ZAPOMNIANI DUCHOWNI MĘCZENNICY KOŚCIOŁA NA WOŁYNIU

ALEKSANDER SZUMAŃSKI

ZAPOMNIANI DUCHOWNI MĘCZENNICY KOŚCIOŁA NA WOŁYNIU

Po zdelegalizowaniu przez Hitlera rządu ukraińskiego, powołanego we Lwowie 30 czerwca 1941 r. i aresztowaniu niektórych działaczy OUN wraz ze Stepanem Banderą, jeden z czołowych jej działaczy – Roman Szuchewycz ps. „Taras Czuprynka”, powędrował na Polesie i 12 października 1942 r. utworzył tam Ukraińską Powstańczą Armię (UPA). Postawił on sobie – jako główne zadanie – usunięcie z terenów Wołynia i Małopolski Wschodniej wszystkich Polaków. Już wiosną 1943 r. rozpoczęto lokalne mordy, a od lipca do końca sierpnia przybrały one wszędzie charakter masowy.

W grudniu 1942 roku OUN podjęła uchwałę, w której czytamy: „Nie może być mowy o wypędzeniu Polaków – wypędzenie niczego nie załatwia, jedynie wzmocni mazurskie siły zewnętrzne. Chodzi o fizyczną eksterminację, czyli totalne unicestwienie ich na miejscu... bez oglądania się na cokolwiek i bez różnicy płci i wieku. Majątek cały palić, cenności (zrabować) przeznaczyć na fundusz wyzwolenia Ukrainy”.

„Przyjacielu Ruben!
Przekazuję Wam do wiadomości, że w czerwcu przedstawiciel Krajowej Rady OUN, Komendant UPA „Piwnicz” – „Kłym Sawur” przekazał mi ustną i tajną dyrektywę o fizycznym wyniszczeniu i w każdym miejscu całej polskiej ludności, jaka mieszka na terytorium obwodu. Dla wykonania tej dyrektywy proszę rzetelnie przygotować się do tych akcji przeciwko Polakom, wyznaczam odpowiedzialnych:

w rejonach przyległych do Bugu – kurennego UPA „Łysoho”, w rejonach – turzyńskim, owadnickim, oździuryckim – „Sosenka”, a kowelskim okręgu „Hołubenka”.
Sława Ukraini!
24 czerwca 1943 rok „stawka”.
Dowódca grupy UPA „Turiw” Rudyj”

O dokonanych zbrodniach na Polakach dowództwo UPA poinformowało gestapo w Łucku:
Meldunek dowódcy policji i służby bezpieczeństwa SD Wołynia i Podola SS – Sturmbannfürera dr. Karla Pütza z dnia 14.09.1943 r. do SS-Gruppenführera Heinricha Müllera Szefa Urzędu IV RSHA (Gestapo):

„IV – A – 53(43)
Łuck, 14 września 1943 roku
Tajne. Państwowej wagi.
Do głównodowodzącego państwową służbą bezpieczeństwa SS
SS-Gruppenführerowi i General-leutnantowi policji Müllerowi.
Osobiście. Tajne.
Berlin

Jeden z liderów banderowskiej grupy OUN na spotkaniu 12 września 1943 roku powiedział, że oddziały ukraińskich nacjonalistów przeprowadziły na Wołyniu w dniach 29–30 sierpnia masową akcję likwidacji Polaków.
Według jego informacji pododdziały UPA zniszczyły ponad 15 tysięcy Polaków w rejonach wołyńskiego obwodu, co negatywnie odbije się między Ukraińcami a polskimi nacjonalistami i będzie sprzyjać jeszcze większej wrogości między nimi.
Dowódca policji i służby bezpieczeństwa SD Wołynia i Podola
Pütz.”
Część mordów pododdziały UPA dokonały we wsiach: Kąty, Jankowce, Ostrówki i Wola Ostrowiecka w powiecie Luboml na Wołyniu, tj. w rejonie 10-15 km od obecnej granicy Polski na Bugu, na linii Chełm- Luboml, Kowel. W tych właśnie wsiach 30 sierpnia 1943 roku sotnie UPA – na rozkaz swego dowództwa – zamordowały 1.184 osoby, w tym 447 dzieci i niemowląt.
W okolicznych rejonach w dniach 29 i 39 sierpnia 1943 roku zamordowano około 15 .000 Polaków.

Historycy określają, że na Wołyniu zamordowano około 60.000 osób, a na całych Kresach Wschodnich około 200 tysięcy osób.

