Zima nuklearna (1)

Janowi Bogatko obiecałem ten tekst.

Zima nuklearna - co to takiego?
Zanim wprowadzono skutecznie tezę o ociepleniu klimatycznym do publicznej świadomości, próbowano wprowadzić tezę całkowicie odwrotną do niej, choć równie użyteczną – tezę o zimie nuklearnej.
Najkrócej rzecz ujmując zima nuklearna to sytuacja, gdy w wyniku wojny jądrowej klimat całej Ziemi ochładza się w stopniu uniemożliwiającym istnienie cywilizacji i przyrody w dotychczasowej postaci. Pyły, sadza i dym z pożarów uniesione do górnych warstw atmosfery miały spowodować kilkudziesięciostopniowe schłodzenie powierzchni Ziemi i wstrzymanie procesów fotosyntezy przez absorpcję światła słonecznego. Czyli krach totalny, a stosując konsekwentnie terminologię „ekologów” – ochłodzenie globalne, wielkie wymieranie istot żywych i upadek cywilizacji. Jak na którymś z amerykańskich filmów katastroficznych które przy okazji wyprodukowano. Oczywiście, jedyną na to radą była powszechna miłość i rozbrojenie które najlepiej zacząć od siebie, bo w wypadku konfliktu nie będzie i tak zwycięzcy. Oczywiście sprawa musiała się zacząć na Zachodzie, najlepiej w USA I tu zaczyna się uzasadnienie powstania tezy o zimie nuklearnej…
Temat jest tak obszerny, że wystarczyłoby go na habilitację, grubą książkę (zostały takie już nawet napisane, w USA), znaczący element kariery dziennikarskiej, kilka seryjnych samobójstw i kto wie co jeszcze. Na dodatek, moim zdaniem teza o zimie nuklearnej ma także polski wątek – kto wie jak potoczyłaby się historia Zachodu (w kierunku eurokomunizmu oczywiście) w związku z zimą nuklearną, gdyby nie wprowadzono stanu wojennego w Polsce. Otrzeźwił on może częściowo „pokojowe” ruchy lewackie na Zachodzie, gdy ich uczestnicy zdali sobie sprawę, choćby tylko na chwilę, jak nieobliczalny i śmiertelnie grożny może być dla wolnego świata Związek Sowiecki z jego marksistowsko-leninowską doktryną uszczęśliwienia całej ludzkości.
Charakterystyczna jest powtarzalność nazwisk „bohaterów wydarzeń”. Te same nazwiska a czasem i inicjały bywają noszone przez różnych ludzi związanych, lub też zupełnie nie związanych ze sprawą. Interesy związane z rozwojem tez naukowych mieszają się tu z partykularnymi interesami państw, osób i instytucji – „służb”, dotyczącymi podstawowych interesów państwa – lub „siedmiu grzechów głównych”. Zwłaszcza „pierwszych dwóch”. Po stronie sowieckiej, w oficjalnych życiorysach naukowców, sprawa uczestnictwa w programie „zimy nuklearnej” wynikająca z innych dokumentów czy wspomnień, jest często choć nie zawsze i nie konsekwentnie zupełnie pomijana. Po stronie sowieckiej była grupa zdolnych, zapewne "pozytywnie umotywowanych" naukowców. Po stronie Zachodu głównym bohaterem zdarzeń był znany astronom i popularyzator nauki oraz zwolennik marihuany, a jednocześnie maniakalny działacz pokojowy, Carl Sagan oraz grupa ambitnych naukowców. W swoim czasie użył on całego swojego niemałego medialnego potencjału dla nagłośnienia i podtrzymania tez dotyczących zimy nuklearnej – i przepadł razem z nimi.
Wielu bohaterów tej historii jest laureatami wyróżnień, odznaczeń, państwowych nagród, niektórzy posiadają tytuły „Humanisty roku”, „Człowieka roku”, są laureatami (i/lub współlaureatami) Nagród Nobla z dziedziny fizyki, chemii, Nagrody Pokojowej i różnych innych.
