzaże - Po prostu piwo.

Zdobyć je, to był wyczyn. Mieć możliwość regularnego do niego dostępu, to była nobilitacja. Siedzieć przy nim, na oczach zawistnej, spragnionej gawiedzi, a to już był nie lada szpan.

Piwo! Wspaniały, złocisty napój, jakże dziś powszechny i łatwo dostępny (z całą otoczką agresywnej, bezwzględnej reklamy), wówczas, w czasach głębokiego PRL-u, obiekt westchnień i pożądań!

Opowiadanie "Po prostu piwo" pochodzi ze zbioru opowiadań autorstwa mojego przyjaciela]]> Jacka Chruścińskiego]]> pt. "Bania" - za zgodą autora publikuję.

Kontynuacja opowiadania ( tym razem mojego autorstwa ) pod tytułem "Bursztynowy Szlak" ukaże się w najbliższym czasie. Zapraszam na -

Bal na Stawach - Kraków - Zwierzyniec - sobota 18.06.2011 r.

Pianka, piwko, piweczko, małe jasne, kufelek, browarek, zupka chmielowa, czyli po prostu piwo! Wówczas najczęściej podły w smaku, żółto-brązowy napój alkoholowy, bardzo gorzki i niestety najczęściej ciepły. Sączony z masywnych kufli z karbowanego szkła lub smukłych brązowych flaszek, zaś najczęściej z niskich, pękatych butelek zwanych granatami.

W czasach mojego dzieciństwa funkcjonowały jeszcze budki z piwem. Drewniane, ba, wręcz tekturowe kioski, malowane zwyczajowo na zielono. Pod nimi to kwiat młodzieży odbywał swe rytualne spotkania.

Przed południem, okupowali je robole z okolicznych budów. Był to czas budowania socjalizmu, a wiec wokoło kręciło się pełno facetów w roboczych ubraniach – ferszalunkach – jak się wówczas mówiło. Popijali dostojnie piwo pod budką, niekiedy przysiadając na krawężnikach albo różnych, betonowych elementach z sąsiedniej budowy. Czasem mieli ze sobą narzędzia, jakieś szpadle, kilofy, czasem przynosili zawiniętą w papier wędzoną rybę – ich typowe drugie śniadanie. Z kieszeni wystawały im czasem kable, kombinerki, rękojeści młotków, inni znowu dźwigali ogromne klucze francuskie czy szwedzkie...

W południe pojawiała się inna klientela. Okoliczne lumpy z wolna wypełzały na światło dzienne. Przysiadali na murkach, wychylali zachłannie chłodne (czasami) piwko i wspominali uroki minionej nocy.

Ich kobiety – poobijane i pokancerowane na twarzach, w niemodnych pstrokatych ciuchach ze śmietnika, pchały mężnie u boku swych ukochanych, stare dziecięce wózki załadowane makulaturą lub dwukółki ze złomem, dźwigały siatki z butelkami na wymianę albo do skupu, choćby słoiki na stłuczkę! Chrypiące głosy nawoływały Józków, Władków, Gienków i Zdzisków, by już nie pili tylko brali się do roboty... Ale gdzie tam – magiczny, złocisty napój przyciągał i obezwładniał swoim czarem.

Potulne konkubiny z czasem ulegały i przysiadały obok na pryzmie cegieł, próbując uszczknąć parę łyków z kufla lub krachlowej flaszki. Często rozochocone towarzystwo, po przeglądnięciu osobistych zasobów gotówkowych, wykonywało zrzutkę, czyli składkę alias ściepę na ćwiarteczkę. Wytypowany goniec człapał w kierunku najbliższego monopolowego, wracał z kieszenią wypchaną zdobyczą i towarzystwo udawało się w pobliskie krzaki celem konsumpcji...

W stanie wojennym zadanie mieli utrudnione, bo piekielna „trzynasta” uprzykrzała życie, zmuszając do wyprawy na melinę!

Ha, melina... To dopiero była instytucja. Knajpy, restauracje, kawiarnie, no i budki z piwem zamykano najpóźniej o 22.00. Potem pozostawały tylko meliny. Wspaniałe lokale prowadzone przez emerytów, często byłych milicjantów, przez babcie żuli z półświatka i przez układowych handlarzy – dozorców, palaczy z kotłowni lub nocnych stróżów i portierów. Trzeba było znać meliniarza lub odpowiednie hasło, bądź też być przez kogoś poleconym, by zdobyć upragnione pół litra. Często trzeba się było gęsto tłumaczyć – meliniarze byli bardzo nieufni... No i słusznie, gdyż cały czas czyhała na nich władza ludowa w postaci mundurowych i nie mundurowych funkcjonariuszy resortu spraw wewnętrznych! Oczywiście, duża część handlarzy była zawczasu uprzedzana o ewentualnej wizytacji, lecz czasem meliniarz popadał w niełaskę. Czy dlatego, że za dobrze mu szło, czy dlatego, że się nie opłacił komu trzeba? Być może po prostu inny wydział miał akcję, albo też ktoś się musiał wykazać, bo „za dużo ludzie gadali i pisali donosy”... Krótko mówiąc, czasami meliniarze wpadali. Szczególnie w dobie stanu wojennego, zaostrzono walkę na tzw. froncie pokątnego handlu alkoholem! Szalały kontrole mundurowe – wojsko miało być przecież ostoją praworządności! Grasowała słynna ircha, czyli inspekcja robotniczo-chłopska! Ci dopiero pili na potęgę!!!

