Z archiwum IPN - III Brygada Wileńska NZW

DZISIAJ - Z archiwum IPN: III Wileńska Brygada NZW , TVP Polonia, 22 marca 2010 r., godz. 20.45 W poniedziałek, 22 marca o godz. 20.45 TVP Polonia w ramach cyklu "Z archiwum IPN" wyemituje film III Wileńska Brygada NZW . Jest to filmowy dokument o działalności III Wileńskiej Brygady NZW istniejącej w latach 1945–1946 r., największego oddziału partyzanckiego NZW [Narodowe
Zjednoczenie Wojskowe] na Białostocczyźnie, którego dowódcą był kpt. Romuald Rajs „Bury”. Brygada powstała po rozwiązaniu V Wileńskiej Brygady AK mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki" w której kpt. Rajs był dowódcą II szwadronu. Po tym fakcie "Bury" nawiązał kontakt z Okręgiem Białystok NZW i został mianowany szefem PAS. Kadrę brygady tworzyli w większości żołnierze pochodzący z Wileńszczyzny. Brygada prowadziła znaczną aktywność bojową. Na swoim koncie, poza akcjami na posterunki MO, miała kilka potyczek z grupami operacyjnymi. Poważnym ciosem dla brygady było starcie z wojskami KBW w dniu 30 kwietnia 1946 r. W wyniku walk poległo 25 jej żołnierzy, a 12 dostało się do niewoli. Ostatecznie we wrześniu 1946 r. brygada została zdemobilizowana. Dopiero w końcu 1948 r. UB zatrzymało dowódcę – Romualda Rajsa i jego zastępcę por. Kazimierza Chmielowskiego "Rekina". Proces przed WSR w Białymstoku zakończył się ostatecznie wymierzeniem kary śmierci. Cień na działalność brygady rzuca fakt, że pośród wielu akcji wymierzonych w aparat terroru oddział w lutym 1946 r. przeprowadził pacyfikację wsi białoruskich. Jako komentatorzy występują historycy: dr Sławomir Poleszak (IPN O/Lublin) oraz Piotr Łapiński (IPN O/Białystok).Scenariusz filmu: Tadeusz Doroszuk i Adam Sikorski. Reżyseria: Adam Sikorski. Rok produkcji: 2010. Czas: 27.51 min. Por./kpt. Romuald Rajs ps. "Bury" - dowódca III Wileńskiej Brygady NZW. Zobacz więcej: Jerzy Kułak, Rozstrzelany Oddział. Monografia 3 Wileńskiej Brygady NZW - Białostocczyzna 1945-1946 > Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, "Łupaszka", "Młot", "Huzar".  Działalność 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK (1944-1952)> Strona główna>