KRESOWI STRACEŃCY

Mjr Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz” i bitwa pod Surkontami - 21 VIII 1944 r.

"...patrzy przez okno
jak słońce Republiki
ma się ku zachodowi

pozostało mu niewiele
właściwie tylko
wybór pozycji
w której chce umrzeć
wybór gestu
wybór ostatniego słowa..."
Zbigniew Herbert, "Pan Cogito o postawie wyprostowanej"

- A ty dokąd?
- Bić się.
- Myślisz, że są jeszcze szanse?
- Jak przy skoku... trzeba rzucić serce...

AK-owcy z obu okręgów znaleźli się w Puszczy Ruskiej w okolicach Dubicz. Mieli tam zaplecze wielkich lasów bersztańskich i matecznika Horiaczy Bór, a jednocześnie dobry wgląd w ruch na szosie Wilno-Grodno. Kadra oddziałów wileńskich i nowogródzkich AK prawie miesiąc trwała w puszczy na tyłach wojsk sowieckich, jednak obroża powoli się zaciskała.

Na manewrach, 1938 r. Łazik 1 baonu saperów: z...

Tymczasem w Surkontach panował spokój. Kiedy w piątek 18 sierpnia Helena Nikicicz ps. „Czarna Magda” wróciła tam po kilkudniowej nieobecności, zastała wszystkich w świetnym humorze:
- Weszłam do słonecznego pokoju. Irena pisała. Major chodził na ukos  przez pokój  i przywitał mnie wesoło: - Pani Magdo, już jestem zdrów! Ręka zupełnie się zagoiła. Henryk był na zasadzce, wrócił nazajutrz rano.
W...

Kiedy we wtorek rano zbierano zwłoki i szukano mjr. „Kotwicza”, któryś sołdat zauważył na zroszonej trawie ślad. Ślad kończył się przy kopie siana. Czterech podbiegło, odgarnęli siano. Wewnątrz leżał skulony, ciężko ranny strzelec Czesław Marszałek „Żuraw”. Wyciągnęli go, szykowała się jeszcze jedna egzekucja. Gdyby nie Teresa... Wpadła w histerię: krzyczała, wrzeszczała, tupała, wyrywała się,...

Jan Erdman w książce „Droga do Ostrej Bramy” pisał, że do 1982 r. depesze te stanowiły jedyne dostępne źródło informacji o bitwie pod Surkontami i wobec tego przytoczone zostały przez oba podstawowe dzieła z zakresu historii AK, a mianowicie: tom poświęcony AK w cyklu Polskie Sity Zbrojne w drugiej wojnie światowej oraz AK w dokumentach, tom IV.
Nie wdając się w roztrząsanie opinii Warty, zajmę...

Nasz przyjazd do ministerstwa wywołał wyraźną konsternację. Udostępniono nam kopię pisma, którego przecież „nie dostaliśmy”, i zdecydowanie chłodno zaproszono do stołu rozmów. Okazano teczkę pełną autentycznych zbiorowych protestów przeciwko upamiętnianiu „polskich bandytów i morderców” . Zapytałem, czy są jakieś protesty spoza wsi, których nazwy wymieniłem. Jak przypuszczałem - nie było. Z kolei...