Polski Biały Krzyż (1)

Godziemba - 9 Grudnia, 2013 - 07:21
Obrazek użytkownika Godziemba

W latach 1918-1961, obok Polskiego Czerwonego Krzyża, istniała także inna organizacja – Polski Biały Krzyż.

W maju 1916 roku z inicjatywy Heleny Paderewskiej, żony Ignacego, zorganizowano wiec w Hotelu Gotham w Nowym Jorku, w trakcie którego doszło do powstania Towarzystwa Pomocy im. H. Paderewskiej organizującego pomoc dla polskich żołnierzy i ich rodzin.
W rok później powołano Komitet, którego zadaniem było koordynowanie akcji wsparcia dla tworzącej się we Francji armii polskiej. Prezydentem Komitetu została Helena Paderewska, a wiceprezydentami: Shelling oraz L. Krajewska. Latem 1917 roku Komitet przekształcono w jeden z polskich oddziałów Amerykańskiego Czerwonego Krzyża. Podobny komitet powstał także w Paryżu.
Utworzone komitety jako ekspozytury amerykańskiego oraz francuskiego Czerwonego Krzyża były zależne od decyzji władz krajowych Czerwonego Krzyża, dlatego też powołanie odrębnej, polskiej instytucji wspomagającej ofiary wojny stało się głównym celem polonijnych organizacji. Polska, jako nieistniejące na mapie Europy państwo, nie była członkiem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża i nie miała prawa do utworzenia własnej organizacji pod tą nazwą.
Po wielu dyskusjach postanowiono powołać Polski Biały Krzyż. Przedstawiony Komitetowi Narodowemu Polski w maju 1918 roku projekt stowarzyszenia zakładał, iż „na czele całej akcji ma stać Komitet Wykonawczy, któremu przewodniczyć ma pani Paderewska jako prezeska Polskiego Czerwonego Krzyża we Francji i Białego Krzyża w Ameryce. Komitet ten dzielić się ma na departamenty, których działalność pokrywać będzie terytorialnie dzisiejsze okręgi rekrutacyjne. (…) Cała akcja ma pozostawać pod ścisłą kontrolą Wydziału Narodowego”.
Ostatecznie 21 czerwca 1918 roku Komitet Narodowy Polski zatwierdził statut uznając Polski Biały Krzyż, jako stowarzyszenie zorganizowane „w celu niesienia pomocy i dawania opieki woluntariuszom służącym w Polskiej Armii we Francji, nie tylko w obozach, lecz i na polu walki, głownie zaś w celu opiekowania się rannymi i rozdawania darów przysyłanych przez krewnych i przyjaciół żołnierzy”.
Siedziba organizacji mieściła się w Nowym Jorku w Hotelu Gotham, a jej prezydentem została Helena Paderewska. Uznanie Polskiego Białego Krzyża przez rząd francuski sprawiło, iż organizacja rozpoczęła swoją działalność we Francji. Prezesem honorowym francuskiej ekspozytury, która mieściła się w paryskim hotelu Ritz, został hrabia Mikołaj Potocki, który był fundatorem szpitala Armii Polskiej we Francji w Le Parray.
Polski Biały Krzyż miał być w założeniu organizacją tymczasową, „która ma, o ile to będzie możliwem i wykonalnem, po odzyskaniu niepodległości połączyć się z Genewskim czerwonym Krzyżem, zachowując jednakże swój polski charakter w możliwie najwyższym stopniu". Stało się jednak inaczej.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Ignacy Paderewski z żoną przybył w końcu grudnia 1918 roku do Polski. Wraz z nim przyjechała grupa sanitariuszek Polskiego Białego Krzyża, pracujących dotąd we Francji. W zniszczonym wojną kraju sytuacja wielu rodzin była dramatyczna, dlatego też Paderewska zwróciła się z apelem o pomoc do Polonii Amerykańskiej. W prasie amerykańskiej ideę pomocy dla głodującej Polski wspierali m.in.: James White, wiceprezes Banku North Western w Chicago oraz Charles Cameron, wybitny pisarz katolicki i redaktor wpływowego pisma „Daily News” w Chicago. W wyniku prowadzonej zbiórki Wydział Narodowy w Chicago wysłał do Polskiego Białego Krzyża ponad 6500 skrzyń z produktami żywnościowymi i przemysłowymi.
