Czesi górą!

w ramach organizowanego w zeszłym tygodniu przez gdański IPN przeglądu filmów o bezpiece w demoludach - przyswoiłam sobie nareszcie "Różyczkę" Kidawy-Błońskiego, "Życie na podsłuchu" Donnersmarcka i "Czeski błąd" Hrebejka.

Tylko ten ostatni film jest dobry. Pozostałe dwa mają tyle wspólnego z rzeczywistością, co film pt."Śluby panieńskie" z Fredrą, czyli niewiele poza tytułem.

Gdyby świat komuszy sądzić po "Różyczce" - ubecy nie kierowali się w swych działaniach rozkazami zwierzchników, ale własną, niczym nie przymuszoną wolą, podobnie zresztą jak tajni współpracownicy.
W jakiejś chwili dręczona wyrzutami sumienia tytułowa Różyczka zawiadamia oficera prowadzącego, że więcej nie będzie donosić na figuranta, bo wychodzi za niego za mąż. A zakochany w niej oficer prowadzący pędzi do filmowego Jasienicy z donosami Różyczki, zeby go zniechęcić do małżeństwa. Po czym, kiedy ten się jednak nie zniechęca i żeni, z czystej zemsty wyrzuca go przez okno.
Bzdura na bzdurze i bzdurą pogania.
Czy ktoś tu cokolwiek konsultował z kimkolwiek znającym się na rzeczy?
Już od czasu, kiedy TW Bolek wyrywał co lepsze kawałki ze swojej teczki, wiadomo że akta były numerowane i zszywane. Wynoszenie akt bez zezwolenia było niemożliwe. Każdorazowy dostęp był odnotowany.
Zofia O'Bretenny, czyli prawdziwa TW podsunięta Jasienicy każdy krok konsultowała z oficerem prowadzącym. Od historyków ubeckich (to dopiero byłby ciekawy wątek, gdyby go rozwinąć!)dostawała listy pytań, jakie miała zadać Jasienicy po wykładzie, aby go sobą zainteresować. Propozycję małżeństwa przekazała do decyzji ubecji, która po licznych konsultacjach zdecydowała się na nie zezwolić. 55-letni profesor UW popełnił mezalians z 40-letnią pracownicą dziekanatu. Donosiła aż do śmierci Jasienicy, zresztą po śmierci dalej była bezpiece przydatna.W końcu w mniejszym stopniu chodziło o to, co czynił i mówił reżimowy pisarz, jakim był Jasienica, a bardziej im zależało na informacjach z tego dość hermetycznego środowiska. Poza tym siadła na całej twórczości Jasienicy i dopiero wieloletnie procesy z jego córką oddały prawo do twórczości ojca córce. Skruchy za to, co czyniła, nie okazała do końca życia, które zakończyła w roku 1997.

Jeszcze bardziej zakłamane jest niemieckie "Życie na podsłuchu". Samo założenie, że jedyną postacią nie-drewnianą i sympatyczną jest w tym filmie oficer Stasi, który z niepojętych dla nikogo przyczyn nagle zaczyna śledzoną przez siebie parę wybitnych artystów bronić przed inwigilacją kosztem własnej kariery - jest mniej więcej równie prawdopodobne jak istnienie UFO (a może nawet mniej).
Poza tym NRD przez cały okres swego istnienia nie potrafiła się pochwalić choćby jednym artystą klasy choćby średniej. W kraju, w którym 100 tys. obywateli było funkcjonariuszami Stasi, a 200 tysięcy tajnymi współpracownikami tejże - nie było już miejsca na cokolwiek poza podsłuchiwaniem i podglądaniem obywateli.

Tak więc tylko Czesi potrafili nakręcić film, który przedstawił tę rzeczywistość tak, jak wyglądała ona naprawdę. Co ciekawsze - Hrebejek pokazał ją z perspektywy dzisiejszej. Ostatnia scena - kiedy znakomicie sytuowany emerytowany agent czeskiej bezpieki obchodzi urodziny otoczony liczną rodziną - jest wstrząsająca.

Co ciekawsze - o ile reżyserzy dwóch pierwszych filmów podlali swoje niestrawne dzieła ostrym sosem golizny i seksu, o tyle Hrebejek i tutaj wygrał - podając nam tę komunistyczną rzeczywistość z wyczuciem i bez grama niepotrzebnych ingrediencji. Tylko pozazdrościć Czechom.

Chociaż - to nie tyle kwestia narodowości reżysera, ile jego przekonań.W końcu czego można się było spodziewać po Kidawie- Błońskim? Ale gdyby tak "Różyczkę" kręcili Pośpieszalski i Stankiewicz...