WARTO PRZECZYTAĆ... (43)

Sławomir Poleszak
Jan Tabortowski "Bruzda" 1906-1954
Oficyna Wydawnicza Rytm 2012, s. 352, , oprawa twarda, wydanie II.

Biografia jednego z "Żołnierzy Wyklętych", majora Jana Tabortowskiego "Bruzdy" (1906-1954), zawodowego oficera Wojska Polskiego, uczestnika kampanii wrześniowej, wybitnego żołnierza Polski Podziemnej, legendarnego organizatora partyzantki antykomunistycznej w Łomżyńskiem, pełniącego m.in. funkcje inspektora Inspektoratu III Łomżyńskiego a następnie IV Suwalskiego Armii Krajowej, odznaczonego Krzyżem Walecznych i Krzyżem Virtuti Militari. Aresztowany w sierpniu 1945 r. przez NKWD. Po ucieczce odbudował struktury konspiracyjne i rozpoczął działalność zbrojną w ramach utworzonej przez komendanta Okręgu Białostockiego AK płk. Władysława Liniarskiego Armii Krajowej Obywatelskiej. Ujawnił się po ogłoszeniu amnestii w 1947 r. Próba powrotu do normalnego życia skończyła się niepowodzeniem. Zagrożony aresztowaniem, zszedł do podziemia w kwietniu 1950 r.; zginął z bronią w ręku 23 sierpnia 1954 r. w Przytułach.
20 sierpnia 2009 roku major Jan Tabortowski został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Książka do nabycia m.in. w:

• Oficyna Wydawnicza Rytm>

Patryk Kozłowski
Zygmunt Szendzielarz "Łupaszko" 1910–1951
Oficyna Wydawnicza Rytm 2012, s. 224, , oprawa twarda, wydanie II.

Biografia jednego z najsłynniejszych „Żołnierzy Wyklętych”; zawodowego oficera Wojska Polskiego, uczestnika kampanii polskiej 1939 r., dowódcy 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK, mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki".
Wsławiony bojami z niemieckim okupantem, major "Łupaszko" był również obrońcą ludności cywilnej na Wileńszczyźnie przed zagrożeniem ze strony oddziałów litewskich oraz partyzantki sowieckiej. Po 1945 r. stał się jednym z największych zagrożeń dla nowej władzy, kiedy odtworzył 5, a następnie 6 Wileńską Brygadę Armii Krajowej działające w pasie od Podlasia, poprzez Białostocczyznę, Warmię i Mazury do Pomorza. Ujęty przez UB 20 listopada 1950 r., został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na osiemnastokrotną karę śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego 1951 r. w wiezieniu mokotowskim.

Książka do nabycia m.in. w:

• Oficyna Wydawnicza Rytm>

Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944–1956, Tom 4: Powiat Siedlce w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych
Instytut Pamięci Narodowej, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2011, 784 s. + wkładka zdjęciowa.

Książka „Powiat Siedlce w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych” to czwarty już tom z regionalnej serii „Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944–1956” (teren opisany w książce wchodzi obecnie w skład dwóch powiatów – Siedlce i Łosice). Podjęte przez zespół historyków Warszawskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej badania ukazują zapomniane karty najnowszej historii Polski. Na opisywanym terenie mamy do czynienia z niezwykle interesującymi zjawiskami – takimi jak wielość inicjatyw organizacyjnych podziemia niepodległościowego, udział żołnierzy obozu narodowego w strukturach poakowskich (w Zrzeszeniu WiN), zadziwiająca długotrwałość oporu stawianego przez podziemie komunistom oraz szerokie poparcie udzielane przez społeczeństwo „ostatnim leśnym”. Przedstawiony w niniejszym tomie materiał pokazuje skalę oporu społeczeństwa Ziemi Siedleckiej i skalę represji zastosowanych przez komunistów.

SPIS TREŚCI

Wstęp

Podziemie niepodległościowe w powiecie Siedlce po 1944 roku
Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski
Kalendarium ważniejszych działań zbrojnych podziemia niepodległościowego na terenie powiatu Siedlce (X 1944 – XII 1954)
Kazimierz Krajewski
Wojna rewolucyjna – sowietyzacja Podlasia przez funkcjonariuszy PUBP w Siedlcach po roku 1944 (zarys problematyki)
Mariusz Bechta
Polska Partia Robotnicza w powiecie siedleckim. Paradygmat badawczy na czasy po komunizmie
Dariusz Magier
Straty osobowe powiatu siedleckiego w latach 1944–1954 (próba bilansu)
Mariusz Bechta, Kazimierz Krajewski

