Straże gminne nadużywają swoich uprawnień wobec właścicieli pojazdów

Straże gminne (miejskie) maja prawo żadać od właścicieli pojazdów informacji komu powierzony został pojazd w określonym czasie. Nie mają jednak uprawnień do kierowania wniosków o ukaranie przeciwko właścicielom, którzy nie wywiązują się z tego obowiązku. Straże miejskie z miejscowości „radarowych” przekraczają jednak swoje uprawnienia i wnioski takie sporządzają. Część sądów rejonwych na podstawie takich wniosków wszczyna postępowania oraz wydaje wyroki skazujące. Dzieje się tak pomimo klarownego stanowiska Sądu Najwyższego, iż w tego rodzaju przypadkach zachodzi negatywna przesłanka procesowa w postaci braku skargi pochodzącej od uprawnionego oskarżyrzciela.

1. Podstawa prawna do pełnienia funkcji oskarżyciela

Straż gminna (miejska) - na mocy art. 17 § 3 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia – może pełnić funkcję oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia, a tym samym jest uprawniona do sporządzenia wniosku o ukaranie (aktu oskarżenia ) do sądu.

Uprawnienie to przysługuje straży gminnej (miejskiej) jedynie wówczas, gdy ujawniła wykroczenie w zakresie swego działania, a więc jedynie w granicach powierzonych jej kompetencji i jedynie wówczas, gdy to ona właśnie wykroczenie wykryła.

W tego rodzaju przypadkach strażnicy gminni występują w sądzie jako oskarżyciele publiczni zamiast Policji i pełnią w procesie wszystkie funkcje, jakie z zasady realizowane są przez policjantów.

2. Ograniczenia w pełnieniu funkcji oskarzyciela

Straż gminna może kierować wnioski o ukaranie do sądu tylko i wyłącznie w zakresie swego działania, a więc jedynie w przypadkach, które określa ustawa. Ten zakres działania jest w ustawie ograniczony podmiotowo i przedmiotowo.

Jest ograniczony podmiotowo – tzn. że uprawnienia te dotyczą jedynie określonych kategorii osób.

Jest ograniczony przedmiotowo – tzn. że uprawnienia te mogą być realizowane jedynie w określonych prawem sytuacjach.

Zarówno podmiotowy jak i przedmiotowy zakres działania straży gminnych określony został w art. 129b ustawy prawo o ruchu drogowym.

3. Zakres podmiotowy

W zakresie wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji strażnicy gminni (miejscy) są uprawnieni do wykonywania kontroli ruchu drogowego, a tym samym do kierowania wniosków o ukaranie, jedynie wobec:

a) kierujących pojazdami

b) uczestników ruchu

W tym miejscu warto zauważyć, iż do żadnej z powyższych grup nie można zaliczyć właścicieli lub posiadaczy pojazdów (o ile w danej sytuacji nie byli oni kierującymi).

4. Zakres przedmiotowy

Zakres przedmiotowy był już omawiany w jednym z wcześniejszych artykułów.

http://prawonadrodze.org.pl/index.php/archives/795

W tym miejscu jedynie przypomnimy, że straż gminna jest uprawniona do kierowania wniosków o ukaranie wobec kierujących pojazdami, którzy nie stosują się do zakazu ruchu w obu kierunkach oraz w przypadku ujawnienia i zarejestrowania wykroczenia przy użyciu urządzenia rejestrującego (np. radaru).

Ponadto straż gminna może stosować właściwe środki prawne wobec uczestników ruchu drogowego naruszających przepisy o zatrzymaniu lub postoju pojazdów, ruchu motorowerów, rowerów, wózków rowerowych, pojazdów zaprzęgowych oraz o jeździe wierzchem lub pędzeniu zwierząt, a także ruchu pieszych.

5. Uprawnienie do żądania wskazania komu został powierzony pojazd

Zgodnie z art. 129b ust. 3 pkt 7) strażnicy gminni (miejscy) posiadają uprawnienie do żądania od właściciela lub posiadacza pojazdu wskazania komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie.

Świadoma odmowa wskazanie przez właściciela lub posiadacza pojazdu osoby, której powierzony został pojazd do używania bądź kierowania w określonym czasie, stanowi ponadto wykroczenie określone w art. 96 § 3 Kodeksu wykroczeń, za które wymierzona może zostać kara grzywny.

Straż gminna nie posiada jednak uprawnień do kierowania wniosków o ukaranie przeciwko właścicielom, gdyż to wykracza jest poza zakres jej kompetencji.

Uprawnienie do wniesienia wniosku o ukaranie za powyższe wykroczenie posiada Policja.

6. Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 września 2010 r. (I KZP 15/10) wyraził pogląd, iż:

„Straż gminna nie jest uprawniona do złożenia wniosku o ukaranie (…) wobec posiadacza pojazdu, który nie wykonał obowiązku wskazania, komu go powierzył do używania w oznaczonym czasie. Zakres tego uprawnienia w sprawach o wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji w związku z naruszeniem konkretnych przepisów ruchu drogowego został ograniczony w art. 129b ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy Prawo drogowe do kierującego pojazdem albo innego uczestnika ruchu”.

7. Prawidłowa reakcja sądu na wniosek straży gminnej o ukaranie właściciela pojazdu

W przypadku złożenia przez straż gminną wniosku o ukaranie z art. 93 § 3 KPW sąd winien wniosek oddalić oraz odmówić wszczęcia postępowania z powodu braku skargi pochodzącej od uprawnionego oskarżyciela.

Gdyby jednak – z powodu jakiegoś niedopatrzenia – postępowanie zostało wszczęte, po ujawnieniu się wskazanej okoliczności, postępowanie to winno zostać umorzone, gdyż w analizowanym przypadku mamy do czynienia z bezwzględną przyczyną odwoławczą wynikająca z art. 104 § 1 pkt 7 KPW w zw. z art. 5 § 1 pkt. 9 KPW

8. Praktyka

W praktyce straże gminne dość często przekraczają swoje uprawnienia i kierują do sądów wnioski o ukaranie przeciwko właścicielom pojazdów art. 93 § 3 KPW. W zaistniałych przypadkach sądy rejonowe zachowują się niejednolicie: jedne odmawiają wszczęcia postępowania, a inne takie postępowania wszczynają, a następnie wydają wyroki nakazowe, skazujące właścicieli pojazdów na dość wysokie kary grzywny. Takich przypadków w skali kraju jest sporo.

Ponieważ mamy tutaj do czynienia z przypadkami zaistnienia ujemnej przesłanki procesowej, wszystkie wyroki skazujące - nawet jeśli są już prawomocne – podlegają uchyleniu w trybie nadzwyczajnego środka zaskarżenia (kasacji).

Tego rodzaju nadużycia popełnia m. in. Straż Miejska w Tarczynie oraz Sąd Rejonowy w Grójcu. Jeden z przykładów opisuję na swojej stronie internetowej.