27 kwietnia 1960 - Walka o Krzyż w Nowej Hucie

Obrazek użytkownika serca wolanie...
Historia

"W 1958 roku biskupem pomocniczym archidiecezji krakowskiej został ks. Karol Wojtyła. Uzasadniając tę nominację arcybiskup Eugeniusz Baziak, mówił o potrzebie sprawnego kierowania tworzącą się społecznością katolicką w Nowej Hucie. Budowa nowej świątyni, trudne problemy duszpasterskie oraz jawna wrogość komunistycznych władz wobec tworzącego się nowohuckiego Kościoła, wymagały umiejętnego i nowatorskiego działania. Biskup, a następnie kardynał metropolita krakowski, był obecny w Nowej Hucie przez cały okres pasterskiej posługi w archidiecezji krakowskiej. Ukoronowaniem jego starań była konsekracja Arki Pana w dniu 15 maja 1977 roku oraz poświęcenie mistrzejowickiego kościoła dokonane 22 czerwca 1983 już przez Ojca Świętego Jana Pawła II.

Walka o krzyż w 1960 r.

Na początku 1957 roku Urząd ds. Wyznań wydał zgodę na lokalizację dużego kościoła nieopodal Teatru Ludowego, przy ul. Marksa w Nowej Hucie, gdzie stanął krzyż poświęcony przez ks. abpa Eugeniusza Baziaka. Wkrótce komuniści wycofali zgodę, konfiskując 2 mln zł z konta Komitetu Budowy Kościoła i informując, że w miejscu przyszłego kościoła stanie szkoła. 19 kwietnia 1960 roku władze nakazały, by proboszcz Bieńczyc, ks. Satora usunął krzyż. Kapłan stanowczo odmówił. 27 kwietnia 1960 roku grupa robotników rozpoczęła wykopywanie krzyża. W jego obronie stanęły kobiety. Wkrótce zebrała się większa grupa wiernych, którzy rozpoczęli modlitwę i śpiewy religijnych pieśni. Po kilku godzinach przybyły jednostki ZOMO. Starcia rozszerzyły się na całą dzielnicę i trwały do później nocy. Milicja użyła broni palnej. Nad ranem rozpoczęła się pacyfikacja dzielnicy i hoteli robotniczych. Aresztowano około 200 osób, później zatrzymano kolejnych 200, w czasie starć 81 funkcjonariuszy odniosło rany, liczba rannych demonstrantów jest nieznana, gdyż większość obawiała się prosić o pomoc lekarską, opatrzono jedynie 12 z nich, 6 osób znalazło się w szpitalach z ranami postrzałowymi. Wszczęto 170 dochodzeń sądowych, 166 wniosków skierowano do kolegium. Pomocą służyło zwłaszcza 900 zdjęć, wykonanych przez agentów SB. Zapadały wyroki od 6 miesięcy do 5 lat więzienia.

„Nie można oddzielić krzyża od ludzkiej pracy. Nie można oddzielić Chrystusa od ludzkiej pracy. To właśnie potwierdziło się tutaj w Nowej Hucie. To był ten nowy początek ewangelizacji na początki nowego tysiąclecia chrześcijaństwa w Polsce. Ten nowy początek przeżywaliśmy razem. I ja zabrałem to z sobą z Krakowa do Rzymu jako relikwię”.
Jan Paweł II, Nowa Huta-Mogiła, 9 czerwca 1979 roku

Budowa Arki Pana

W 1965 roku komunistyczne władze ponownie zgodziły się na budowę kościoła w Nowej Hucie, zmieniając jego pierwotną lokalizację. 14 października 1967 roku Mszą Św. celebrowaną przez ks. Kard. Karola Wojtyłę rozpoczęto trwającą dziesięć lat budowę kościoła pw. Matki Bożej Królowej Polski. Te lata to okres nieustannego borykania się z piętrzonymi przez komunistów trudnościami. Ale jest to także okres niespotykanego poświęcenia niemal wszystkich mieszkańców Nowej Huty, którzy po skończonej dniówce w kombinacie szli pracować przy budowie świątyni. Polonia, Stolica Apostolska i Kościoły wielu państw uczestniczyły w tym dziele, wspomagając budowniczych materialnie i przede wszystkim usilną modlitwą w ich intencji. Uroczystość konsekracji kościoła w maju 1977 roku zgromadziła siedemdziesiąt tysięcy wiernych, stając się wielką manifestacją wiary i przywiązania mieszkańców Nowej Huty do Kościoła.