Według zmarłego niedawno byłego sowieckiego agenta Tretjakowa (książka „Towarzysz J.”) ani wydawca czasopisma “Ambio”, ani Crutzen, Birks czy inni niżej wspomniani naukowcy zachodni nie byli tajnymi współpracownikami sowieckich służb, a przynajmniej nie ma na to żadnych dowodów. Ta historia pokazuje raczej jak często rozbrajająco naiwni naukowcy w roli pożytecznych idiotów pieszczochów mediów, wspierają i rozwijają tezy podsuwane im przez agentów wpływu.
I jeszcze propozycja: odpuśćmy sobie wikipedię jako krynicę mądrości i wiedzy próbującą przekuć ilość w jakość. Sam z niej korzystam, ale tym razem wyjątkowo ostrożnie. Próba skorzystania z innych źródeł, w tym rosyjskojęzycznych, zwykle ignorowanych przez autorów zachodnich ze względu na język i alfabet, okazała się za to bardzo ciekawa, oczywiście – tylko pod warunkiem skonfrontowania z informacją pochodzącą z różnych źródeł oraz od strony przeciwnej. Mimo starań, nie zawsze można ustalić nawet podstawowe wydarzenia i ich kolejność. Rozbieżności dotyczą wielu podstawowych informacji i świadczą o skali dezinformacji dotyczącej tematu. Kłamali główni bohaterowie wydarzeń po stronie rosyjskiej o czym świadczą wzajemnie sprzeczne informacje lub ich brak. Co do uczonych amerykańskich, charakterystyczna jest pogoń za sukcesem prezentowanego poglądu, funduszami, pijar używany jako narzędzie informacji i podporządkowanie wielu działań pożądaniu prestiżu. Zrobienie w kukułę należało im się więc poniekąd z moralnego punktu widzenia.
Informacja na temat powstania i rozwoju idei zimy nuklearnej do dziś nie jest uporządkowana. Przykład – kto „wynalazł” zjawisko zimy nuklearnej:
1.Crutzen i Birks: Golicyn dowiedział się o tym ze szwedzkiego pisma i zgodziło się to z jego badaniami atmosfer planet.
2.Golicyn: szeroko znany w Rosji jako autor teorii “zimy nuklearnej” która później miała być rozwinięta przez Carla Sagana a Aleksandrow miał ją potwierdzić.
3.Sagan: jest (współ)autorem prac naukowych wskazujących możliwość zaistnienia zimy nuklearnej po konflikcie jądrowym; opinia dominująca w „zachodnich” źródłach, zwłaszcza amerykańskich.
4.Przepowiedziana przez Sagana w USA możliwość zaistnienia „zimy nuklearnej” została potwierdzona w ZSRR badaniami między innymi W. W. Aleksandrowa.
TAJNOŚĆ BADAŃ
W czasach „zimnej wojny” wiedzę na temat wielu dziedzin, zwłaszcza w ZSSR, ograniczała wyjątkowo rozbudowana instytucja tajemnicy państwowej. Jest więc dość oczywiste, że do sfery publicznej raczej nie miały szans przedostać się informacje dotyczące wielu dziedzin, w tym fizyki atomowej czy użytecznych w technologiach wojskowych aspektów badań kosmicznych. Obywatele Związku Sowieckiego – w tym młodzi - wyjeżdżający za granicę na Zachód byli zapewne starannie sprawdzani i obstawieni. Lub sami byli agentami. Rezultaty rosyjskich badań naukowych (czy „naukowych”) mogły nie być jawne; za rok ich powstania przyjmowany jest rok wydania „w odkrytoj pieczati” co czasem wynika z wypowiedzi samych uczestników. Na przykład, Golicyn twierdził że prawie nie pracował nad tajemnicami państwowymi, ale z wielu innych, w tym oficjalnych źródeł wynika że zajmował się fizyką atomową i badaniami kosmicznymi. No i „zimą nuklearną”. Od początku kariery bez przeszkód wyjeżdżał za granicę na Zachód. Pozostawiam te stwierdzenia bez komentarza…
Wielu wątków, niewątpliwie ciekawych nie będę rozwijał z uwagi na rozległość tematu. Odpuszczam także cytowanie źródeł, bo wydłużałyby i tak zbyt długi tekst. A udostępnić – jakby co – jestem w stanie.

