Przesłanki nieważności Rządu Tymczasowego Jedności Narodowej ex tunc

Rząd Tymczasowy Jedności Narodowej (RTJN), powołany w czerwcu 1945 r. pod auspicjami ZSRR, był niezgodny z Konstytucją Kwietniową z 1935 r. z wielu powodów – zarówno formalnoprawnych, jak i ustrojowych. Poniżej najważniejsze przesłanki tej niezgodności:

 1. Brak legalnego powołania przez Prezydenta RP

Zgodnie z Konstytucją Kwietniową:

• Prezydent mianuje i odwołuje Prezesa Rady Ministrów i cały rząd (art. 13, art. 24).
• RTJN został powołany z pominięciem Prezydenta RP na uchodźstwie (Władysława Raczkiewicza, potem Augusta Zaleskiego).
• Nie miał żadnej nominacji konstytucyjnej – został ustanowiony de facto przez obce podmioty (głównie ZSRR) i wsparty siłą sowiecką, nie przez legalne organy II RP.

 2. Konstytucyjna ciągłość II RP nie została zerwana

• Konstytucja kwietniowa nigdy nie została formalnie uchylona ani zniesiona 
• Prezydent RP na uchodźstwie zachował legalną sukcesję, powołując się na art. 13 i 24.

RTJN był zatem strukturą paralelną i nielegalną wobec obowiązującego porządku konstytucyjnego.

3. Brak legitymacji konstytucyjnej i wyborczej

Członkowie RTJN nie byli:

• powoływani przez Prezydenta RP,
• wybierani przez Sejm,
• akceptowani w żadnej procedurze konstytucyjnej.
• Rząd miał charakter tymczasowy, narzucony politycznie, bez oparcia w Konstytucji 1935 r.

 4. RTJN działał na terytorium okupowanym

• Polska znajdowała się pod okupacją Armii Czerwonej, która de facto kontrolowała władzę.
• Władza wykonawcza sprawowana była pod presją i nadzorem siły obcego państwa, co naruszało zasadę niezależności organów Rzeczypospolitej (art. 2–3 konstytucji).

 5. Zerwanie z konstytucyjną zasadą reprezentacji narodu

Zgodnie z art. 3 Konstytucji kwietniowej: „Państwo Polskie jest wspólnym dobrem wszystkich obywateli” – a rząd powinien reprezentować ich wolę.

• RTJN był produktem kompromisu między Stalinem, Churchillem i Trumanem, nie wyborem narodu polskiego.

 6. Istnienie legalnego Rządu RP na uchodźstwie

• Na emigracji w Londynie nadal funkcjonował legalny rząd RP, choć uznawany tylko do czasu przez państwa zachodnie.
• Konstytucyjna zasada ciągłości władzy została zachowana w tym rządzie, nie w RTJN.

Podsumowanie – RTJN był niezgodny z Konstytucją Kwietniową, bo:

•  Nie miał nominacji przez Prezydenta RP - Konstytucja wyraźnie wymaga takiej nominacji
•  Nie miał oparcia w Konstytucji - Żaden artykuł nie przewiduje takiej formy rządu
•  Utworzone zostało pod przymusem obcego państwa - Działanie nielegalne wg konstytucji
•  Istniał legalnego rządu emigracyjnego - nie nastąpiła konstytucyjna zmiana władzy