Wojna polsko-bolszewicka - nieznane akta z 1920r.

Nieznane dokumenty z 1920 roku

Nieznane do tej pory dokumenty z wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku trafiły do zbiorów Archiwum Akt Nowych w Warszawie.

Na przekazane zbiory archiwalne składają się między innymi telegramy i zapisy rozmów juzowych (radiowych). Opisują one zmagania o osiągnięcie optymalnych warunków rozejmu, walki 2 Armii gen. E. Rydza-Śmigłego, zajęcie Mołodeczna (7-13.X.1920 r.), ubezpieczenie działań przez 4 Armię i odrzucenie kontrataku sowieckiego. Dokumenty rzucają światło na problemy zaopatrzenia wojsk polskich, relacje z ludnością cywilną (kwestie zapotrzebowań pieniężnych na zakup żywności), na morale wojsk.
W cieniu walk frontowych pokazują ocenę rozmów pokojowych w Rydze, postawy Dąbskiego, Daszyńskiego i osób towarzyszących, niepokój Sapiehy ze względu na zbytnią uległość strony polskiej, kontakty członków Misji Wojskowej z Piłsudskim i Rozwadowskim. Dokumenty powyższe powstały w 1920 r., w Sztabie Naczelnym Dowództwa Wojsk Polskich, a ich adresatami są Kutrzeba, Piskor, Rozwadowski i Zamorski.

Zbiór ten przechowywany był do 2010 r. na terenie Wielkiej Brytanii jako pozostałość po spuściźnie Komendanta Głównego Policji (1935-1939), gen. dyw. Kordiana Józefa Zamorskiego (1890-1983). Do AAN został przekazany wraz z dokumentami osobistymi jako dar.

Ocalić od zapomnienia

Archiwum Czynu Niepodległościowego jako oddział Archiwum Akt Nowych pozyskuje do zbiorów państwowych, przy współpracy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Związku Powstańców Warszawskich i samych żołnierzy AK m.in. dokumenty Polskiego Państwa Podziemnego.

Akcja ta przyniosła w ciągu ostatnich lat konkretne efekty, a w jej wyniku pozyskano m.in. następujące kolekcje: Akta Tomasza Strzembosza; Akta Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Okręg Warszawa; Związek Młodocianych Więźniów Politycznych 1944-1956 "Jaworzniacy"; Akta Obwodu Jędrzejów AK; Akta Józefa Rella; Akta 9 Kompanii Dywersyjnej "Żniwiarz" AK; Akta Jana Gozdawy-Gołębiowskiego ps. Dziryt; Akta Związku Peowiaków; Akta Romualda Śreniawy-Szypiowskiego; Akta 3 Brygady Wileńskiej "Szczerbca"; Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych; Akta Zygmunta Malińskiego; Akta Franciszka Wojciechowskiego; Akta Kazimierza Leskiego ps. Bradl; Stowarzyszenie Kombatantów - Duszpasterstwo Kawalerii i Artylerii Konnej; Związek Powstańców Warszawskich (akta kilkudziesięciu środowisk powstańczych z Warszawy i terenu całej Polski); Socjalistyczna Organizacja Bojowa; Akta Zbrojnego Pogotowia Narodu; Akta organizacji Miecz i Pług; Samodzielny Batalion im. Brygadiera Mączyńskiego; Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Okręg Warszawa-Powiat; Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Koło we Wschodniej Pensylwanii; Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Okręg Warszawa (79 środowisk i kół akowskich oddziałów z Okręgu Warszawa AK); Zbiór prasy konspiracyjnej; Dokumenty Podokręgu Zachodniego "Hajduki", "Hallerowo" Obszaru Warszawskiego ZWZ-AK; Akta Jakuba Dymitrowskiego; Akta Romana Lewickiego; Akta Władysława Piotrowskiego; Akta Henryka Ratyny; Akta Mariana Utnika; Akta Józefa Krzyczkowskiego ps. Szymon; Akta Eligiusza Brulińskiego; Akta batalionu AK Miotła; Dokumenty organizacji Polska Niepodległa; Akta Antoniego Sanojcy ps. Kortum; Akta Jerzego Nowaka, Akta Eugeniusza Ajewskiego ps. Kotwa, Akta Edwarda Dietricha, Akta Stefana Tkaczuka, Akta Czesława Uhmy - zbiór prasy NSZ, Akta Jana Mazurkiewicza ps. Radosław, Akta Lesława Bartelskiego, Akta Haliny Zakrzewskiej ps. Beda i Bernarda Zakrzewskich ps. Oskar, Archiwum Dowództwa Narodowych Sił Zbrojnych, Archiwum OW-KB, Akta Bolesława Góreckiego ps. Sznica, Akta Stefana Korbońskiego, Akta kół AK w Nowym Jorku, Chicago, Pittsburghu, Philadelphii, Akta Zarządu Okręgu AK w Ameryce, Akta Juliusza B. Deczkowskiego ps. Laudański, Akta Stanisława Błaszczaka ps. Róg, Akta Romualda Bielskiego ps. Bej, Akta Danuty Miller (oryginalne wiersze Teresy Bogusławskiej), Akta Jana Rossmana ps. Kuna, Akta Piotra Stachiewicza, Archiwum Batalionów Iwo-Ostoja, Akta Obwodu AK Włoszczowa, Akta Władysława Romana, Akta Juliusza Kuleszy, Akta Jerzego Ślaskiego, Archiwum ZHR, Akta Ryszarda Białousa ps. Jerzy, Akta Anny Wyganowskiej-Eriksson, Akta Aleksandra Kunickiego ps. Rayski, Akta Józefa Doliny. Jednym z przejętych zespołów były również akta otrzymane od środowiska Batalionu "Kiliński", które przechowało swoje powojenne archiwum w gmachu historycznej PASTY. Na główną jego część składają się materiały zebrane przez Edwarda Mortko.