GŁÓWNI BOHATEROWIE ZDARZEŃ:

Ackerman Thomas. Fizyk atmosfery, profesor (od 1988 roku), Dyrektor Połączonego Instytutu Studiów Atmosfery I Oceanu (JISAO). W latach 1976-1979 pracował w Australian Numerical Meteorology Research Center, Melbourne, Australia. Potem w NASA Ames Research Center (do 1987) i National Research Council, Washington, D.C. (1979-1981) ; w 1981-1982 także San Jose State University Foundation, San Jose, California. Zajmuje się ociepleniem globalnym. Niewiele dostępnych informacji. Jeden ze współautorów publikacji TTAPS.

Aleksandrow Władimir Walentynowicz (ur. 1935). “Ekspert komputerowy”. (Jest inny akademik, Aleksandrow Władymir Wiktorowicz, z tego samego pokolenia, i jeszcze inny Aleksandrow, współautor publikacji: Alexandrov G.A., Svirezhev Yu.M., Tarko A.M. et al. (1986). Mathematical Models of Ecosystems. Ecological and Demographic Consequences of a Nuclear War. Moscow, Nauka, 176 pp.). W 1976 roku zakończył zajmowanie się dynamiką gazu i plazmy, a rozpoczął – klimatologią. Według rosyjskich i amerykańskich źródeł – rosyjski fizyk który współtworzył matematyczny model “zimy nuklearnej”. Pionier globalnego modelowania klimatu, osiągnięcia publikowane datowane na co najmniej 1982 rok. W ramach wymiany naukowej przebywał w USA w latach 1978, 1980, 1982 w Narodowym Centrum Badań Atmosferycznych (NCAR; tym samym gdzie pracował Crutzen; jego kolega). Być może stąd brały się komentarze o jego teksańskim akcencie i dobrej znajomości angielskiego. Istnieje informacja że w 1983 roku pod kierownictwem Jewgienija Wielichowa prowadził grupę około 20 naukowców pracującą nad tematem zimy nuklearnej. W tym samym roku wspólnie z G.I. Stenczikowem modelował następstwa zimy nukleanej. Zapewne prowadził ten temat wcześniej jako tajny, a jego matematyczny model odegrał – być może – istotną rolę w rozgrywkach z Saganem w latach 1982-1983. Zaginął w 1985 roku podczas międzynarodowej konferencji w Madrycie dotyczącej skutków zimy nuklearnej. Po prostu wyszedł z hotelu pozostawiając rzeczy i pieniądze. Jego dalszy los pozostaje publicznie nieznany. Według informacji oficjalnych swego modelu do wyliczenia konsekwencji wojny nuklearnej – “zimy nuklearnej” użył w roku 1983. Według magazynu „Time” (październik 1985):” the nuclear winter scenario was promoted by Moscow to give antinuclear groups in the U.S. and Europe some fresh ammunition against America's arms buildup.” Według jednych przypuszczeń Aleksandrow został porwany przez KGB jako podejrzewany o chęć zdyskredytowania koncepcji zimy nuklearnej; według innych – uciekł na Zachód. Ludzie którzy mogą znać prawdę (Mojsiejew) przytaczają jedynie obie wersje zdarzeń.

Alvarez Luis Walter (1911-1988). Uczestnik programu "projekt Manhattan" w Los Alamos. W latach 1945-1978 profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, 1954-1959 i 1975-1978 dyrektor Lawrence Radiation Laboratory. Specjalista w zakresie fizyki atomowej, fizyki jądrowej, cząstek elementarnych, promieniowania kosmicznego. W 1968 roku otrzymał Nagrodę Nobla za prace poświęcone cząstkom elementarnym. Pierwszy autor publikacji z 1980 roku i zwolennik jej głównej tezy.

Andropow Jurij Władymirowicz (1914 – 1984). Sierota od 15 roku życia. Komsomolec. Członek KPZR od 1939. Po 1947 roku pracował w KC KPZR. Szef KGB (1967–1982). W czasie swego pobytu na placówce w Budapeszciw był odpowiedzialny za organizację tłumienia powstania narodowego pod wodzą Imre Nagy'ego i osadzenie Janosa Kadara. Członek Sekretariatu KC od 1962, od 1973 członek Politbiura z zachowaniem funkcji szefa KGB. Zainteresowanie neutralizacją Zachodu przez podważenie jedności NATO pojawiło się w latach 70. Andropow zaczął pompować pieniądze w europejskie organizacje działające na rzecz pokoju i zakazu prac nad bronią jądrową, sprzeciwiające się budowaniu przez USA baz wojskowych w Niemczech – jednym z najważniejszych członków NATO. Wykorzystany został też Komitet Pokoju, agencja rządowa, do organizowania demonstracji w Europie przeciwko bazom amerykańskim.

