Jak Sowieci osądzili szesnastu

70 lat temu Sowieci uprowadzili spod Warszawy 16 przedstawicieli Polskiego Państwa Podziemnego i wytoczyli im proces.
Przywódcy PPP zostali aresztowani przez NKWD w Pruszkowie 27 i 28 marca 1945 r., a następnie przewiezieni do Moskwy i osadzeni w więzieniu na Łubiance. Sowieccy oficerowie porwali ich po uprzednim zaproszeniu na rozmowy z przedstawicielem dowództwa 1. Frontu Białoruskiego gen. płk. Iwanowem (ps. Iwana Sierowa, zastępcy szefa kontrwywiadu wojskowego Smiersz).
Szef pionu śledczego warszawskiego oddziału IPN prokurator Marcin Gołębiewicz, który prowadził śledztwo w sprawie procesu szesnastu, jednoznacznie stwierdza, że zatrzymanie przedstawicieli podziemia niepodległościowego było efektem tzw. kombinacji operacyjnej sowieckich służb specjalnych, a także prowokacji obliczonej na ich aresztowanie. Odpowiedzialność za nią spada na Sierowa. To on nawiązał kontakt z gen. Leopoldem Okulickim, dowódcą AK. Celem rozmów miała być normalizacja stosunków między AK a Armią Czerwoną.
O działaniach podejmowanych wobec Polaków informowani byli najwyżsi przedstawiciele ZSRR: Józef Stalin, Wiaczesław Mołotow, szef MSZ, i Ławrientij Beria, szef bezpieki.
W sowieckim więzieniu znaleźli się m.in. gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek", wicepremier i delegat rządu na kraj Jan Stanisław Jankowski, przewodniczący Rady Jedności Narodowej Kazimierz Pużak z PPS, Kazimierz Bagiński, Adam Bień i Stanisław Mierzwa ze Stronnictwa Ludowego, minister i jeden z liderów Narodowej Demokracji Stanisław Jasiukowicz, Antoni Pajdak z PPS.
„Fakt aresztowania przywódców podziemia rozniósł się po całym kraju z niezwykłą szybkością i podziałał jak piorun z jasnego nieba" – wspominał Stefan Korboński, który po Jankowskim objął funkcję delegata rządu.
Oficjalnie dopiero 3 maja 1945 r. Mołotow w San Francisco potwierdził ich aresztowanie pod zarzutem przestępstw popełnionych przeciwko Armii Czerwonej i ZSRR. Z raportu Sierowa do Berii z 23 marca 1945 r. wynika, że o planowanym zatrzymaniu wiedzieli ówczesny premier rządu tymczasowego Edward Osóbka-Morawski oraz lider komunistów Bolesław Bierut.