Polskie wsie: Kąty, Jankowce, Ostrówki i Wola Ostrowiecka po dokonanym morderstwie ich mieszkańców w dniu 30 sierpnia 1943 roku zniknęły z powierzchni ziemi i map. Mieszkańcy wsi Kuśniszcze schronili się najpierw w miasteczku Luboml, a później we wsi Rymacze nad Bugiem.
Na dzisiejszych mapach nie ma polskich wsi, które spalone zostały przez UPA 30 sierpnia 1943 roku.

30 sierpnia 1992 roku tj. dokładnie w 49 rocznicę tej zbrodni odbył się pochówek ekshumowanych na cmentarzu. Obecni przy tym byli przedstawiciele władz Polski i Ukrainy oraz księża. Trudno natomiast było zobaczyć to wydarzenie i w TVP i w prasie polskiej.

Księża rzymsko-katoliccy, ginęli indywidualnie i razem ze swoimi parafianami w zdemolowanych kościołach. Skoordynowana akcja ludobójcza ludności polskiej, wystąpiła na przykład na Wołyniu w niedzielę pamiętnego dnia – 11 lipca roku 1943, kiedy to terroryści OIN-UPA dokonywali okrutnych morderczo rabunkowych napadów na ludność polską modlącą się w kościołach.
Były to kościoły rzymsko-katolickie, na przykład w takich miejscowościach jak - Kisielin pow. Horochów, Krymno pow. Włodzimierz, Poryck pow. Włodzimierz, Świciów pow. Włodzimierz i w samym Włodzimierzu mieście powiatowym.

Równocześnie ukraińscy szowiniści dokonali napadów co najmniej w pięciu kościołach w tym regionie. W kościele rzymsko-katolickim w Kisielinie i na plebanii zginęło kilkaset osób dorosłych i dzieci. Łącznie z mordami w miasteczku, szacowano około 1000 ofiar. A oto relacja naocznego świadka:

Zaczęli mordować nożami i (...) wyciągać ofiary na dwór do dalszego mordowania i dać miejsce innym ... widział, że wprost w kościele zdzierali ubranie, a dzieci, których było dość dużo, były mordowane nie tylko nożami... Dzieci rozrywali na dwoje, albo rozbijali główki o mur tak, że mózgi zostawały na ścianach i posadzce.
Innych mordowali siekierami.

W Porycku – zginęło w kościele około 170 wiernych i wielu było rannych. Ksiądz Bolesław Szawłowski, sekretarz sądu biskupiego, notariusz kurii biskupiej w Łucku, w czasie odprawiania nabożeństwa został ciężko ranny przy ołtarzu i zmarł z odniesionych ran w dniu 11 sierpnia 1943 roku.

W powiatowym miasteczku Włodzimierz, w kościele zginęło około 1500 Polaków, w tym 18 księży rzymsko-katolickich.

Ponadto, terrorystyczne bojówki OUN-UPA mordowały wiernych również w innych rzymsko-katolickich kościołach na Wołyniu, na przykład w takich miejscowościach jak: Chrynów, Zabłotce, Kuty, Szumbar, Wyszogródek, Białozórka, Kołodno.

A oto fragmenty listu duchownego:

[...]Kuty zburzono kościół, po wyrżnięciu w nim 200 Polaków... w Kołodnie wymordowano w ciągu 2 godzin około 500 Polaków.

Podobne przypadki mordowania parafian skupionych na modlitwie i zdemolowaniu kościołów rzymsko-katolickich występowały i na Podolu. Na przykład w nocy z 1 na 2 kwietnia 1944 roku do wsi Ziemianka pow. Kałusz, wtargnęła terrorystyczna bojówka OUN-UPA, która zamordowała 99 osób, w tym 61 dzieci. Ksiądz Błażej Czuba zginął w torturach, był przecięty piłą ciesielską, a następnie wrzucony w płomienie – spalony. We wsi znajdował się zabytkowy kościół, zbudowany jeszcze przed wiekami z modrzewiowego drzewa. UPA i OUN kościół ten zniszczyli. Obrabowali wnętrze kościoła, ... kielichy ukradli, Najświętszy Sakrament i komunikanty rozsypywali po podłodze, zgarnęli szaty liturgiczne, z których później rodziny terrorystów OUN-UPA szyły sobie bieliznę. Kościół doszczętnie splądrowano i spalono.

W jednej z polskich wsi koło Bóbrki, w lecie roku 1944, wnętrze kościoła znajdowało się całe we krwi ludzkiej. Ludność polska, która się tam schroniła, została okrutnie wymordowana.