Mój przyjaciel, żegnając druha odlatującego za dwa dni do USA, został wytypowany do nocnego uzupełnienia zapasów w barku. We dwóch, z lokalnym znawcą topografii osiedla, dotarli do meliniarza w typowym gierkowskim bloku. Miejscowy koleś pozostał na straży, a przyjaciel na skróty, przez żywopłot, wszedł do klatki schodowej. Na parterze zapukał we wskazane drzwi i powołując się na Lulka czy innego Kazika zakupił dwie flaszki. Radość była ogromna i z dwoma butelkami w rękach wybiegł z klatki...

Nie zdążył nawet nic powiedzieć! Milicjanci zakuli go w kajdanki i poprowadzili do radiowozu. Okazało się, że to był kocioł! Jak za Niemca! Milicjanci byli ukryci nawet w prywatnych maluchach! Dwóch leżało w trawie, za krzakami. „O mało mnie pan nie rozdeptałeś” – dogadywał jeden wesoło w Nysce. Zawieźli ich na komisariat, a rano rozprawa w trybie przyspieszonym i wyrok! Meliniarz był zdruzgotany, a chłopaki wywinęli się, bo nie karani, a ponadto obciążyli handlarza... Do dziś przyjaciel ma protokół, w którym funkcjonariusz stwierdza, iż zatrzymano: „dwie butelki wódki Ex-stra Żytniej”!!!

Inny znajomy dostał nieźle po łbie, gdy wysłany na melinę „U głuchej babci” załomotał potężnie w drzwi, zakładając, że głucha babina ledwo go usłyszy! Otworzył barczysty młodzian i postanowił nauczyć kolegę lepszych manier...

Były też meliny ruchome. Baby sprzedające wódkę z siatek na placach targowych czy pod delikatesami, faceci krążący w okolicach znanych smakoszom i szepczący mijanym przechodniom „trzeba coś”?. Najsłynniejsze były jednak na starym mieście w Krakowie. Dwie: pod figurką – na Starym Kleparzu i pod dorożką, na Rynku Głównym! U Staszka, Władzia lub Zygmunta można było – będąc stałym, regularnym klientem – zdobyć nawet gorzałkę na kredyt! Na następny dzień wszyscy się honorowo rozliczali i jak mówiono „gra muzyka”!

Poranny kac zaganiał dzielnych szermierzy alkoholowych z powrotem pod budkę – wszak „piwo z rana jak śmietana” i nic lepiej kaca nie uśmierza jak małe jasne z pianką... Zbierała się powoli okoliczna śmietanka. Rozpatrywano przebieg dnia poprzedniego, powoli analizowano możliwości na przyszłość...

Co bardziej majętni smakosze złocistego napoju pozwolić sobie mogli na biesiady w restauracjach. I tu jednak rzeczywistość piętrzyła przed nimi rozliczne przeszkody, jak choćby obowiązek zamówienia zakąski. Do każdego piwa jedno danie. Widywało się przeto stoliki zastawione stertami jajek na twardo, ławicami śledzików po japońsku lub w oleju, piramidami galaretek z drobiu itp. Po odejściu nasyconych piwoszy, zakąski te – nie tknięte przez klientów – wracały często do garmażerki. Bywało, że podane ponownie były przyczyną srogich awantur, gdyż rozeźleni klienci – dowcipnisie wzbogacili je o peta lub zapałkę, skrzętnie zagrzebane w majonezowej sałatce czy schowane pod marynowanym śledziem!

Pamiętam, że kiedyś w restauracji nomen omen Europa, koledzy moi, spragnieni alkoholu, wybłagali u kelnerki przed 13.00 szampana! Nie ma piwa, niech będzie szampan. Pani podała, ale pod warunkiem, że z zakąską. Pito przeto szampana zagryzając kaczką!!!

W niektórych restauracjach lub klubach, można było regularnie zdobyć rarytas – eksportowe piwo butelkowe czyli tak zwanego „fulla”. Ileż się trzeba było nabiedzić, nachodzić, szukać po całym Rynku, by utrafić na właściwy moment. Jest, siadamy! Jak trzeba było się wkradać w łaski pani Zeni lub Stasi, oswajać pana Mundka albo pana Ziutka, by napić się upragnionej pianki.

Teraz już znikły z krajobrazu miasta piwne budki. Znikły okrągłe kioski z gazetami, tak jak odeszli starzy gazeciarze z rynku: Generał, Ślepy, Nóżka, Hrabia i inni. Jak znikły saturatory – wózki z wodą sodową, zwaną gruźliczanką. Nie ma też już starych lodów Bambino i oranżady w butelkach zamykanych na krachle... Chwała Bogu, że są jeszcze chociaż obwarzanki czyli bajgle!

Dziś piwo dostaniesz w każdym sklepiku, w każdym pubie, ogródku czy restauracji. Wtedy trzeba je było zdobyć, dopaść, wyprosić u kelnera w „Trzech Rybkach”, wybłagać u bufetowej w „Polskim”, wynudzić „Pod Blachą”. Kto jeszcze pamięta, krążących po Rynku szybkim krokiem mężczyzn, biegających między „Hawełką”, „Krzyżykiem” a „Żywcem”, zapędzających się, aż do „Nowej” lub do „Europy” albo myszkujących „U Żyda” czy biesiadujących „Pod Płachtą”?

]]>]]>Jak mówią Czesi „pivo to je ono”!!!

]]>Jacek Chruściński ]]>

2002-08-31

Polecam lekturę:

Moje Okno,

Dziś prawdziwych kajzerek już nie ma,

Moja Polska - Zwierzyniec,

Mój Kraków - „Klub Pod Jaszczurami",

Polskie pejzaże - Podwórko,

Uliczny grajek jednej dzielnicy,

Jest w Krakowie ta dzielnica .

A teraz z innej beczki.