Birks John (ur. 1946) Zasługi i kariera tu: http://twobtech.com/john_birks_CV.pdf i tu: https://chancellor.colorado.edu/john-birks-named-hazel-barnes-prize-winner Specjalizuje się między innymi w chemii środowiska i atmosfery – wspólna praca z Crutzenem w AMBIO (1982) przyniosła mu prestiż i sławę. Autor wielu publikacji i książek, laureat wielu nagród.

Budyko Michał Iwanowicz (ur. 1920 w Homlu) 1942 r. ukończył Leningradzki Instytut Politechniczny imienia M.I. Kalinina, od 1942 г. pracownik Głównego Obserwatorium Geofizycznego im. A. I. Wojejkowa; od 1951 doktor nauk fizyczno-matematycznych (1951), 1954—1972 — dyrektor obserwatorium, od 1975 Od 1975 г. — szef Oddziału Badań Zmian Klimatu Państwowego Instytutu Hydrologicznego wLeningradzie. Klimatolog, badacz fizyki atmosfery, hydrologii lądowej, oceanografii, geografii fizycznej, biogeografii, ewolucji organizmów, ekologii, paleontologii, geochemii i innych; autor kilkuset publikacji w tym 24 monografii, książek popularnych członek Rosyjskiego i Amerykańskiego Towarzystwa Geograficznego, członek lokalnych władz, laureat wielu nagród i odznaczeń państwowych. Członek rzeczywisty Rosyjskiej Akademii Nauk (1992). Budyko współpracował (oficjalnie) z Izraelem i Golicynem w latach 1984-1990; rezultaty opublikowali w monografii “Globalne katastrofy klimatyczne”.(1986). Pracę przetłumaczono na języki obce – angielski i japoński. Описанию экспериментов по свойствам дыма посвящён специальный выпуск журнала “Известия АН СССР. Физика атмосферы и океана.[41]

Crutzen Paul Josef (ur. 1933). holenderski chemik atmosfery i meteorolog. W 1995 r. otrzymał Nagrodę Nobla z dziedziny chemii za pracę nad zmiennością ilości ozonu w atmosferze. Crutzen pracował przez wiele lat w amerykańskim Narodowym Centrum Badań Atmosferycznch (National Center for Atmospheric Research). Był dyrektorem wydziału chemii atmosfery w Instytucie Maxa Plancka w Moguncji w Niemczech, a obecnie (2006 r.) pracuje w Instytucie Oceanografii imienia Scripps w USA. W 2000 r. zaproponował, by uznać, że od 200 lat żyjemy w nowej epoce geologicznej - antropocenie. Jako dowód wymienił gwałtowną urbanizację świata, szybkie wyczerpywanie przez człowieka paliw kopalnych gromadzonych przez setki milionów lat, a także zanieczyszczenie środowiska i emisję gazów cieplarnianych. Współautor publikacji w AMBIO w 1982.

Dorodnicyn Anatolij Aleksiejewicz (1910-1994). Błyskotliwa kariera naukowa. 1945-1955 pracował w Instytucie Matematyki Akademii Nauk ZSSR. 1947-1994 – Moskiewski Instytut Naukowo-techniczny. Zajmował się między innymi problematyką gazów i atmosfery. Założyciel (1955) Centrum Obliczeniowego Akademii Nauk ZSSR którego był dyrektorem do 1989 roku. Był więc szefem instytucji w której pracowano nad „zimą nuklearną”. Odznaczany i nagradzany wielokrotnie, w tym Orderem Przyjaźni Narodów (1982) i Nagrodą Leninowską za prace w dziedzinie techniki obliczeniowej (1983).

Ginzburg Aleksander Samuelowicz. Doktor nauk fizyczno-matematycznych, zastępca dyrektora Instytutu Fizyki Atmosfery im. A. M. Obuchowa, redaktor "Izwiestija RAN seria "Fizyka atmosfery i oceanu”. Według Golicyna był autorem równań matematycznych opisujących efekt zimy nuklearnej – zapewne na określonym etapie. Szczegóły nie zostały opisane.