Co ważne, w ramach akcji AAN gromadzi dokumenty pochodzące z innych instytucji oraz pozyskuje informacje, w jakich zbiorach znajdują się dokumenty Polskiego Państwa Podziemnego. Dzięki temu włączył do zasobu funkcjonujące od 1957 r. archiwum Zakładu Historii II Wojny Światowej IH PAN, archiwum Józefa Krzyczkowskiego ps. Szymon z Archiwum Zakładu dla Głuchoniemych w Laskach, a także Archiwum Batalionu "Gozdawa" z Archiwum Archidiecezji Warszawskiej.

Świadkowie historii

Osoby, które posiadają interesujące dokumenty ukazujące udział w walce o niepodległość Polski lub chciałyby złożyć relację na ten temat proszone są o kontakt pod numerem telefonu 822-90-53, e-mailem: mariusz.olczak@aan.gov.pl lub osobiście w gmachu AAN przy ul. Hankiewicza 1.

http://www.polskieradio.pl/historia/peryskop/artykul176864_nieznane_dokumenty_z_1920_roku.html

***

DO BRONI!

Dwie ekspozycje - jedną prezentującą wojnę polsko-bolszewicką na plakatach oraz drugą, przypominającą polsko-francuskie związki w okresie 1918-1921 - otwarto w w Muzeum Wojska Polskiego Warszawie pod wspólnym tytułem "Do broni!".

Dyrektor Muzeum Wojska Polskiego Janusz Cisek zwrócił uwagę, że wystawę otwarto z okazji nadchodzącej 90. rocznicy Bitwy Warszawskiej. "Nasza prezentacja w dużej części poświęcona jest wojnie polsko-bolszewickiej, nadaliśmy jej jednak bardzo silne francuskie akcenty" - podkreślił Cisek.

Bolszewika goń, goń, goń!

Pierwszy człon ekspozycji, zatytułowany "Wojna polsko-bolszewicka w plakacie", koncentruje się nie na czynie zbrojnym, ale na wysiłku propagandowym obu stron konfliktu - wojnie na hasła propagandowe. Można zobaczyć plakaty autorstwa angażujących się w tę akcję propagandową artystów w Polsce, np. Felicjana Szczęsnego Kowarskiego i Artura Szyka, oraz w bolszewickiej Rosji - np. Włodzimierza Majakowskiego.

"Chcieliśmy przypomnieć wydarzenia z 1920 roku z trochę innej perspektywy niż zazwyczaj, nie pokazywać tym razem wielkiej ilości mundurów czy uzbrojenia, (...) ale skupić się na plakatach, drukach ulotnych, które też są świadectwem historii, a które tak rzadko są pokazywane" - tłumaczył jeden z kuratorów wystawy, Kamil Stepan.

"Pokazujemy plakaty polskie, propagujące wysiłek zbrojny, konieczność wstępowania do Wojska Polskiego i stosunkowo mało u nas znane, a znajdujące się w naszych zbiorach plakaty bolszewickie" - mówił Stepan.

Polak - Francuz...?

Dryga ekspozycja pt. "Orzeł i Marianna w walce o granice Rzeczypospolitej" przypomina polsko-francuskie związki w okresie 1918-1921. Część eksponatów pochodzi ze zbiorów Muzeum Armii w Paryżu, m.in. buława marszałka Ferdynanda Focha, jego brązowe popiersie oraz ordery - Krzyż Komandorski Orderu Wojskowego Virtuti Militari i Krzyż Wielki Orderu Polonia Restituta.

Pokazano też osobiste pamiątki francuskiego generała Maxime'a Weyganda, który w latach 1920-22 pełnił funkcję szefa misji wojskowej w Polsce, zajmującej się sprawami szkolenia i zaopatrzenia Wojska Polskiego. Na wystawie można zobaczyć m.in. jego szablę batorówkę, dyplom obywatela honorowego Warszawy, odznaczenia.

"To marszałek Foch przysłał tutaj swego osobistego przedstawiciela gen. Weyganda, aby doradzał polskiemu sztabowi generalnemu" - przypomniał Cisek. Jak zaznaczył, pamiątki po Weygandzie można w Polsce oglądać po raz pierwszy. "To rzeczy o ogromnym, często emocjonalnym - także dla Polaków - znaczeniu. Możemy je oglądać dzięki rodzinie gen. Weyganda, która pożyczyła te pamiątki na wystawę" - mówił Cisek.

Wystawy czynne będą do połowy października.

http://www.polskieradio.pl/historia/artykul.aspx?id=176392