Prawomyślność NASA, czyli kto ma prawo do nieba

Interesująca jest historia nadania nazwy obiektowi z Pasa Kuipera o oznaczeniu katalogowym 2014 MU69. Niewielki ten obiekt dostrzeżony zaledwie cztery lata wcześniej przez Marca Buie, został 1 stycznia 2019 sfotografowany przez sondę kosmiczną New Horizons po minięciu układu Plutona. Niewątpliwie był to wielki sukces techniki, pozwalający po raz pierwszy z bliska spojrzeć na ciało kosmiczne znajdujące się poza orbitą Plutona, wyglądające tak jak w początkach istnienia układu słonecznego.

    Miesiąc wcześniej NASA i team New Horizons zaproponowali publiczną dyskusję nad nazwą dla nowego obiektu. Odezwało się ponad 96 tysięcy uczestników z 118 krajów. Gest ten z pewnością przysłużył się popularyzacji astronomii i osiągnięć technicznych, a ponadto był atrakcją dla szerokiej rzeszy aktywnych miłośników astronomii. Z nadesłanych propozycji wybrano nazwę „Ultima Thule”.

    Była to udana metafora: „Thule”, nazwa wprowadzona jeszcze w starożytności i znana Grekom, Rzymianom, mieszkańcom Skandynawii i ludom bałtyckim, występująca wielokrotnie w literaturze i kartografii od średniowiecza (ostatnio także w muzyce i filmie) oznaczała hipotetyczną, najdalej na północ wysuniętą wyspę gdzieś pomiędzy Skandynawią, Islandią i Grenlandią, a może i samą Arktykę. „Ultima Thule”, jako oznaczająca „poza Thule” dobrze symbolizowała odległość najdalszego z eksplorowanych światów a dwuczłonowa nazwa dodatkowo odnosiła się do dwóch części z których składa się obiekt. Alan Stern, szef teamu mógł stwierdzić że „MU69 jest dla ludzkości następną Ultima Thule”.

    Prędko okazało się jednak, że nigdy nie może być tak dobrze aby nie mogło być gorzej. Pierwszy był chyba artykuł Marcy Oster z „The Times of Israel” z 3 stycznia 2019 która stwierdziła że nazwa ta „przez długi czas” używana była w ideologii nazistowskiej, a później neonazistowskiej oraz przez jakieś grupy „prawicowe”. W rzeczywistości, istotnie, „Studiengruppe für germanisches Altertum”, grupa zajmująca się poszukiwaniem niemieckich narodowych „korzeni” i  okultyzmem powstała krótko po I wojnie światowej, a jej niektórzy uczestnicy stali się później członkami czy sympatykami DAP i NSDAP, ale historia tej grupy zakończyła się około 1925 roku, a więc przed dojściem Hitlera do władzy, gdy dopiero wydawał swoją „Mein Kampf”. Tak więc stwierdzenie że nazwa Ultima Thule  jest podobnie istotna dla ruchu narodowosocjalistycznego jak swastyka (Meghan Bartels, „Newsweek”) jest cokolwiek przesadzone, już o związku z ideologią NSDAP nie wspominając. Kilku członków teamu „New Horizons”, w tym Alan Stern, próbowało jeszcze bronić dokonanego wyboru, tłumacząc że „tylko dlatego, że niektórzy źli ludzie kiedyś polubili to słowo, nie pozwolimy im go przejąć” . Okazało się jednak, że łatwiej jest kierować ambitnym programem kosmicznym niż tego dokonać.