Mistrzejowice i ks. Kurzeja

W 1970 roku ksiądz Józef Kurzeja, wikariusz z Raciborowic, założył punkt katechetyczny w Mistrzejowicach. Nocą, wraz z kilkoma parafianami, zbudowali barak w zaroślach akacji. Aby nie rzucał się w oczy pomalowali go na zielono. We wrześniu 1970 roku, ks. Kurzeja rozpoczął katechezę dla niewielkiej grupki dzieci. 12 maja 1971, podczas odprawionej po raz pierwszy Mszy św. przystąpiły one do I Komunii św. Od tego momentu, przed „zieloną budką” jak nazwano małą kapliczkę, ks. Kurzeja odprawiał regularne Msze św. Komuniści wytoczyli przeciwko niemu 10 rozpraw sądowych i 26 przed kolegiami do spraw wykroczeń. W latach 1971 i 1972 ks. kard. Karol Wojtyła odprawił tam Pasterkę. Postawa wiernych oraz kapłana, wymusiła na komunistach wydanie zgody na budowę kościoła. 1 grudnia 1973 roku, w uroczystej procesji, z „zielonej budki” przeniesiono Najświętszy Sakrament do Kaplicy bł. Maksymiliana przy obecnym kościele, konsekrowanym 10 lat później przez Ojca Świętego.

Obraz przyszłego kościoła w Mistrzejowicach nosiłeś w swoim sercu, Drogi Księże Józefie: obraz ukształtowany przez żywą wiarę. I z takim obrazem odszedłeś z tego świata, licząc zaledwie 39 lat; wyczerpany do końca Boży pracowniku, kapłanie Jezusa Chrystusa.(...) Pamiętam pierwsze początki tego trudnego, po ludzku ryzykownego dzieła, które łączyły się z salką katechetyczną i do niej dołączonym zadaszeniem na ołtarz. Odprawiłem przy tym ołtarzu pierwszą mistrzejowicką Pasterkę w 1971 roku. Do salki przychodziły dzieci i młodzież na katechizację, przy ołtarzu, pod gołym niebem, gromadzili się, przy bardzo różnej pogodzie, parafianie, z rozbudowujących się osiedli Mistrzejowic.
Jan Paweł II, Mistrzejowice, 22 czerwca 1983 roku.

Nowa Huta w 1968 r. – ruch studencki a robotnicy wielkoprzemysłowi

Wtargnięcie 13 marca 1968 roku „sił porządkowych” do budynków UJ, połączone z biciem studentów i pracowników naukowych oraz ogłoszenie w dniu następnym strajku na uczelniach Krakowa miało wpływ na wzrost napięcia na terenie Nowej Huty. Nowohuccy robotnicy w rozmaity sposób okazywali swoją solidarność ze środowiskiem akademickim, od zrywania plakatów szkalujących studentów po przypadki kolportażu ulotek i wrogie wobec komunistów komentarze. Narastający ferment społeczny na terenie Nowej Huty wywołał nawet zaniepokojenie wojewódzkich władz partyjnych. 16 marca 1968 roku KW PZPR przekazał do Komitetu Fabrycznego PZPR HiL wiadomość, iż istnieje niebezpieczeństwo zorganizowania 17 lub 18 marca wiecu lub strajku solidarnościowego ze studentami na jednym z wydziałów HiL. Wydarzenia marca 1968 roku w Nowej Hucie, to również wiece organizowane przez PZPR. Ich uczestnicy potępiali „syjonistów” oraz „inspiratorów” zajść na uczelniach, natomiast funkcjonariusze ORMO z HiL uczestniczyli w pacyfikacji studenckich wystąpień.

Nowa Huta w latach 70-tych

Podwyżka cen wprowadzona w grudniu 1970 roku, nie doprowadziła w Nowej Hucie do tak gwałtowanych reakcji jak na Wybrzeżu. W raportach SB donoszono o napiętej atmosferze w HiL. Robotnicy krytycznie wypowiadali się na temat podwyżki, a w hucie pojawiły się ulotki i napisy wzywające hutników do strajku. Podczas spontanicznie organizowanych zebrań domagano się podwyżek płac oraz ukarania winnych użycia broni wobec stoczniowców, krytykowano organizację pracy i żądano zmian personalnych.

