FENOMEN WOLNYCH ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH WYBRZEŻA

Mija kolejna (36) rocznica powstania trójmiejskich Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. W ponurej rzeczywistości PRLu stanowiły one niewątpliwy fenomen. I nie dlatego jak się powszechnie sądzi, albo ścisłej nie tylko dlatego, że ówczesne działania kilkudziesięciu osób doprowadziły do sierpniowego strajku, a co za tym idzie do zaistnienia zjawiska Solidarności. Odmienność Wolnych Związków polegała na tym, że nie proponowały one powszechnej podziemnej organizacji, lecz pewną uniwersalną ideę. Kilkudziesięciu działaczy było w założeniu tylko nośnikiem tej idei.

W jednym ze swoich wywiadów Andrzej Gwiazda określił te idee w jednym krótkim zdaniu mówiąc: „w WZZach robotnicy bronili się sami”.
W wydanej po wielu latach książce, współtwórca Wolnych Związków wyjaśnia konkretnie: „Ludzie muszą bronić się przed niesprawiedliwością, wyzyskiem, domagać się lepszych warunków pracy i płacy. Muszą to robić w miejscu, w którym żyją i pracują, czyli najlepiej w miejscu pracy. Pomoc z zewnątrz, dobra rada, a przede wszystkim parasol ochronny w przypadku późniejszych represji, były pożądane, ale nikt z zewnątrz nie mógł „bronic robotników” lepiej od nich samych”. Krótko mówiąc, chodziło o to, aby Polacy zdali sobie sprawę z tego, że wolności nie przyniesie taka czy inna organizacja, a jedynie wewnętrzna potrzeba każdego z nas, a walka o nią musi się toczyć w każdym miejscu i w każdym środowisku. Wbrew pozorom, nawet pośród tych którzy trafili do Wolnych Związków, nie każdy od razu pojmował znaczenie tego przekazu. Dlatego zdarzało się że ktoś potrzebował czasu, aby zrozumieć iż działalność ulotkowa była tylko sposobem dotarcia do celu, a nie celem samym w sobie. Z całą pewnością nie zrozumieli tego ci, dla których powoływanie się dziś na rzekomą działalność opozycyjną stało się trampoliną do politycznych, czy celebryckich karier.

Latem 1980 roku, po dwóch tygodniach pełnych zawirowań, niepewności i wbrew wszelkim oczekiwaniom, sierpniowy strajk zakończył się tym do czego niewielu było przygotowanych. Łącząca Polaków naturalna ludzka solidarność zastąpiona została Solidarnością – instytucją. WZZowska idea, która nie zdążyła jeszcze na dobre zadomowić się w umysłach Polaków, zrobiła koło i wróciła do punktu wyjścia. Znów wielu z nas założyło, że naszych praw bronić będzie ktoś inny. W tym wypadku bliżej jeszcze niesprecyzowana instytucja. To co było w tej sytuacji najgorsze to fakt, że niemal natychmiast z wszelkich możliwych nor wyłazić zaczęli ci, którzy czuli w powietrzu zapach kariery i pieniędzy.

Solidarność nie zdążyła się jeszcze zarejestrować, kiedy przed kamerami i mikrofonami wszechobecnych wówczas zachodnich mediów, zaczęli produkować się agenci, kłamcy i karierowicze. I nagle okazało się, że wybrzeżowe Wolne Związki to nie 40 – 50 osób, a wręcz cała armia kilkuset czy nawet tysięcy nieustraszonych. Kto mógł powoływał się na swoje rzekome związki z WZZami. Można było odnieść wrażenie, że Gdańsk był jedną wielką wolnozwiązkową twierdzą. Zanim jeszcze w przeróżnych encyklopediach jako działacze Wolnych Związków pojawiać się zaczęły takie „waleczne” twory chorej wyobraźni jak Jerzy Borowczak czy Donald Tusk, nastąpił nowy fenomen WZZów.
Ci sami „bohaterowie”, którzy wcześniej aby zaistnieć tworzyli w pośpiechu swoje WZZowskie życiorysy, zaczęli nagle ulegać zbiorowej panice w strachu przed ujawnieniem ich kłamstw. Okazało się bowiem, że kłamstwo nie może funkcjonować obok prawdy. Nowi „bohaterowie” zaczęli więc z prawdziwą pasją wycinać z historii nie tylko tych wszystkich, którzy w Wolnych Związkach działali naprawdę, ale nawet samą historię tych Związków.

Już kilka miesięcy po historycznym sierpniowym buncie, który przypomniał światu o Polsce i najlepszych cechach jej mieszkańców, nowo objawieni „działacze WZZów” w najbardziej haniebny sposób ogłosili temu właśnie światu, że Anna Walentynowicz, od której wszystko miało się przecież zacząć, jest niegodna reprezentowania Solidarności. Pod wodzą naszego narodowego donosiciela zaczęła się prawdziwa czystka.
Działaczy WZZów wyrzucano nie tylko z Solidarności, ale również, albo raczej przede wszystkim, ze świadomości Polaków. W krótkim acz burzliwym czasie, który jak w czarnej komedii nazwano karnawałem Solidarności, niewielu zauważało nieprawdopodobną ironię tych poczynań. Ludzie, którzy twierdzili, że działali dzielnie w Wolnych Związkach wymazywali z publicznej świadomości tych, z którymi mieli rzekomo tą działalność prowadzić. Rozprawa z rzekomymi „towarzyszami walki” była bezwzględna i prowadzona wszelkimi sposobami.