We wsi Ostrów, pow. Stanisławów, w maju 1944, ukraińscy szowiniści zamordowali przed kościołem ponad 50 osób, a zwłoki ich spalili wewnątrz kościoła.

W nocy z 15 na 16 lutego 1944 roku, terroryści OUN-UPA, dokonali morderczego napadu na polskich mieszkańców we wsi Firlejów, pow. Rohatyn. Wyrąbali siekierami drzwi wejściowe do kościoła i wyprowadzili na zewnątrz, znajdujących się tam parafian. Ustawili ich przed kościołem, a następnie pojedynczo wprowadzali ofiary do pobliskiej stodoły, gdzie mordował je wprawiony w ludobójstwie upowiec, strzałem w tył głowy. W ten sposób zginęło 89 osób, w tym co najmniej 30 dzieci, 30 kobiet i 15 mężczyzn.
Terroryści OUN-UPA mordowali, demolowali i palili kościoły także w wielu innych miejscowościach na Kresach Wschodnich Polski.

Dla przykładu:

Bryńce Zagórne, pow. Bóbrka, w jesieni roku 1943 roku, Sokołówka, pow. Bóbrka, 8 marca 1944 roku zarąbali siekierami 12 mężczyzn, zdemolowali kościół, a ołtarz spalili;

Waręż, pow. Sokal, w dniu 17 marca 1944 roku spustoszyli kościół i plebanię;

Tomaszowce, pow. Kałusz, w Święta Wielkanocne w roku 1944 ograbili kościół i częściowo spalili. Okrutnie zamordowali 49 osób w tym 38 dorosłych i 11 dzieci oraz spalili około 470 polskich gospodarstw;

Bednarów, pow. Stanisławów, w dniu 7 marca 1944 r. w rezultacie morderczo rabunkowego napadu spłonął kościół rzymsko-katolicki wraz z plebanią;

Sarnki Dolne, pow. Rohatyn, w dniu 10 lub 13 lutego 1944 roku napadli na plebanię rzymsko-katolicką i administratora parafii księdza Wiktora Szklarczyka zamordowali. Plebanię obrabowali i doszczętnie spalili;

Witków Nowy, pow. Radziechów, w dniu 27 stycznia 1944 r. w czasie napadu morderczo rabunkowego zginęło 15 osób, w tym 4 dzieci i spalili kościół;

Kołodziejów, pow. Stanisławów, w 1944 roku zdemolowali i ograbili kaplicę. A oto fragment relacji J. Moskala:

...z szat liturgicznych również poszyto odzież, a z kielicha wstawiono sobie zęby (...) co na to władze naczelne Kościoła, co na to duchowieństwo cerkiewne (oczywiście ówczesne) ...

Czy to także zostało rozgrzeszone przez cerkwie i pobłogosławione czułą prawicą kleru grecko-katolickiej cerkwi? Pamiętajcie, że na to trzeba dać odpowiedź dziś czy jutro, czy nawet w dalekiej przyszłości. Trzeba będzie odpowiedzieć, bo to nie może ujść bezkarnie...

Podobnych przykładów zbrodni można by wiele zaprezentować, ze względu na ich ogromny zasięg i zakres.

Na Podolu i Wołyniu, z rąk terrorystów OUN-UPA zginęło co najmniej 82 księży rzymsko-katolickich, w tym 42 na Podolu w archidiecezji lwowskiej (...) i 40 na Wołyniu, według danych zawartych w listach pisanych przez Brata Cypriana Lasonia, karmelitę z Wiśniowca, pow. Krzemieniec, do przeora Ojca B. Sadowskiego we Lwowie. W listach swoich poinformował on o tragicznej sytuacji Kościoła rzymsko-katolickiego i ludności polskiej na Wołyniu oraz że tylko w dniach 11 i 12 lipca 1943 r. terroryści OUN-UPA zamordowali w diecezji łuckiej 40 księży, przy czym 4 przecięto na wpół piłami ciesielskimi w kościele. Z tychże 82 księży, co najmniej 6 zginęło w torturach będąc przepiłowanymi piłami ciesielskimi. Byli to m.in. ks. Karol Baran, administrator parafii Korytnica, pow. Włodzimierz i Błażej Czuba administrator parafii Ziemianka, pow. Kałusz. Faktyczna liczba zamordowanych księży rzymskokatolickich jest wyższa.

W salach „Jagiellonki” 24 lutego 2012 odbyła się konferencja i wystawa „Niedokończone msze wołyńskie”.