Opozycyjne struktury i wydawnictwa w Nowej Hucie

Po wydarzeniach czerwca 1976 roku przeciwko represjom wobec robotników Radomia i Ursusa zaprotestował inż. Franciszek Grabczyk, pracownik HiL. W wyniku kolejnych akcji w obronie praw pracowniczych, został zwolniony z pracy. Rozpoczął wówczas współpracę z Komitetem Obrony Robotników, a od października 1978 do września 1980 roku jego nazwisko, wraz z nowohuckim adresem, widniało w stopce redakcyjnej „Robotnika”, pisma ukazującego się poza zasięgiem cenzury. Wśród sygnatariuszy ogłoszonej we wrześniu 1979 roku Karty Praw Robotniczych znaleźli się również pracownicy HiL: inż. Franciszek Grabczyk, Zygmunt Kaleta, Tadeusz Basięga, Ryszard Bogacz, Anatol Borucki, Alojzy Bożyszczko, Roman Buda, Eugeniusz Budzyński, Antoni Goliński, Władysław Gruszka, Stefan Guspiel, Bronisław Ligenza, Józef Mordyła, Lucjan Motyka, Elżbieta Mrozowska, Tadeusz Skowronek, Franciszek Skrzypiński, Romuald Tolski, Jerzy Wojtal, Stanisław Żaczkiewicz. W 1979 roku w kombinacie zbierano podpisy pod petycją domagającą się transmisji Mszy św. przez telewizję. 28 kwietnia 1979 roku w XIX rocznicę obrony nowohuckiego krzyża założono Chrześcijańską Wspólnotę Ludzi Pracy, powołaną przez Adama Macedońskiego, Wojciecha Sukiennika, inż. Franciszka Grabczyka i Jana L. Franczyka. W deklaracji założycielskiej napisano m.in., iż Wspólnota dąży do upowszechniania chrześcijańskich ideałów i zasad życia, pogłębiania życia duchowego i religijnego wśród pracujących, ukształtowania postawy szacunku i uznania dla tysiącletniej tradycji chrześcijaństwa w Polsce.
Rok później, w XX rocznicę obrony krzyża, ChWLP zorganizowała manifestację. Prawie 1500 osób przeszło spod bieńczyckiej „Arki Pana” pod krzyż. W maju 1979 roku Wspólnota rozpoczęła wydawanie, poza zasięgiem cenzury, pisma „Krzyż Nowohucki”, które ukazywało się do 13 grudnia 1981 roku. Na początku 1980 roku zespół „Krzyża...” założył „Wydawnictwo Krzyża Nowohuckiego”. Jego nakładem ukazały się m.in.: „Czego nie ma w podręcznikach (historia, język polski)”, „Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów”, „Najlepszy sojusznik Hitlera” Aleksandra Bregmana, „Przed czerwonym trybunałem. Proces abpa Cieplaka w Moskwie w 1923 r.” Franciszka Rutkowskiego, „Stosunki Kościół – państwo w PRL” Stefana Kisielewskiego, „Raporty katyńskie ambasadora O’Malley’a”.

Solidarność do 13 XII 1981

Latem 1980 roku strajki w Krakowie nie przybrały większych rozmiarów. Krakowianie czekali na informacje z największego zakładu regionu – zatrudniającej 39 tys. pracowników Huty im. Lenina. 19 sierpnia 1980 roku kilkugodzinny strajk rozpoczęli pracownicy Wydziału Mechanicznego. 26 sierpnia powołano Komitet Strajkowy, dwa dni później skupiał już przedstawicieli 16 wydziałów. Po podpisaniu Porozumienia Gdańskiego przekształcił się on w Komitet Robotniczy Hutników (KRH).
26 sierpnia 1980 roku w kościele Matki Bożej Królowej Polski w Nowej Hucie, Jan Leszek Franczyk, Adam Macedoński, Mieczysław Majdzik i Stanisław Tor z Chrześcijańskiej Wspólnoty Ludzi Pracy oraz Zbigniew Łenyk z KPN rozpoczęli głodówką solidarnościową ze strajkującymi robotnikami Wybrzeża, którą zakończyli po podpisaniu Porozumienia Gdańskiego.
15 września w sali teatralnej HiL zebrali się reprezentanci 69 zakładów, którzy utworzyli Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ. Na jego czele stanął Stanisław Zawada pracownik Huty im Lenina (HiL), wiceprzewodniczącymi zostali Andrzej Cyran („Biprostal”) i Mieczysław Gil (HiL). Wkrótce organizacja NSZZ „S” HiL stał się najliczniejszą organizacją związkową w Polsce.