Po tym jak pozwoliliśmy aby donosiciel komunistycznej bezpieki przy pomocy tejże instytucji i grupy „nowych zasłużonych”, na naszych oczach poniżał i niszczył Tą którą dziś z dumą nazywamy Anną Solidarność, nie było już granic których by nie przekroczono, aby nie tylko zniszczyć jej WZZowskich przyjaciół, ale wręcz wymazać historię Wolnych Związków. Rozwijały się również metody tego działania. Po fałszywych oskarżeniach, obrzucaniu błotem i medialnym izolowaniu, aby przyspieszyć cały proces, przystąpiono do zwykłych, ordynarnych, fizycznych napaści. Tak było w przypadku bandyckiej napaści na nieżyjącą już dziś Marylę Płońską, próbującą rozdawać WZZowskiego „Robotnika Wybrzeża” w budynku powstającej Solidarności, czy napadu wałęsowej bojówki na drukarnię MKZu gdańskiej Solidarności, której założycielami i pracownikami byli działacze Wolnych Związków. Ta akcja wymazywania historii WZZów trwa do dzisiaj. Z czasem jej integralną częścią stał się – twórca powszechnie propagowanego historycznego kłamstwa – Bogdan Borusewicz. Nie tylko przyzwolił na wykreślanie prawdy o Wolnych Związkach i jej działaczach, ale wręcz stworzył „historię” zastępczą na użytek tych, przy których robi dziś swą polityczną i finansową karierę.

Kilka lat temu Sławomir Cenckiewicz napisał ciągle aktualny tekst pt. „Cisi i Gęgacze”.
Historyk pisał tam między innymi: „Dla większości mainstreamowych komentatorów spór o genezę i pamięć WZZ został dawno rozstrzygnięty. Z ich niepodważalnych ustaleń wynika, że założycielami WZZ byli Bogdan Borusewicz z Jackiem Kuroniem, Janem Lityńskimi, Henrykiem Wujcem, których wspomagali Lech Walesa, Bogdan Lis i Jerzy Borowczak.
To w dużej mierze na fałszu przez ostatnie kilkanaście lat uprawiano politykę historyczną. Stąd też obecna histeria związana z przywracaniem prawdy o wymazanych z kart bohaterach WZZ i Solidarności nie powinna być dla nas zaskoczeniem”.
„To szerszy problem – wymazano z pamięci całą plejadę działaczy zasłużonych w walce z komunizmem. Trzymając się tylko przykładu trójmiejskich WZZ, warto wspomnieć Andrzeja Butkiewicza, Różę i Janusza Jańców, Lecha Kaczyńskiego, Jana Karandzieja, Antoniego Mężydłę, Mariusza Muskata, Marylę Płońską, Antoniego Sokołowskiego, Leona Stobieckiego, Tadeusza Szczepańskiego, Kazimierza Szołocha, Blażeja Wyszkowskiego, Leszka Zborowskiego, Kazimierza Zabczyńskiego i innych. O nich nie upomną się publicyści bijący dziś na alarm, że oto zawłaszcza się historię WZZ”.

Oczywiście w całej tej sprawie nie chodzi o kilka, czy kilkanaście nazwisk. Tym, co spowodowało to anty WZZowskie pospolite ruszenie historycznych kłamców, jest paniczny strach przed świadectwem ich działaczy. Prawda o historii WZZ i Solidarności, którą znają działacze Wolnych Związków, wywróciła by do góry nogami cały ustalony propagandowy porządek i odsłoniła by prawdziwe postawy autoryzowanych kłamców. Wiele z tych świadectw spowodowało by konieczność przepisania pewnej części naszej najnowszej historii, a co za tym idzie postawienia kilku bardzo istotnych pytań. Odpowiedzi mogłyby odbrązowić wiele życiorysów i zmienić nasze spojrzenie na wiele „opozycyjnych” karier.

Nie ma chyba bardziej wymownego przykładu wyrzucania poza margines historii Wolnych Związków i ich działaczy – jak zdarzenie związane z Anną Walentynowicz.
W prezencie na jej osiemdziesiąte urodziny Krzysztof Wyszkowski podarował jej odnowione zdjęcie, jej własny portret, który znalazł zniszczony w śmietniku na zapleczu Europejskiego Centrum Solidarnosci. Tej samej instytucji, której jedynym zadaniem jest chronić prawdę o naszej najnowszej historii i pamięć ludzi, którzy byli jej częścią. Zasiedli w ECS karierowicze pokazali w ten sposób, gdzie widzą miejsce WZZów i ich ludzi.
Jednak tak jak to zdjęcie, tak i historyczna prawda Wolnych Zwiazków Zawodowych Wybrzeża przetrwa – wbrew propagandzie i zabiegom kłamców.