PRL-owski czołgista

Jakimś dziwnym zrządzeniem losu służba wojskowa stała się w mym życiu ukoronowaniem marzeń z dzieciństwa. Wychowany na "Czterech pancernych", będąc dzieckiem, każdy patyk zamieniałem na karabin, a każdą zamkniętą przestrzeń na wnętrze czołgu.
W mojej rodzinie do dziś "żyje" anegdota, jak to mając kilka lat, w Domach Towarowych Centrum w Warszawie, wspólnym fortelem babci i sprzedawczyni zostałem zmuszony do publicznego wykonania piosenki z serialu, by wejść w posiadanie zarąbiastej koszulki, na której widniał Rudy 102, twarze załogi i morda Szarika.
Ot, typowe dziecko srodkowego PRL-u, nie bardzo rozumiejące jeszcze; co, kto i dlaczego. Z wiekiem i z wiedzą mi przeszło...

Ale dwadzieścia lat później los zachichotał i otrzymałem powołanie do... jednostki pancernej w miasteczku M. na Mazurach. W tejże to jednostce Ministerstwo Obrony Narodowej postanowiło spełnić moje dziecięce marzenia i uczynić ze mnie dowódcę czołgu Ludowego Wojska Polskiego.

Nasza jednostka nie była duża; trzy kompanie szkolne, kompania kierowców-mechaników na potrzeby "szkółki" i dwie kompanie obsługi. Plus, oczywiście, zawodowa kadra oficerska
Jednostka posiadała tzw. Izbę Tradycji, z pobytów w której dowiedziałem się, na przykład, że brała udział w "najeździe" na Trójmiasto w roku 1970 i okupiła to śmiercią czterech żołnierzy - załogi czołgu, który zatonął pod lodem podczas forsowania jakiejś rzeki w drodze z Mazur na Wybrzeże.
Do dziś zastanawiam się, czy te ofiary są ujęte w jakimkolwiek "bilansie" tamtych wydarzeń ? Czy historycy o nich w ogóle wiedzą?
Bo w necie znalazłem jedynie informację o czołgu utopionym wraz z załogą w Linawie w grudniu 1981. Z jednostki w Elblągu czy Braniewie.

Podstawę wyposażenia jednostki stanowiło kilkanaście czołgów T-55, zwanych pieszczotliwie "pięćpiątkami". Były też dwa czy trzy T-34, o dziwo, sprawne, kilkanaście SKOT-ów, a całości dopełniały większe lub mniejsze samochody wojskowe.

Na "dzień dobry", w ramach poznawania jednostki i realiów służby, zaprowadzono nas na przykoszarowy plac ćwiczeń, będący, jak się później okazało, właściwie małym poligonem - szkolenie na wozach bojowych wymagało przecież sporych przestrzeni.
Zgrupowano nas przy stojącym czołgu, po czym dwódca kompani rozpoczął jakąś "nawijkę". I nagle... pierdut! Stojący na wyciągnięcie ręki czołg wystrzelił.
Przykucnęliśmy momentalnie chyba wszyscy, a właściwie to zostaliśmy dosłownie wciśnięci w ziemię. Miałem wrażenie, że ktoś na moment wyjął ze mnie wszystko, przewrócił na drugą stronę i wsadził z powrotem. To "wszystko" trzęsło się we mnie przez dobrych kilkadziesią sekund. A w uszach nie było dzwonków, były gongi.
To zwyczajowe przywitanie rekruta, nazywane "osłuchiwaniem wozu", uświadomiło mi, że "w czołgach" fajnie raczej nie będzie.

I fajnie nie było... pomijając zwyczajowe, wynikające z "fali", szykany ze strony "starego wojska", specyfika służby w wojskach pancernych zapewniała szerokie spectrum "doznań". Od noszenia kilometrami na ćwiczeniach, ważącego kilkanaście kilogramów, klina zamkowego armaty czołgowej, przez "trzepanie gąsienic" (czyszczenie "na sucho" gąsienic czołgu z zaschniętego błota i ziemi przy użyciu przecinaka i kilkukilogramowego młota), po demontaż/montaż czołgowych akumulatorów.
Demontowaliście Kiedyś Państwo zimą akumulator w swoim samochodzie? Nasze ważyły po kilkadziesiąt kilogramów każdy, i było ich cztery. A wyjmowało się je z przedziału kierowcy przez włazy w wieżyczce. Kilka metrów w lini i dwa i pół metra w górę, w ciasnocie równej sudzience kanalizacyjnej. I tak cztery razy... Potem załadunek w odwrotnej kolejności. Znów cztery razy... i tak kilkanaście razy pod rząd...
O okopywaniu czołgu (urządzeniu dlań zakrytego stanowiska ogniowego) saperkami nawet nie wspomnę... Spróbujcie sobie Państwo wyobrazić, że przy pomocy szpadla musicie wykopać w ziemi dół, który ma pomieścić wasz samochód.

Oprócz dużej uciążliwości specyfiką służby "w czołgach" była także duża wypadkowość. Z tego, co nam mówiono (bo starano się temu przeciwdziałać przez pogadanki), wojska pancerne miały ją najwyższą ze wszystkich rodzajów wojsk LWP. Nic dziwnego - wszystko wokół było ciężkie, kanciaste i zimne. Już sam zestaw narzędzi, w którym królowały klucze o rozmiarze "kilkadziesiąt", rury-dźwignie, żelazne łomy czy ciężkie młoty, budził respekt.
A gdy przychodziło "co do czego"? W każdym nowym "turnusie" ( tak nazywano kolejne "półroczniki" szkoły), obowiązkowo któryś z elewów musiał stracić palec lub palce. Przytrzaśnięte klapą włazu na wieżyczce lub klinem zamkowym przy ładowaniu armaty. A to było tylko preludium, bo zginąć lub odnieść ciężkie obrażenia było "w czołgach" piekielnie łatwo.