Golicyn Georgij Sergiejewicz (ur. 1935). Potomek rosyjskliego rodu kniaziowskiego pochodzenia litewskiego. Według polskojęzycznej „wikipedii” krewny oficera sowieckich służb specjalnych Anatolija Michaiłowicza Golicyna który w stopniu majora KGB w 1961 roku opuścił rezydenturę KGB w Helsinkach, prosząc o azyl placówkę amerykańskiego wywiadu CIA. Ukończył (1958) Wydział Fizyki Moskiewskiego Uniwersytetu. Pracował w Instytucie Fizyki Atmosfery Akademii Nauk ZSSR. Od 1971 doktor, od 1981 profesor. Publikował z Budyko i Izraelem na temat katastrof klimatycznycyh. Akademik od 1987 roku. Zajmował się między innymi fizyką atmosfery Marsa i Wenus, konwekcją, i – oczywiście – zimą nuklearną. Poza tym działacz w organizacjach pokojowych, honorowy i rzeczywisty członek wielu organizacji i instytucji, laureat wielu nagród. Zajmował się także fizyką atomową.

Izrael, Jurij Antoniewicz (ur. 1930 w Taszkiencie), Ukończył w 1953 studia (fizyka) i rozpoczął pracę w Moskwie w Instytucie Geofizyki Akademii Nauk ZSSR.W 1969 doktorat z nauk fizyczno-matematycznych. Od 1970 pierwszy zastępca szefa Głównego Departamentu Służby Hydrometeorologicznej przy Radzie Ministrów. W 1974 został profesorem i członkiem korespondentem Akademii Nauk ZSSR w dziedzinie fizyki atmosfery. Cztery lata później został powołany na stanowisko przewodniczącego Państwowej Komisji Hydrometeorologii. Wice-szef Międzynarodowego Panelu Zmian Klimatycznych (IPCC). Uważany za najbardziej wpływowego doradcę naukowego prezydenta Władimira Putina. Był dyrektorem Instytutu Globalnego Klimatu i Ekologii – należącego do Rosyjskiej Akademii Nauk, pierwszym wiceprzewodniczącym World Meteorological Organization i współdziałał z World Weather Watch. In 1992, Laureat UNEP Sasakawa Environment Prize. Był szefem Państwowego Komitetu Hydrometeorologicznego (Goskomgidromet) także w czasie katastrofy w Czarnobylu w 1986. Po katastrofie był szeroko krytykowany w związku z niewłaściwym monitoringiem skażenia. Ale Order Lenina dostał, podobnie jak wiele innych odznaczeń państwowych. Co ciekawe, w ostatnich latach wypowiada się sceptycznie o tezach dotyczących ocieplenia klimatycznego.

Kondratjew, Kirył Jakowlewicz (ur. 1920) pracował na Uniwersytecie Leningradzkim, w 1970-1978 profesor. W latach 1978-82 kierował filią Głównego Obserwatorium Geofizycznego imienia A. I. Wojejkowa. Od 1982 – w Instytucie Badania Jezior (Institut ozierowiedienja) Akademii Nauk ZSSR. Od 1984 akademik. Od 1992 roku — radca przy dyrekcji. W 1982 miał 62 lata. Istnieje też pracownik Instytutu Badania Jezior, Kondratjew Siergiej Aleksiejewicz zastępca dyrektora do spraw naukowych, doktor nauk fizycznych i matematycznych – jest to zapewne całkiem inna osoba. Według Tretjakowa „od niego wszystko się zaczęło”.

Mojsiejew, Nikita Nikołajewicz (1917-2000) matematyk. Od 1956 profesor katedry matematyki Moskiewskiego Instytutu fizyko-technicznego. Współpracownik centrum obliczeniowego Akademii Nauk ZSSR; W latach 1967—1985 zastępca dyrektora do spraw naukowych Centrum Obliczeniowego Akademii Nauk ZSSR. Jednocześnie szef laboratorium. Szef opracowania modeli matematycznych dotyczących skutków wojny jądrowej – „zimy nuklearnej”. Współpracował z Golicynem. Jego podwładnymi byli Aleksandrow i Stenczikow. Od 1985 do końca życia radca dyrektora centrum obliczeniowego Akademii Nauk ZSSR i Rosyjskiej Akademii Nauk. Był także jednym z założycieli i prezydentem Międzynarodowego niezależnego ekologiczno-politologicznego Uniwersytetu oraz redaktorem naczelnym czasopisma „Ekologia i życie” (1995—2000).