ANEKSY

Nr 1. Dokumenty struktur niepodległościowych działających na terenie powiatu Siedlce
wybór i opracowanie Kazimierz Krajewski
Nr 2. Dokumenty wytworzone przez UB, MO, KBW, LWP oraz PPR-PZPR
wybór i opracowanie Kazimierz Krajewski

Wykaz skrótów
Bibliografia selektywna
Indeks nazwisk i pseudonimów

Książka do nabycia m.in. w:

• Oficyna Wydawnicza Rytm>
• Instytut Pamięci Narodowej>

"Bo mnie tylko wolność interesuje..." - Wywiad-rzeka z Marianem Gołębiewskim (Nowy Jork, listopad 1988 - czerwiec 1989)
wywiad przeprowadził Dariusz Balcerzyk, wstęp i opracowanie Justyna Dudek, Lublin 2011, 418 s. + 18 s. wkł. zdj.

Książka jest zapisem rozmowy z Marianem Gołębiewskim, przeprowadzonej na przełomie 1988 i 1989 r. w Nowym Jorku. To historia osobista widziana oczyma wyższego dowódcy, który komentuje wydarzenia z odległej perspektywy czasowej. Autor w barwny sposób relacjonuje swoje wojenne i powojenne losy, a niejednokrotnie podaje nieznane dotąd fakty. Wspomnienia obejmują okres od dzieciństwa autora aż po rok 1956. W tekście odnajdziemy także nieliczne informacje, które odwołują się do aktywności Mariana Gołębiewskiego po 1956 r.

Marian Gołębiewski „Korab”, „Irka”, „Ster” (1911–1996) – cichociemny, szef Kedywu Inspektoratu Zamość i komendant Obwodu Hrubieszów Armii Krajowej. Po zajęciu Lubelszczyzny przez Armię Czerwoną pełnił wysokie funkcje w strukturach Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj oraz Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” Okręgu Lublin. Skazany w procesie I Zarządu Głównego WiN na karę śmierci. Spędził dziesięć lat w więzieniu. W połowie lat sześćdziesiątych jeden z twórców tajnej organizacji „Ruch”; za działalność w niej ponownie skazany na karę więzienia. W latach siedemdziesiątych związany z Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W 1982 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych.

SPIS TREŚCI

Justyna Dudek, Wstęp
Justyna Dudek, Nota edytorska
Dariusz Balcerzyk, Wywiad z „upiorem rozgromionego faszyzmu”

I. Dzieciństwo i młodość. Rodzina. Pasje. Praca w Kołomyi. Wybuch II wojny światowej
II. Internowanie w Rumunii. Ucieczka z obozu. W Wojsku Polskim we Francji. Walki 1 Dywizji Grenadierów. W obozach w południowej Francji
III. W drodze do Wielkiej Brytanii. Wyprawa przez Hiszpanię i Portugalię
IV. 1 Brygada Strzelców. Szkolenie cichociemnych. Skok do Polski
V. W kraju. Szef Kedywu Inspektoratu Zamość AK. Akcje likwidacyjne. Komendant Obwodu Hrubieszów AK
VI. Walki i porozumienie z UPA
VII. Nowa rzeczywistość. Rozwiązanie AK. Formy walki i oporu AK-DSZ-WiN wobec władzy komunistycznej
VIII. Akcja ujawnieniowa płk. Jana Mazurkiewicza „Radosława”. Aresztowanie. Śledztwo i proces. Więzienie

Aneks
Wykaz skrótów
Bibliografia
Indeks osób
Indeks nazw geograficznych
Fotografie

Książka do nabycia m.in. w:

• Instytut Pamięci Narodowej>

Piotr Niwiński
"Za świętą sprawę". Szlakiem żołnierzy 5. Wileńskiej Brygady AK mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki"
współpraca: Łukasz Borkowski, Piotr Malinowski
Gdańsk 2011, 64 s.

Publikacja ma na celu w sposób przystępny i przejrzysty zaprezentować najważniejsze informacje na temat działalności na Pomorzu oddziałów legendarnego mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, a także informacje o samych Żołnierzach Wyklętych, czyli żołnierzach polskiego zbrojnego podziemia niepodległościowego. Autor publikacji, dr hab. Piotr Niwiński, we współpracy z Łukaszem Borkowskim i Piotrem Malinowskim, przedstawił łącznie 20 wybranych sylwetek żołnierzy. Każdy z opisów zawiera podstawowe dane biograficzne, ze szczególnym uwzględnieniem działalności w szeregach AK, a na końcu również krótki fragment wspomnień opisujących daną postać.