Pasowanie na czołgistę wspominam z rozrzewnieniem. Pierwsze - bo przeszedłem dwa - polegało na przewieszeniu się przez lufę czołgu z gołym tyłkiem, po czym kaprale lali nas w ten tyłek wyciorem od czołgowej armaty. Drugie, nazywane "j*baniem sosenki" polegało na rozebraniu się "do rosołu" i skoku z wieżyczki czołgu na stojącą obok młodą sosnę, po czym zsunięciu się z niej. Skutków wszyscy - szczególnie mężczyźni :) - mogą się domyślić.

Szkolono nas do wojny. Wrogiem był "Zachód" a wojna z nim czymś oczywistym. To, co kilka lat przed służbą wojskową, i kilka lat po niej, słyszałem opowiadane z wypiekami na twarzach, u nas wisiało w salach wykładowych w postaci map.
Wojnę nazywano "uderzeniem wyprzedzającym" lub obroną przed atakiem, który właśnie nastąpił ze strony NATO. Jednostki pancerne LWP atakować miały w drugim rzucie. Naszym zadaniem było czyszczenie terenu po pierwszym uderzeniu wojsk ZSRR i NRD oraz opanowanie Belgii i Holandii. Mój pułk kampanię zakończyć miał w Danii, zdobywając miasta Alborg i Skagen nad Morzem Północnym.
Szkolono, o dziwo, nie "owijajac w bawełnę". Uznawano przewagę technologiczną wozów bojowych wojsk NATO. Niemiecki "Leopard" był szybszy, miał większy zasięg, lepsze uzbrojenie. W bezpośrednim starciu miał wszelkie dane ku temu, by naszą "pięćpiątkę" rozstrzelać jak na strzelnicy, zanim sam znalazł się w zasięgu naszego skutecznego ognia.
Odpowiedzią Układu Warszawskiego była ilość czołgów. Proporcje od 1 : 4 do 1 : 7 miały zagwarantowć sukces starcia. Wiecie, co się za tym kryło? Tzw.średnia przeżywalność czołgu na polu bitwy pancernej. Tę średnią szacowano na... 8 minut. Po prostu - według sztabowców Układu Warszawskiego statystyczny polski czołg drugiego rzutu miał wykonywać swoje działania przez 8 minut, po czym wolno mu było... przestać istnieć.
I tego, między innymi, nas właśnie uczono w wojskach pancernych... Sztuki umierania w określonym czasie.

Zginąć w czasie słuzby wojskowej miałem "okazję" dwa razy. Pierwszy, gdy podczas nocnego strzelania popełnilismy błąd i na kolejnej nawrotce po oddaniu strzału, zamiast zawrócić i dokonać następnego najazdu zaczeliśmy jechać wzdłuż pola tarczowego. Z błogiej nieświadomości wyrwała nas dopiero eksplozja przeciwpancernej "sety" (pocisku 100 mm), która, wystrzelona z innego czołgu, dla którego staliśmy się celem, chybiła o włos.
Śmierć pomyliła sie wtedy dosłownie o kilka metrów. A przecinka, którą wyrąbaliśmy wtedy czołgiem, uciekając w młodym lesie, istnieje chyba do dzisiaj.

Za drugim razem miałem mniej szczęścia... Podczas jesiennego poligonu w moim czołgu zerwała się gąsienica. Pech chciał, ze na wąziutkim moście. Szczęście chciało, że na niezbyt wysokim i z płytką pod nim wodą. Czołg nie zdążył się obrócić i spadliśmy "na koła". Ale to wystarczyło, żeby we wnętrzu doszło do masakry. Przeżyliśmy wszyscy, ale moi ludzie byli połamani chyba we wszystkich możliwych miejscach. Mnie zbijak łusek od armaty niemal urwał rękę. Mój prawy staw barkowy przestał istnieć.
Potem był lot helikopterem do szpitala wojskowego w Olsztynie i operacja. Wykonał ją, światowej podobno sławy, chirurg wojskowy, profesor Diakunow. Innowacyjną techniką - z części mojej kości biodrowej, pobranej przez "wiórkowanie", odtworzono/zrekonstruowano mi staw barkowy.

Koniec tej historii jest jakby wyjęty ze "Szwejka". Ponieważ przez kilka tygodni nie władałem ani nogami ani prawą ręką, którejś niedzieli - w dzień wyborów do PRL-owskiego Sejmu - przyszło po mnie kilku oficerów. Na szpitalnej sali zostałem ogolony i ostrzyżony przez specjalnie sprowadzonego fryzjera, zapakowany na wózek i dowieziony na Komisję Wyborzczą. Nie krzyczałem "Na Białogród!", a i tak dostałem bukiet kwiatów, a moje zdjęcia "głosującego, ciężko kontuzjowanego żołnierza" ukazały się nzajutrz w olsztyńskiej prasie. W obecności zawodowych oficerów, wojskowych lekarzy, dziennikarzy i fotoreporterów głosowałem oczywiście "bez skreśleń", wrzucając do urny podaną mi kartę. W końcu i tak za kilka dni, przechodząc do cywila, miałem być wolny...