Pollack James (1938-1994). Astrofizyk, pracownik NASA Ames Research Center. Zajmował się też fizyką nuklearną. Princeton University, University of California Berkeley, doktorat Harvard w 1965, gdzie był studentem Carla Sagana. Także fizyk atmosfery, zajmował się Marsem (Mariner 9) i misjami Viking; interesował się też wymieraniem dinozaurów. Jeden ze współautorów TTAPS.

Sagan Carl (1934-1996) Do 1968 związany z University of California, Harvard University, później z Cornell University (profesor od 1971). Jedna z kluczowych po stronie amerykańskiej postaci związanych z tezą dotyczącą zimy nuklearnej. Jego rodzice byli Żydami, ojciec przybył do Stanów Zjednoczonych z Ukrainy, z Kamieńca Podolskiego. Miał wieloletnie kontakty z sowieckimi uczonymi, w tym potwierdzone z Wielichowem, Golicynem (co najmniej od 1971) i Josifem Szkłowskim. Był trzykrotnie żonaty; trzecią żonę – Ann Druyan - poślubił w czerwcu 1981 roku. Mieli wiele wspólnych zainteresowań; marksistka, zwolenniczka poglądów Daenikena, wyznająca wiele dość fantastycznych poglądów na wszechświat, brała aktywny udział w jego twórczości popularyzatorskiej. Być może dzięki niej Carl Sagan stał się bardziej aktywny politycznie zwłaszcza przeciwko eskalacji zbrojeń nukleanych za prezydentury Ronalda Reagana. W marcu 1983, gdy Reagan rozpocząl inicjatywę Strategic Defense Initiative ("Star Wars") program. Sagan wypowiedział się przeciwko projektowi twierdząc że nie ma on szans powodzenia z technicznego punktu widzenia, oraz że jego realizacja zdestabilizuje równowagę zbrojeń nuklearnych powodując niemożliwość dalszego procesu rozbrojenia. Z tego punktu widzenia był dla sowietów wprost bezcenny. Jeden ze współautorów i prawdopodobnie główny inicjator TTAPS. Poza tym marzyciel i popularyzator nauki zwłaszcza w aspekcie życia pozaziemskiego, do pewnego stopnia filozof. Maniak ruchów pokojowych.

Stenczikow (Stenchikov) Georgij Lwowicz. Obecnie podwójny obywatel rosyjski i amerykański mieszkający w Stanach Zjednoczonych. W 1973 magister nauk fizycznych i matematycznych Moscow Physical Technical Institute, doktorat w 1977 tamże (matematyka stosowana i fizyka plazmy), habilitacja 1989 (numeryczne modelowanie klimatu Centrum Obliczeniowe Akademii Nauk ZSSR w Moskwie). Współpracownik W.W. Aleksandrowa (wspólne studia?; wspólne publikacje od 1973 roku, wspólne zainteresowania), publikujący w ZSSR w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych na temat modelowania zimy nuklearnej, pod kierownictwem Mojsiejewa. W latach 1978-1985 asystent profesora w Moskiewskim Instytucie Radioelektroniki i Automatyzacji. 1982-1990, Uczestnik International Project on Environmental Consequences of Nuclear War (ENUWAR) koordynowanego przez Scientific Committee on Problems of the Environment (SCOPE). Od 1992 roku współpraca z University of Maryland, Rutgers University of New Jersey. Zainteresowania: modelowanie zmian klimatycznych, wulkany i ich wpływ na pogodę. Ciekawe, że wciąż publikuje artykuły (wspólnie z Amerykanami) na temat zimy nuklearnej.