Stan wojenny

13 grudnia 1981 roku komunistyczne władze wprowadziły stan wojenny. W odpowiedzi załoga HiL podjęła strajk, w którym uczestniczyło ok. 7 tys. pracowników. Na czele komitetu strajkowego stanęli m.in. Mieczysław Gil i Stanisław Handzlik. W nocy z 15 na 16 grudnia strajk został spacyfikowany przez oddziały wojska i ZOMO. Ukrywający się działacze „Solidarności” rozpoczęli działalność konspiracyjną. Na czele Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „S” stanął Władysław Hardek, przed 13 grudnia przewodniczący KRH. W następnych miesiącach Nowa Huta stała się jednym najsilniejszych bastionów oporu przeciwko reżimowi Jaruzelskiego. W 1982 roku każdego 13 dnia miesiąca odbywały się manifestacje. Po delegalizacji przez komunistów NSZZ „S”, podczas manifestacji 13 października 1982 roku funkcjonariusz SB zastrzelił młodego hutnika, Bogdana Włosika. W następnym roku, podczas niezależnej manifestacji 1 maja, trafiony petardą wystrzeloną przez zomowca, zginął Ryszard Smagur, pracownik HiL.
Ważną rolę w podtrzymaniu społecznego oporu pełnił Kościół. Odprawiane przez ks. Kazimierza Janacarza Msze św. za Ojczyznę w Mistrzejowach, gromadziły liczne rzesze wiernych. Gdy 17 czerwca 1985 roku odbyły się wybory do Rad Narodowych na wezwanie podziemnych władz związku połowa wyborców Nowej Huty nie wzięła w nich udziału (49 proc.). Zbojkotowane zostały także wybory do Sejmu (13 października 1985). Przez cały okres stanu wojennego, aż do 1989 roku w Nowej Hucie ukazywało się wiele pism podziemnym, z których największą popularnością cieszył się „Hutnik”. Ponadto ukazywały się m.in. „Obserwator wojenny”, „Solidarność zwycięży”, „Solidarność hutników”.

1988 r. – koniec PRL w Nowej Hucie

26 kwietnia 1988 roku rozpoczął się strajk w HiL. Pierwszym i najważniejszym postulatem była legalizacja NSZZ „Solidarność”. W nocy z 4/5 maja strajk został brutalnie rozbity przez brygadę antyterrorystyczną i ZOMO. Pobito wielu uczestników, członków komitetu strajkowego aresztowano. W odpowiedzi załoga przystąpiła do strajku absencyjnego. Wkrótce powołano jawny Komitet Organizacyjny NSZZ „Solidarność” i przystąpiono do odbudowy struktur związku.
W rok później, 4 czerwca 1989 roku w „kontraktowych” wyborach do Sejmu i Senatu, kandydaci „S” w okręgu Kraków-Nowa Huta odnieśli zdecydowane zwycięstwo. Mieczysław Gil otrzymał 156158 głosów (89,30 proc.), a Edward Nowak 140890 (82.68 proc.).
28 kwietnia 1973 roku, w Alei Róż odsłonięto pomnik Włodzimierza Lenina, będący symbolem uzależnienia Polski od Związku Sowieckiego i wasalnej polityki przywódców PZPR. Niechciany monument, wokół którego przez następne lata organizowano liczne propagandowe uroczystości, był obiektem licznych dowcipów i niechętnych komentarzy. W nocy z 18 na 19 kwietnia 1979 roku zdetonowany ładunek wybuchowy urwał pomnikowi kawałek buta. W latach 80. nowohucki Lenin był świadkiem wielu solidarnościowych manifestacji. Wraz z upadkiem komunizmu, po kilkudniowych demonstracjach, w grudniu 1989 roku monument zdemontowano."

Źródło-IPN

Brak głosów

Komentarze

serca wołanie....
Vote up!
0
Vote down!
0

serca wolanie...

#249311

serca wołanie.... Błędne koło zatacza historia...
Vote up!
0
Vote down!
0

serca wolanie...

#249321

22 czerwca 2001 odbyła się konsekracja Kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa znajdującego się na os. Teatralnym . Przed nim w miejscu gdzie stał tamten krzyż  stoi Pomnik Krzyża Nowohuckiego odsłonięty i poświęcony 10.11.2007.

Z poważaniem

Vote up!
0
Vote down!
0
#249322

serca wołanie....

Dziękuję za uzupełnienie.

Pozdrawiam

Vote up!
0
Vote down!
0

serca wolanie...

#249550