WARTO PRZECZYTAĆ... (37)

Dawid Golik
Z wiarą w zwycięstwo... Oddział partyzancki „Wiarusy” 1947–1949 .
Kraków 2010, 120 s.

Bogato ilustrowany album przedstawia historię oddziału partyzanckiego "Wiarusy", po 1947 r. najsilniejszej i najbardziej aktywnej grupy zbrojnego podziemia w ówczesnym województwie krakowskim. W jego szeregach walczyło na przestrzeni trzech kolejnych lat kilkudziesięciu żołnierzy, związanych w czasie okupacji niemieckiej zarówno z AK, jak i z konspiracją ludową – w większości dawnych partyzantów Zgrupowania „Błyskawica”, dowodzonego przez Józefa Kurasia „Ognia”. Pomimo zakrojonych na szeroką skalę obław i akcji pacyfikacyjnych oddział ten przetrwał aż do lipca 1949 r.

W książce zaprezentowano w większości niepublikowane dotąd fotografie przedstawiające kolejne etapy funkcjonowania oddziału – od „Plutonu Śmierci” Henryka Głowińskiego „Groźnego” i Antoniego Wąsowicza „Rocha” w ramach Zgrupowania „Błyskawica”, poprzez 3. kompanię AK „Wiarusy” Józefa Świdra „Mściciela” i Tadeusza Dymla „Srebrnego”, aż po historię oddziałów „Zorza” Kajetana Samborskiego „Teściowej” oraz „Znicz” Stanisława Ludzi „Harnasia”.

Na wykonywanych przez samych partyzantów lub ich współpracowników fotografiach widnieją obrazy z życia obozowego, przeplatane pozowanymi zdjęciami z walki oraz portretami poszczególnych żołnierzy z bronią i w mundurach. Poprzez liczne fotografie przedstawiono sylwetki dowódców i ich żołnierzy, a całość uzupełniają reprodukcje dokumentów z zarekwirowanego przez bezpiekę archiwum „Wiarusów” – notatki, wzory pieczątek, pokwitowania rekwizycji.

Wiele zdjęć oraz dokumentów przedstawia proces rozpracowywania oddziału, kolejnych aresztowań i kombinacji operacyjnych. Obok fotografii zabitych partyzantów widnieją zdjęcia triumfalnego pochodu funkcjonariuszy UB, prowadzących ujętych latem 1949 r. żołnierzy oddziału.

Według szacunków bezpieki działający głównie w powiatach nowotarskim i limanowskim oddział „Wiarusy” przeprowadził w latach 1947–1949 ponad dwieście akcji, podczas których zginęło 48 osób (w tym 30 funkcjonariuszy MO, UB i KBW). Większość partyzantów oddziału zastrzelono w walce lub aresztowano i następnie skazano na śmierć. W latach 50. komunistyczne więzienia opuścili tylko nieliczni.

Źródło: Instytut Pamięci Narodowej>

Druga konspiracja na nowym pograniczu w latach 1945–1956. Szkice do dziejów podziemia antykomunistycznego na Śląsku i terenach ościennych.
red. Ksawery Jasiak
Opole 2010, 229 s., cena 25,00 zł.

Niniejsze opracowanie obejmuje większość materiałów przedstawionych podczas konferencji naukowej zorganizowanej w połowie czerwca 2009 r. przez Delegaturę IPN w Opolu.

Zakres chronologiczny tematyki dotyczy okresu 1945–1956, zaczynając od momentu rozwiązania struktur AK 19 I 1945 r., wkroczenia Sowietów na tzw. Ziemie Zachodnie oraz przybycia z Kresów Wschodnich nowych sił antykomunistycznych. Ujęto również lata przełomowe dla polskiej konspiracji, czyli okres amnestii z 1947 r. oraz późniejsze tuż po przemianach październikowych w 1956 r. – jako symboliczne „wyjście z lasu” ukrywających się żołnierzy podziemia.