    Według Międzynarodowej Unii Astronomicznej nazwa „Ultima Thule” nie spełniała kryteriów aby ją uznać za oficjalną. Najwyraźniej nikt na to wcześniej nie wpadł. Obiekt odkryty został w 2014 na podstawie danych z Teleskopu  Hubble’a sterowanego z Baltimore w stanie Maryland. Tak więc NASA zwróciła się do Phoebe Farris, emerytowanej profesor “sztuki i designu” Uniwersytetu Purdue będącej członkiem społeczności plemienia Powhatan-Pamunkey z pytaniem czy starszyzna plemienna zaakceptuje nową nazwę „Arrokoth” dla obiektu MU69 zaczerpniętą z ich języka. Starszyzna odniosła się pozytywnie i uznała to za wyróżnienie. „Ponieważ jesteśmy pierwotnymi mieszkańcami dzisiejszej Ameryki Północnej, znanej nam jako Turtle Island, dobrze jest, by odkrycia na naszym niebie, na lądzie i na naszych wodach miały miejscowe nazwy” – stwierdziła pani profesor Phoebe Farris. Dane historyczne wskazują, że region wokół Baltimore nie został zasiedlony przez rdzennych mieszkańców, kiedy przybyli Europejczycy. Jednak lud Powhatan mieszkał niedaleko na południu. Nazwa Arrokoth jest też pewnym przybliżeniem, gdyż rodzimy język Powhatan-Pamunkey zanikł jeszcze w XVIII wieku, a nazwa opiera się na słowie udokumentowanym przez angielskiego pisarza Wiliama Stracheya w latach 1610-1611.

    Nowa oficjalna nazwa została bez kłopotów ratyfikowana przez Międzynarodową Unię Astronomiczną, co ogłoszono podczas uroczystości w siedzibie NASA 12 listopada z udziałem przedstawicieli plenienia Powhatan-Pamunkey. W oświadczeniu NASA o kontrowersjach zapomniano. „Nazwa Arrokoth odzwierciedla inspirację do patrzenia w niebo i zastanawiania się nad gwiazdami i światami poza nami”, stwierdził Alan Stern, szef teamu New Horizons. Cóż innego mógł powiedzieć? Głosowali jak chcieli, wybrano kogo trzeba. I  przy okazji wiadomo, kto ma prawo do nieba w tamtych okolicach.

    Pozostaje kilka problemów:

    Jeśli Amerykanie będą konsekwentni, zmienią nazwę kontynentu i swojego państwa. Amerigo Vespucci od którego imienia pochodzi nazwa „Ameryka” prawdopodobnie nigdy nie widział wybrzeży Ameryki Północnej gdyż uczestniczył w wyprawach badających wybrzeża Ameryki Środkowej i Południowej. Wspomniana nazwa „Żółwia Wyspa” jest ponadto bardziej pierwotna w stosunku do „Ameryka” jako nadana przez rdzennych mieszkańców. Ale co z nazwą miejscowości Ultima Thule w USA w stanie Oklahoma? Co z nazwą pierwiastka chemicznego tulu (symbol Tm?) Co z bazą sił powietrznych USA Thule na Grenlandii? Co z wyspą Thule należącą do archipelagu Sandwich Południowy i innymi podobnymi nazwami geograficznymi oraz nazwą cywilizacji amerykańskich Inuitów? Co z nazwami produktów przemysłowych i przedsiębiorstw? Czy z uwagi na czyjeś nazistowskie skojarzenia te nazwy trzeba będzie również zmienić?

Linki: 

]]>https://www.nasa.gov/feature/new-horizons-chooses-nickname-for-ultimate-...]]>

]]>http://frontierworlds.seti.org]]>)

]]>https://en.wikipedia.org/wiki/486958_Arrokoth]]>

]]>https://www.nasa.gov/feature/nasa-extends-campaign-to-nickname-new-horiz...]]>

]]>https://www.newsweek.com/nasa-named-its-next-new-horizons-target-ultima-...]]>

Link: ]]>https://www.timesofisrael.com/nasa-named-most-distant-object-explored-by...]]>

]]>https://www.sciencealert.com/nasa-renames-faraway-ice-world-arrokoth-aft...]]>

]]>https://pl.wikipedia.org/wiki/Ameryka]]>

]]>https://www.skyandtelescope.com/astronomy-news/new-horizons-flyby-target...]]>

]]>https://en.wikipedia.org/wiki/Thule]]>

Źródło zdjęcia: NASA