Toon Owen Brian, profesor oceanografii, Atmospheric and Oceanic Sciences and a fellow at the Laboratory for Atmospheric and Space Physics (LASP) at the Univesity of Colorado. W 1975 doktorant Carla Sagana. Zainteresowania: fizyka I chemia atmosfery. Jeden ze zdecydowanych rzeczników idei zimy nuklearnej (i wymierania dinozaurów po ochłodzeniu spowodowanym katastrofą kosmiczną) nawet po 2000 roku. Jeden ze współautorów TTAPS.

Turco Richard Peter, amerykański fizyk atmosfery, profesor Institute of the Environment, Department of Atmospheric and Oceanic Sciences, University of California, Los Angeles. Jeden z autorów publikacji TTAPS. Autor terminu “zima nuklearna”. Jest współautorem publikacji ze stycznia 1982 będącej pokłosiem publikacji Alvareza i innych (1980): "Evolution of an impact-generated dust cloud and its effects on the atmosphere"; Toon, O. B.; Pollack, J. B.; Ackerman, T. P.; Turco, R. P.; Mckay, C. P.; Liu, M. S., Geological implications of impacts of large asteroids and comets on the earth, Geological Society of America, January 1, 1982, p. 187-200. Wśród autorów zwraca uwagę brak Sagana pezy obecności pozostałych czterech współautorów TTAPS.

Wielichow Jewgienij Pawłowicz (ur. 1935). Po ukończeniu studiów fizyki w 1958 na Uniwersytecie im. Łomonosowa w Moskwie, w 1961 rozpoczął pracę w Instytucie Energii Atomowej im. Kurczatowa. Błyskawiczna kariera. W 1964 doktorat nauk fizyczno-matematycznych. Od 1968 członek-korespondent, od 1974 członek rzeczywisty Akademii Nauk ZSSR ( w tym czasie najmłodszy). W 1978-1991 wiceprezes Akademii Nauk ZSSR. W latach 70-tych zajmował się między innymi fizyką plazmy i energetyką; w 1975 był dyrektorem państwowego programu kontrolowanej fuzji termonuklearnej („tokamak”). Akademik-sekretarz Biura technologii informacyjnych, inżynierii komputerowej i automatyki Rosyjskiej Akademii Nauk (od 1983). W latach 1980-1990 był negocjatorem amerykańsko-sowieckich traktatów dotyczących kontroli zbrojeń. Członek rosyjskiego komitetu „Pugwash”. Uczestnik likwidacji skutków katastrofy w Czarnobylu. Oficjalnie zarejestrowany w 2012 jako „powiernik” Putina (tłumaczenie z rosyjskiej wikipedii). Jest prezesem spółki akcyjnej „Rosszelf” spółki zależnej Gazprom oraz współprzewodniczącym Zarządu Relcom. Laureat wielu nagród i odznaczeń państwowych sowieckich i rosyjskich, w tym 1985 Bohater Pracy Socjalistycznej. Członek honorowy Szwedzkiej Akademii Nauk Technicznych. Wielokrotny tytuł doktora honoris causa zachodnich uczelni. W życiorysie wiele punktów stycznych z Golicynem.

Obuchow Aleksander Michajłowicz (1918-1989). Geofizyk, akademik (od 1970). Organizator i dyrektor Instytutu Fizyki Atmosfery, obecnie noszącego jego imię. Przed 1980 rokiem współpracował z Golicynem na tematy związane z atmosferami innych planet. Golicyn wypowiadając się po raz pierwszy publicznie na temat zimy nuklearnej robił to – według własnych słów – w swoim i jego imieniu.

Wielu ważnych postaci, zwłaszcza ze strony amerykańskiej nie przedstawiam tu. Są to założyciele i uczestnicy organizacji „pokojowych”, często żyjący do dziś lekarze o karierze uniwersyteckiej, szefowie i członkowie instytucji naukowych, Komitetu Centralnego KPZR, działacze różnych, często wielu naraz organizacji pokojowych, z karierą usianą uznaniem i nagrodami zwierzchników i administracji państwowej. Często – jak Ralph Nader, Paul Ehrlich, Carl Sagan – maniacy pewnych idei.
Z materiałów (zawsze tylko ogólnodostępnych) dotyczących niektórych uczestników zdarzeń wynika że o niektórych szczegółach swych życiorysów naukowych woleliby po 30 latach nie pamiętać...
(ciąg dalswzy nastąpi)