Wyjście z narożnika. "Potrzebne są stalowe nerwy, gorące serca i zimna krew"

Ze znanego filmu Agnieszki Holland pt. „Zabić księdza” (premiera w 1989 r.) najlepiej zapamiętałem scenę, w której esbek, wracając nad ranem z pracy, rysuje kredą szubienicę na drzwiach swojego mieszkania w bloku. Kiedy jego żona wychodzi chwilę później po zakupy, widząc rysunek szubienicy, wpada w histerię. Jest przekonana, że wykonała go „solidarnościowa ekstrema” (być może sąsiedzi). Esbek osiąga tu kilka celów naraz: Przypisując „Solidarności” krwiożercze instynkty, pobudza u żony nienawiść do przeciwnika i zaufanie do siebie, jako ostoi bezpieczeństwa. Jednocześnie tworzy sobie alibi dla własnego, nikczemnego fachu.

(...)

Działania oparte na przypisywaniu przeciwnikowi własnych, nieczystych intencji psychologia określa słowem „projekcja”. Jako typowy jej przykład posłużyć może słynna prowokacja zainscenizowana po debacie telewizyjnej poprzedzającej drugą turę wyborów prezydenckich (23.05.2015.). Główną rolę zagrał w niej – jak pamiętamy – popularny podżegacz „Andrzejek” Hadacz. Jeszcze brzmią mi w uszach jego słowa wykrzyczane do sympatyków przyszłego Prezydenta Polski: „Jesteście chorzy, krymi-naliści! Pod Trybunał Stanu!” Hadacz – wyraźnie pobudzony emocjonalnie przez swoich mocodawców – miotał się i warczał na grupę spokojnych obywateli, wyzywając ich od „PiS-owskiej wścieklizny”.

Projekcja prawie zawsze opiera się na inwersji, czyli na taktyce odwracania znaczeń i faktów. Świat, który medialnie został „postawiony na głowie”, wydaje się trudniejszy do zracjonalizowania, niż rzeczywistość „zaledwie” zdeformowana przez „proste” kłamstwo. „Zwykłą” deformację dość łatwo rozszyfrować: wystarczy znaleźć jej słabe punkty. Tymczasem świat „odwrócony do góry nogami” prawie nie różni się od tego, który znamy z codziennego doświadczenia: Wszystkie jego części składowe – re-kwizyty, motywacje, język – pozostają dla odbiorcy znajome i czytelne. Tylko sfera wartości i konsekwencje ludzkich działań są perwersyjnie odwrócone. 

(...)