Używając w tytule określenia Śląsk i tereny ościenne, mamy na myśli region obejmujący dwa graniczące ze sobą obszary historyczne: Górny Śląsk w dorzeczu górnej Odry i początkowego biegu Wisły oraz Dolny Śląsk w południowo-zachodniej Polsce nad środkową Odrą (byłe województwa z okresu bezpośrednio powojennego: śląsko-dąbrowskie i wrocławskie) oraz jego pogranicze z woj. łódzkim i poznańskim.

Założeniem opracowania jest ukazanie nieznanych aspektów działalności podziemia antykomunistycznego w tym specyficznym regionie. Jest to również próba przedstawienia różnych form, metod i mechanizmów jego zwalczania przez komunistyczny aparat represji; ogromnej skali działań operacyjnych podejmowanych zarówno przez sowieckie, jak polskie siły bezpieczeństwa. Książka prezentuje zatem szeroki wachlarz tych działań wobec polskiego podziemia zbrojnego. Z konspiratorami antykomunistycznego podziemia rozprawiano się w tym specyficznym regionie szczególnie bezwzględnie, głównie przy użyciu sił NKWD, KBW, UB i MO. Dla dopełnienia tegoż obrazu ujawniono skrywane dotychczas informacje dotyczące infiltracji agenturalnej społeczeństwa o zróżnicowanej strukturze etnicznej i narodowej (Ślązacy o różnej orientacji narodowej oraz ludność napływowa z woj. łódzkiego, kieleckiego i Kresów Wschodnich – ekspatrianci), w tym ich struktur konspiracyjnych.

Najważniejszym jednak celem jest nade wszystko przywrócenie pamięci „żołnierzom wyklętym”, właściwych wymiarów owych dramatis personae oraz ujęcie i usystematyzowanie tego tematu w oparciu o najnowsze badania historyków z zakresu literatury polskiej konspiracji powojennej na Śląsku.

(Ze Wstępu)

SPIS TREŚCI
Rozdział 1
Adam Dziuba – Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” na Górnym Śląsku w walce propagandowej z reżimem komunistycznym.
Rozdział 2
Tomasz Balbus – „Oko w oko z bandytą”. Zwalczanie oddziału „Otta” (pow. Kępno) jako przykład walki polskich formacji kolaboracyjnych z Polską Podziemną (styczeń – luty 1946).
Rozdział 3
Ksawery Jasiak – Działalność wywiadowcza Konspiracyjnego Wojska Polskiego na pograniczu Śląska i woj. łódzkiego na przykładzie pchor. Romualda Wrońskiego „Świetlika”.
Rozdział 4
Dariusz Węgrzyn – Powojenne dzieje rodziny Chlondów. Śląska baza przetrwania.
Rozdział 5
Rafał Sierchuła – Stefan Celichowski – historia oficera Brygady Świętokrzyskiej.
Rozdział 6
Tomasz Gałwiaczek – „Armia Krajowa Mariana Papierowskiego”. Z badań nad historią podziemia niepodległościowego na Dolnym Śląsku w latach 1945–1956.
Rozdział 7
Ksawery Jasiak, Zbigniew Bereszyński – Rozpracowanie i likwidacja tarnopolskich struktur WiN na Śląsku przez aparat bezpieczeństwa.
Rozdział 8
Marek Jedynak – Kryptonim „Jedność” – rozpracowanie środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” – „Nurt” na Dolnym Śląsku ( 1957–1959).
Rozdział 9
Krzysztof Szwagrzyk – Stosowanie kary śmierci wobec członków antykomunistycznego podziemia na Dolnym i Górnym Śląsku 1945–1955.
Rozdział 10
Sławomir Maślikowski – Częstochowa – ostatnia wojenna stolica. Związki Warszawy z Częstochową po Powstaniu Warszawskim.

Źródło: Instytut Pamięci Narodowej>
Strona główna>