Fotoreportaż z konferencji i wystawy wykonał dr Józef Wieczorek: http://wkrakowie2012.wordpress.com/2012/02/24/migawki-z-konferencji-wolynskiej/

http://wkrakowie2012.wordpress.com/2012/02/24/konferencja-niedokonczone-msze-wolynskie-krakow-24-lutego-2012/
Program konferencji podany jest w linku.

Głównym celem konferencji była martyrologia duchowieństwa wołyńskiego w latach II wojny światowej. W trakcie konferencji Kustosz Pamięci Narodowej Adam Macedoński zaapelował do polskich elit intelektualnych o utrwalenie w świadomości narodowej faktu ludobójstwa na polskiej ludności wschodnich terytoriów II Rzeczypospolitej. Przesłanie zostało przyjęte przez aklamację. Apelowano również do hierarchów Kościoła o nieczynienie różnic pomiędzy męczennikami za wiarę katolicką i o beatyfikację kapłanów wołyńskich zamordowanych w czasie odprawiania nabożeństw.

Po odprawieniu w kościele Najświętszego Serca Jezusowego mszy św. w intencji pomordowanych na Wołyniu, szczególnie kapłanów, konferencję i wystawę w Bibliotece Jagiellońskiej „Niedokończone msze wołyńskie” otworzył ordynariusz diecezji łuckiej ks. bp. Marcjan Trofimiak.

W hallu Biblioteki Jagiellońskiej ustawiono plansze przedstawiające 25 osób duchownych w tym dwie siostry zakonne zamordowanych w sposób bestialski przez ukraińskich nacjonalistów. Czterech księży zginęło w czasie odprawiania nabożeństw. Wystawę można oglądać jeszcze przez dwa tygodnie.

W czasie trwania konferencji ks. Tateusz Isakowicz – Zaleski historyk, dziennikarz, autor m.in. „Gazety Polskiej powiedział:

„Dokonuje się jakby druga zbrodnia, że tych tysiące zabitych, którzy leżą w nieoznaczonych mogiłach, w lasach, na łąkach, nie można ekshumować i po katolicku pochować. Na Wołyniu było 2 tysiące miejscowości w których żyli Polacy i zginęli, a tylko 130 miejsc zostało dotychczas upamiętnionych jakimś znakiem. Krzyż, kamień, czasem po prostu ktoś pojechał uciął gałąź i postawił krzyż z patyka.

Dlaczego dotąd nasi rodacy nie mają krzyża na mogile. Mnie to męczy, że nie udało się wykorzystać 20 lat wolnej Ukrainy i ponad 20 lat wolnej Polski żeby coś zrobić w tym kierunku. Mnie to również męczy, że dla Kościoła są męczennicy za wiarę lepsi i gorsi, że są wynoszeni na ołtarze ci którzy zginęli z rąk Niemców i Sowietów, a ojcowie Oblaci mówią mi, że od 30 lat domagają się aby ruszył proces beatyfikacyjny ojca Ludwika Wrodarczyka. I nie mogą się przebić. Żeby ktoś z Konferencji Episkopatu Polski chociaż się zainteresował i powiedział, że najwyższy już czas, aby powołać komisję, która zajęła by się tymi męczennikami. Przecież 15 zamordowanych księży nie ma na mogiłach krzyży. I to tylko na Wołyniu. Za mało w ty kierunku robimy. Można zrobić więcej. Można odnaleźć tylko niektóre mogiły. Od dwóch lat namawiam Karmelitów żeby postawili krzyż w Wiśniowcu Nowym, gdzie w krzakach na cmentarzu leży 200 osób w zbiorowej mogile. Potrzebne jest wsparcie ze strony społeczeństwa, państwa i Kościoła. Ale myślę, że i sami tez możemy więcej zrobić”.

Ewa Siemaszko przedstawiła różne kategorie działań OUN-UPA szczególnie godzące w normy moralne religii katolickiej. Według aktualnego stanu jej badań znane są nazwiska około 133 tysięcy polskich obywateli zamordowanych przez ukraińskich nacjonalistów na terenie Wołynia oraz województw lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego.

Za wyjątkiem „Gazety Polskiej Codziennie” krajowe media nie wspomniały o konferencji, jak również o otwartej wystawie w „Bibliotece Jagiellońskiej”.

ŹRÓDŁA:

- Jacek Borzęcki „Gazeta Polska Codziennie” „Jeżeli ja zapomnę o nich…”,
- Kresowy Serwis Informacyjny,
- w teście linki do fotoreportażu dra Józefa Wieczorka.