Wydawnictwo uzupełnia słownik formacji i instytucji oraz spis podstawowej literatury dla zainteresowanych działalności 5. Wileńskiej Brygady AK, jak i szerzej, zbrojnym podziemiem niepodległościowym. Niewielkie rozmiary, przejrzysty układ i rezygnacja z aparatu naukowego, przy jednoczesnym zachowaniu badawczej rzetelności, czyni z opisywanej pozycji doskonałe narzędzie edukacyjne, skierowane przede wszystkim do młodzieży.
Publikacja jest 21 pozycją wydaną w ramach oddziałowej serii wydawniczej gdańskiego oddziału IPN.

SPIS TREŚCI

Szlakiem żołnierzy 5. Wileńskiej Brygady AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”

• Żołnierze Wyklęci
• Oddziały mjr. „Łupaszki” na Pomorzu

Wybrane biogramy żołnierzy podziemia niepodległościowego, walczących w ramach 5. Wileńskiej Brygady AK

• Zdzisław Badocha „Żelazny”
• Zygmunt Błażejewicz „Zygmunt”
• Józef Bandzo „Jastrząb”
• Kazimierz Chmielowski „Rekin”
• Olgierd Christa „Leszek”
• Zdzisław Christa „Mamut”
• Kazimierz Kamieński „Huzar”
• Jerzy Lejkowski „Szpagat”
• Władysław Łukasiuk „Młot”
• Lucjan Minkiewicz „Wiktor”
• Robert Nakwas-Pugaczewski „Okoń”
• Marian Pluciński „Mścisław”
• Feliks Selmanowicz „Zagończyk”
• Danuta Siedzik „Inka”
• Leon Smoleński „Zeus”
• Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko”
• Henryk Urbanowicz „Zabawa"
• Janina Wasiłojć-Smoleńska „Jachna”
• Henryk Wieliczko „Lufa”
• Zdzisław Zieleń „Orlik”

Słownik formacji i instytucji
Podstawowa literatura

Książka do nabycia m.in. w:

• Instytut Pamięci Narodowej>

Wilcze tropy. Zeszyt 1. "Zygmunt" – Zygmunt Błażejewicz
scenariusz Sławomir Zajączkowski, rysunki Krzysztof Wyrzykowski, wkładka historyczna i konsultacja historyczna Kazimierz Krajewski, dr Tomasz Łabuszewski
Warszawa 2011, 28 s., cena 19,15 zł

Jest to pierwszy zeszyt serii komiksowej „Wilcze tropy”, poświęconej Żołnierzom Wyklętym. Bohaterem pierwszego zeszytu jest Zygmunt Błażejewicz ps. „Zygmunt” – jeden z dowódców polowych 5. Wileńskiej Brygady AK, podkomendny mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Komiks składa się z 28 plansz w kolorze, format A4, do publikacji została dołączona nota historyczna. Wydawcą komiksów jest Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Warszawie.

***

Kwiecień 1945 r. Młoda dziewczyna – „Krystyna” (Alicja Trojanowska) wstępuje do oddziału Zygmunta Błażejewicza „Zygmunta”, wchodzącego w skład 5. Brygady Wileńskiej majora Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Ponieważ Białostocczyzna, gdzie działa 5. Brygada, jest coraz silniej penetrowana przez wojska sowieckie, major „Łupaszka” decyduje się wysłać oddział „Zygmunta” na lewy brzeg Bugu z zadaniem rozpoznania nowych terenów, na których możliwe byłoby prowadzenie skutecznej walki. Co spotka „Zygmunta” na drugim brzegu? Czy „Krystyna” zdobędzie jego zaufanie? Co robił w tych czasach Paweł Jasienica? Jak potoczą się losy bitwy w Modusach Pokrzywnych? To wszystko w pierwszym zeszycie komiksowego cyklu zatytułowanego „Wilcze tropy”.

Książka do nabycia m.in. w:

• Instytut Pamięci Narodowej>

Wilcze tropy. Zeszyt 2. "Orlik" – Marian Bernaciak
scenariusz Sławomir Zajączkowski, rysunki Krzysztof Wyrzykowski, wkładka historyczna i konsultacja historyczna Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski
Warszawa 2011, 40 s.

Lipiec 1944 r. Oddział Armii Krajowej ppor. Mariana Bernaciaka „Orlika” bierze udział w akcji „Burza”. Po wielu udanych walkach z Niemcami żołnierze „Orlika” 25 lipca 1944 r. wchodzą do Ryk, entuzjastycznie witani przez mieszkańców. Tego samego dnia w Rykach zjawia się znany z rozbojów dowódca lokalnego oddziału Armii Ludowej Julian Gransztof, a na przedmieścia miasteczka docierają pierwsze sowieckie czołgi...

***

Zapraszamy do lektury drugiego zeszytu z komiksowego cyklu „Wilcze tropy”, przygotowanego przez Instytut Pamięci Narodowej i poświęconego Żołnierzom Wyklętym.

Książka do nabycia m.in. w:

• Instytut Pamięci Narodowej>

Strona główna>