Niemniej dramatyczne było położenie żołnierzy tworzącej się armii polskiej. W liście przesłanym w końcu stycznia 1919 roku na ręce Jana Smulskiego z Wydziału Narodowego w Chicago, Helena Paderewska alarmowała, iż „to cudowne wojsko polskie obdarte – głodne – bez butów – bez szynelów w trzaskający mróz – bez dostatecznej amunicji i broni i nawet nadziei polepszenia ich doli. Szpitale bez bielizny, pościeli, środków sanitarnych i opatrunków (…) Nie ma nic do opatrywania rannych, nie ma noszy do zbierania ich z pola bitwy”.
Potrzeba szybkiej pomocy ludności i żołnierzom armii polskiej sprawiła, iż postanowiono powołać Polski Biały Krzyż z siedzibą w Warszawie. Inicjatywa ta zyskała entuzjastyczne wsparcie ówczesnego wiceministra spraw wojskowych gen. Kazimierza Sosnkowskiego.
Początkowo Polski Biały Krzyż w Warszawie działał w sposób żywiołowy, bez określonych podstaw prawnych, starając się za pośrednictwem różnego rodzaju apeli pozyskać pomoc Polaków dla żołnierzy armii polskiej. Oprócz pomocy żywnościowej oraz sanitarnej dla armii polskiej działacze PBK utworzyli w końcu lutego 1919 roku w Warszawie przy ul. Dzielnej 6 szpital Polskiego Białego Krzyża z ponad 100 łóżkami dla rannych żołnierzy.
Dnia 24 lutego 1919 roku doszło do ukonstytuowania się Zarządu PBK z prezes Heleną Paderewską na czele oraz zatwierdzenia statutu organizacji, w myśl którego „zadaniem Towarzystwa Polskiego Białego Krzyża jest rozwinięcie, jako też świadome urządzenie akcji społecznej i filantropijnej, zmierzającej do niesienia ulgi, opieki i pomocy żołnierzom polskim oraz ofiarom wojny, a więc inwalidom, jeńcom itp. oraz ich rodzinom”. Jednocześnie zadeklarowano apolityczność organizacji. Symbolem organizacji miał być orzeł w koronie z białym krzyżem pośrodku.
Polski Biały Krzyż zbierał fundusze na wyposażenie żołnierzy w niezbędną bieliznę i odzież oraz organizował kwesty garderoby męskiej. Utworzono także kilka hurtowni, które wysyłały żywność żołnierzom na froncie, a także prowadziły sprzedaż papierosów i innych artykułów żołnierzom, przebywającym na urlopach i przepustkach. Powołano także Koło Opieki nad Rodzinami Żołnierzy, które w drugiej połowie 1919 roku udzieliło zapomóg ponad 5000 osobom.
Latem 1919 roku otworzono pierwszy dom dla żołnierzy-rekonwalescentów w Płomianach, a później drugi, w Skolimowie. PBK zorganizował także szereg tzw. gospód frontowych, gdzie żołnierze mogli się uczyć, korzystać z biblioteki, czytelni.
W kwietniu 1920 roku, zgodnie z rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych o podziale agent pomiędzy PBK a PCK, wszelka pomoc dla zdrowych żołnierzy została przekazana PBK (PCK zajmował się chorymi i rannymi żołnierzami). W konsekwencji tej reformy w czerwcu 1920 roku uchwalono nowy statut PBK, w myśl którego organizacja miała być związkiem stowarzyszeń społecznych działających na rzecz zdrowych żołnierzy polskich. Równocześnie zapisano, iż „Związek może obejmować swą działalnością również państwa, w których Polacy zamieszkują w większych ugrupowaniach”, co miało podkreślać związek Polaków w kraju z rodakami  na obczyźnie, przede wszystkim Polonii amerykańskiej, spośród których rekrutowała się zdecydowana większość dobroczyńców.
Jakkolwiek Helena Paderewska pozostała prezesem organizacji, jednak z uwagi na jej wyjazd z kraju, władza w PBK spoczywała w rękach jej zastępców – K. Woyznuna i K. Łubieńskiej oraz prezesa Wydziału Wykonawczego J. Gawlikowskiego.
Cdn.
Brak głosów